Terugblik 2019: Film & Muziek

Facebooktwitterpinterestlinkedin

2019 loopt ten einde, dus dat betekent jaarlijstjesstress. Vlak voor de finish heb ik alle bekeken films en beluisterde albums nog een keer kritisch tegen het licht gehouden en de hoogtepunten uit de stapel gevist.

Hoogtepunten in de bioscoop (*)

20. Pájaros de Verano

19. Ayka

18. Sorry We Missed You

17. The Invisible Life Of Eurídice Gusmão

16. Nina Wu

15. Sunset

14. Anna’s War

13. The Wild Pear Tree

12. Marriage Story

11. Eighth Grade

10. Ága

Ága gaat over een leven dat aan het verdwijnen is, niet alleen vanwege voortschrijdende ouderdom van de twee hoofdpersonages Nanook en Sedna, maar ook omdat het veranderende klimaat hun vertrouwde leefomstandigheden op de toendra aantast. Het oogverblindende wit van de sneeuw symboliseert de leegte die dreigt in het vergeetachtige brein van de oude Nanook. Het landschap overheerst ook in het indrukwekkende slotbeeld van de diepe mijngroeve waar dochter Ága werkt. De mensheid lijkt hier te verdwijnen in een immens gat in de aarde dat met behulp van eigen machines is gegraven. De melancholische muziek van Mahlers vijfde symfonie intensiveert de realisatie dat er onder onze ogen iets waardevols verloren is gegaan.

9. So Long, My Son

8. Ray & Liz

Fotograaf Richard Billingham kijkt in zijn regiedebuut terug op zijn bewogen jeugd in een gemeenteflat aan de rand van Birmingham. Billingham brengt in korrelig 16mm-formaat de fotoserie over zijn ouders Ray en Liz tot leven in twee uitgebreide flashbacks waarin hij en zijn jongere broertje de gevolgen ondervinden van verwaarlozing. Armoede leidt tot passiviteit en drankmisbruik. Het enige dat moeder Liz (Ella Smith) in haar leven wil oplossen zijn legpuzzels. De regisseur spaart zijn ouders niet, maar ziet ze ook als slachtoffers van het Thatcher-bewind. De film heeft komische momenten, maar de humor is wel van het genadeloze soort, vooral in de episode met simpele oom Lol (Tony Way).

7. Lazzaro Felice

6. The Favourite

Koningin Anne zit opgesloten in haar verdriet zoals ze ook opgesloten zit in haar paleis. De buitenwereld vormt voor haar een grote onbekende dreiging waar ze niet tegen opgewassen is. Anne’s gedrag levert meerdere komische scènes op, maar de geweldig acterende Olivia Colman maakt geen bespottelijk personage van haar. De actrice laat de kijker niet vergeten dat de grappige eigenaardigheden en uitbarstingen voortkomen uit tragische omstandigheden.

5. Monos

Oorlog is voor de bijna volwassen tieners in Monos een groot spannend avontuur, zolang hun handelingen geen consequenties hebben. Als er doden vallen dringt de realiteit hun leven binnen, slaat de angst toe en is er geen weg meer terug. Het landschap is eerst een open fantasiedecor voor hun spel en verandert in het tweede deel in het donkere doolhof van de jungle. Componiste Mica Levi levert na Under The Skin (2013) en Jackie (2016) opnieuw een ontregelende soundtrack.

4. Long Day’s Journey Into Night

Long Day’s Journey Into Night is een van de weinige films met zinvol gebruik van 3D. De meeste makers van 3D-films vergeten dat kijkers zich vanwege de montage bij elke scène moeten heroriënteren. Chinese regisseur Bi Gan laat montage volledig achterwege in de laatste 59 minuten van zijn 138 minuten durende film. Als hoofdpersonage Luo Hongwu ‘s avonds laat een 3D-bril opzet en in slaap valt in een bioscoop, wordt de film ook 3D en maken de herinneringen van de man deel uit van een lange droom waar je als kijker doorheen zweeft. Het gebeurt niet vaak dat de directe link tussen cinema en de droomwereld zo intens is te beleven.

3. Parasite

2. The Irishman

Martin Scorsese laat zich in The Irishman niet verleiden tot de filmtechnische hoogstandjes waar hij ons meestal op trakteert. Hij houdt het camerawerk relatief eenvoudig en geeft zo zijn acterende oude vrienden alle gelegenheid om het beste van zichzelf te laten zien. Dat resulteert in grandioze dialogen waarin mannen zoveel mogelijk om de kern van de zaak heen praten. In onschuldige zinnetjes gaan doodsbedreigingen schuil. It’s What It Is.

