Portrait De La Jeune Fille En Feu is een aangrijpend liefdesdrama dat zich afspeelt op een Frans eiland eind achttiende eeuw. Het is vooral ook een film over herinnering en wat nodig is om de ander nooit meer te vergeten.
Jonge schilderes Marianne (Noémie Merlant) wordt per boot afgeleverd op een geïsoleerd eiland in Bretagne. Ze is uitgenodigd door een gravin (Valeria Golino) en heeft van haar de opdracht gekregen een portret te schilderen van jongste dochter Héloïse (Adèle Haenel). Het portret is bedoeld voor het regelen van een huwelijk met een rijke edelman in Milaan. Eigenlijk zou de oudste dochter uitgehuwd worden, maar die heeft zich van een hoge klif geworpen. Héloïse is als tweede keus speciaal uit het klooster teruggehaald. Zij weigert echter model te staan voor het portret omdat ze niet wil trouwen. Marianne is ook tweede keuze als schilderes, want het is de vorige mannelijke schilder niet gelukt Héloïse tot poseren over te halen. Marianne moet van de gravin net doen alsof ze als gezelschapsdame is uitgenodigd voor wandelingen over het eiland en op die manier proberen een bruikbaar portret uit het hoofd te schilderen.
Portrait De La Jeune Fille En Feu is een film over vrouwen die geen mogelijkheid krijgen om zichzelf volledig te ontplooien. Héloïse heeft haar hele leven tussen de muren van het klooster vastgezeten en mag haar toekomst niet zelf bepalen. De uithuwelijking reduceert haar tot handelswaar. Aan de sobere meubilering in het landhuis te oordelen kan de familie wel wat geld gebruiken. Marianne zal op haar beurt als schilder nooit net zo serieus genomen worden als haar gerenommeerde vader, simpelweg omdat ze een vrouw is. De frustratie over hun onderschikte positie brengt de twee vrouwen dichter bij elkaar.
Marianne en Héloïse weten dat de hevige liefdesrelaties die ze krijgen nooit langer zal duren dan de paar weken die ze met elkaar kunnen doorbrengen. Als het schilderij klaar is gaat Marianne weer terug naar huis en moet Héloïse zich voorbereiden op een enkele reis naar Italië. De geografische afstand tussen de twee zal te groot worden om te overbruggen. Het enige wat de twee vrouwen in