1. Portrait Of A Lady On Fire

Adèle Haenel en Noémie Merlant in Portrait De La Jeune Fille En Feu

Een film over afscheid en de troost die kunst brengt als hoeder van herinneringen.


Documentaires (alfabetisch)

  • Amazing Grace
  • Cold Case Hammarskjöld
  • Diego Maradonna
  • Free Solo
  • Hale County This Morning, This Evening
  • Honeyland
  • Knock Down The House
  • Minding The Gap
  • The Road Movie

Filmklassiekers in de thuisbioscoop

  1. The Koker Trilogy (Abbas Kiarostami, 1987-1994)
  2. The Last Movie (Dennis Hopper, 1971)
  3. Wanda (Barbara Loden, 1970)
  4. Khrustalyov, My Car! (Aleksey German, 1998)
  5. The Chant Of Jimmie Blacksmith (Fred Schepisi, 1978)
  6. Klute (Alan J. Pakula, 1971)
  7. La Vérité (Henri-Georges Clouzot, 1960)
  8. The Emperor’s Naked Army Marches On (Kazuo Hara, 1987)
  9. Everybody in Our Family (Radu Jude, 2012)
  10. Marlene Dietrich & Josef Von Sternberg at Paramount (1930-1935)

De verkoop van dvd’s en Blu-rays daalde verder in 2019, maar daar merk ik niets van als ik online struin door het grote internationale aanbod. De filmgeschiedenis wordt door meerdere labels zorgvuldig gerestaureerd en met veel relevante extra’s op de markt gebracht. Het is dat ik vanwege de lange verzendtijd en de mogelijke invoerbelasting weinig uit de Verenigde Staten bestel, want anders had ik elke week meerdere uitgaven van bijvoorbeeld Kino Lorber in huis gehaald. Soms moet je even geduld hebben en wachten op een Europese editie, zoals het geval was met de uitgaven van The Last Movie en de box met de Paramount-films van Marlene Dietrich en Josef Von Sternberg. Met een beetje geluk kunnen we volgend jaar een Britse editie verwachten van de box Ida Lupino: Filmmaker Collection. Criterion heeft een Brits filiaal zodat het in Regio B ook mogelijk is om thuis te kunnen kijken naar Klute, La Vérité (met waarschijnlijk de beste rol uit de carrière van Brigitte Bardot) en The Koker Trilogy (recensie). Wanda (het van geijkte Hollywood-paden afwijkende regiedebuut van actrice Barbara Loden) en Matewan (het mijnwerkersdrama van John Sayles met een hele jonge Will Oldham) moeten vooralsnog uit de VS worden geïmporteerd.

The Last Movie van Dennis Hopper bleek veel beter dan de slechte reputatie deed vermoeden en was een goede reden om eindelijk Hoppers regiehoogtepunt Out Of The Blue (1980) op te sporen. De heftige Aboriginalfilm The Chant Of Jimmie Blacksmith staat in menige filmcanon, maar was desondanks tot voor kort nergens te vinden. Het technisch razend knap gefilmde Khrustalyov, My Car! is krankzinniger dan Aleksey Germans zwanenzang Hard To Be A God (2013) en te beschouwen als The Death Of Stalin (2017) voor gevorderden. De manier waarop fanatieke oorlogsveteraan Kenzo Okuzaki in de documentaire The Emperor’s Naked Army Marches On tegen alle Japanse omgangsnormen ingaat blijft verbazen en choqueren.

Nog een speciale vermelding voor de George Sluizer Collection, een box met het verzamelde werk van George Sluizer (1932-2014). De Nederlandse regisseur maakte met Spoorloos (1988) wat mij betreft de beste Nederlandse film tot nu toe. Spoorloos is samen met speelfilmdebuut João En Het Mes (1972) en de resten van Dark Blood (2012) op Blu-ray gezet. De rest van de box bestaat uit dvd’s en biedt een bijna compleet overzicht van Sluizers internationale filmwerk. Enkele documentaires en de speelfilm The Commissioner (1998) met John Hurt ontbreken. Het oeuvre kent een paar hoogtepunten, met naast Spoorloos bijvoorbeeld de korte, door Bert Haanstra geïnspireerde documentaire De Lage Landen (1961). Latere speelfilms Dying To Go Home (1996) en The Stone Raft (2002) vallen positief op vanwege fantasie-elementen die zeldzaam zijn in het nuchtere Nederlandse filmlandschap. Humor is in menige film een spelbreker en soms lijdt een film onder de invloed van te grote ego’s, zoals die van de schmierende Stephen Baldwin in dieptepunt Crimetime (1996). In 2020 zie ik graag een vergelijkbare Nederlandse verzamelbox verschijnen van Orlow Seunke of op zijn minst een Blu-ray van diens De Smaak Van Water (1982).


Bijzondere films die in 2019 geen Nederlandse bioscooproulatie kregen

1. The Souvenir (Joanna Hogg, 2019)

Geen enkele film van Joanna Hogg heeft tot nu toe een Nederlandse bioscooproulatie gehad. Hoggs internationaal alom geprezen vierde speelfilm The Souvenir kwam in ons land niet verder dan het Leiden International Film Festival. Hogg heeft een goed oog voor nieuw filmtalent. Ze liet in haar eerste speelfilm Unrelated (2007) acteur Tom Hiddleston debuteren op het grote doek. Haar nieuwste ontdekking is Honor Swinton Byrne, de dochter van actrice Tilda Swinton. Swinton Byrne speelt filmstudente Julie in een autobiografische film over een gecompliceerde relatie die Hogg zelf heeft gehad tijdens haar studietijd aan de filmacademie. Hogg kijkt vanachter de camera met afstand toe hoe haar jongere alter ego tijdens een feestje de geheimzinnige en charmante Anthony (Tom Burke) ontmoet. De scène is geen clichématige meet cute en de innige liefde die tussen beide personages opbloeit wordt zonder opsmuk geobserveerd.

The Souvenir is vernoemd naar Jean-Honoré Fragonards gelijknamige schilderijtje uit 1778 van de verliefde Julie uit een roman van Jean-Jacques Rousseau. De zachte kleuren van het gewaad uit het schilderij keren terug in onder meer het verblijf van Julie en Anthony. De film heeft een bedrieglijke kalmte en benadert de grote momenten in het leven zonder te vervallen in spektakel. Het duurt lang voordat Julie doorheeft wat voor man Anthony werkelijk is; eerst uit naïviteit en later omdat de werkelijkheid niet overeenkomt met het ideaalbeeld dat ze van de liefdesrelatie heeft. The Souvenir is wat dat betreft een drama over cognitieve dissonantie.

In 2020 verschijnt vervolgfilm The Souvenir: Part II. Hopelijk is dat een aanleiding om het eerste deel alsnog in Nederland uit te brengen.

2. Uncut Gems (Benny & Josh Safdie, 2019)

De gebroeders Safdie pompen de adrenaline van gokverslaafde New Yorkse juwelier (Adam Sandler) rechtstreeks in het bloed van de kijker. Uncut Gems is een adembenemende uitputtingsslag voor alle betrokkenen.

3. The Nightingale (Jennifer Kent, 2018)

De regisseuse van The Babadook wendt haar blik niet af van de wreedheden die vrouwen en Aboriginals ondergaan in een spannende historische wraakfilm in de Tasmaanse wildernis.

4. Aniara (Pella Kågerman & Hugo Lilja, 2018)

Aniara is een Scandinavische sciencefictionfilm over een uit de koers geraakt passagiersruimteschip als parabel voor de doodlopende consumptiemaatschappij.

5. Diamantino (Gabriel Abrantes & Daniel Schmidt, 2018)

Portugese voetbalster Diamantino (Carloto Cotta) scoort zijn doelpunten altijd wanneer hij zich op het veld waant tussen pluizige puppy’s die door roze poeder dartelen. Vanaf die scène wordt het alleen maar gekker in een film waarin heikele hedendaagse thema’s gepresenteerd worden als absurde sciencefiction.

6. The Dead Center (Billy Senese, 2018)

Beklemmende low budget horror over het gapende gat van de dood. Met hoofdrol voor Shane Carruth, regisseur van cultfilms Primer (2004) en Upstream Color (2013).

7. Her Smell (Alex Ross Perry, 2018)

Courtney Love is een aaibare Baby Yoda vergeleken met de onberekenbare Becky Something. Actrice Elisabeth Moss zet haar emotionele versterker op standje 11 in deze documentair gefilmde ondergang van een punkrocker die haar grenzen niet kent. De opnamestudio wordt Becky’s isoleercel.


Albums (alfabetisch)

Mijn grootste muzikale teleurstelling en miskoop van 2019 was het soloalbum (Begin Anywhere) van mijn grote held Charles Hayward. De mede-oprichter van This Heat en Camberwell Now kan meesterlijk drummen, maar besloot voor de afwisseling een plaat op te nemen met een instrument dat hij minder goed beheerst. Hayward stelt zich kwetsbaar op in negen kale pianoliedjes. Vanaf het tweede nummer Safe As Houses wilde ik stoppen met luisteren, want een van mijn Camberwell Now-favorieten Sitcom wordt door de originele maker volledig van huid en ingewanden ontdaan. De nieuwe versie klinkt alsof de muzikant op zijn eigen botten aan het kluiven is. Gelukkig verscheen later in het jaar een plaat van Charles Hayward met de gelegenheidsformatie Whistling Arrow en zit hij weer achter zijn vertrouwde drumstel. Geen geforceerde liedjes ditmaal maar een reeks spontane improvisaties opgenomen tijdens een sessie van negen uur met elektronische muziekmaker Andre Bosman en het experimentele gitaartrio Ex-Easter Island Head.

Meerdere bands in mijn top 10 maken gebruik van afwijkend instrumentarium en nemen de tijd om daarmee op muzikaal onderzoek uit te gaan. Whistling Arrow opent met blokfluiten en wekt geluid op door snaren met drumstokken in beweging te zetten. Op Mandatory Reality van Joshua Abrams Natural Information Society worden in lange stukken westerse blaasinstrumenten gecombineerd met onder meer Afrikaanse snaarinstrumenten en Indiase percussie. Tijd en conventionele songstructuren spelen ook geen beperkende rol bij de drones, het minimalisme en de lichte psychedelica op de platen van het duo 75 Dollar Bill en de band Ulver. Acht van de tien platen in bovenstaande lijst zijn instrumentaal en naargeestig van toon als ideale begeleiding voor het einde der tijden. Het jaar begon grimmig met de orkestrale uitbarstingen van Seven Horses For Seven Kings van Marc Richter a.k.a. Black To Comm, later gevolgd door het geluid van radioactieve straling dat als dodelijke antagonist slachtoffers maakt op de soundtrack van de serie Chernobyl.

Kim Gordon en Young Gods bewezen dat de oude (avant)garde nog steeds nieuwe muzikale wegen weten te vinden. Andere oudgedienden die dit jaar opnieuw indruk maakten waren Swans (Leaving Meaning), Cosi Fanni Tutti (solo met het album Tutti en als onderdeel van Carter Tutti Void op Triumvirate) en Membranes (op het eco-epos What Nature Gives… Nature Takes Away). Wat in 2019 ook regelmatig op de draaitafel belandde was het niet te classificeren Egyptische project Land Of Kush (Sand Enigma), de electronica van Debby Friday (Death Drive), Günter Schickert (Nachtfalter), Tunes Of Negation (Reach The Endless Sea) en My Disco (Environment) en de liedjes van Jessica Pratt (Quiet Signs), Vanishing Twin (The Age Of Immunology) en Wand (Laughing Matter).


Heruitgaven/historische uitgaven (alfabetisch)

Live (chronologisch)

Thurston Moore
  • Canshaker Pi – Paradiso, 10 januari 2019
  • ГШ (Glintshake) – OCCII, 18 januari 2019
  • Flying Luttenbachers – OCCII, 11 april 2019
  • Irreversible Entanglements – Bimhuis, 2 mei 2019
  • Thurston Moore (tweede avond) – OCCII, 4 juni 2019
  • Etenesh Wassie – OCCII, 20 juni 2019
  • Phew – OCCII, 15 november 2019
  • Membranes – OCCII, 4 december 2019

Op naar 2020

(*) An Elephant Sitting Still en Thunder Road ontbreken in dit overzicht omdat deze films al genoemd worden in het jaaroverzicht van 2018. Bij Jinpa en Manta Ray was ik helaas in slaap gevallen, dus die krijgen in 2020 een herkansing.

3 thoughts on “Terugblik 2019: Film & Muziek

  1. prachtig en gevarieerd als altijd. En de beste wensen! Blij om Ray & Liz in de top 10 te zien.

    Ik tel 27 nieuwe entrees op mijn kijklijst 🙂

    • Vanwege Facebook kan ik helaas niet op jouw jaaroverzicht bij de Subs reageren. Dan maar via deze weg:

      Het is geruststellend om te zien dat ik niet de enige ben die niet warm werd van Once Upon A Time In Hollywood en Us. Mooi dat een kleine film als Ray & Liz ook in andere Nederlandse lijstjes genoemd wordt. De taferelen in jouw nummer 2 Donbass waren vaak zo naar dat ik de film heb verdrongen. Die gaat naar het lijstje herkansingen.

      Indische Grabmal ligt hier thuis al minstens tien jaar onaangeroerd tussen de andere Fritz Langs. Die ga ik naar aanleiding van je jaaroverzicht binnenkort maar eens uit het plastic halen. Blinded By The Light, Queen Of Hearts en Mirai gaan ook op de watchlist. Dat 2020 een mooi filmjaar mag worden.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *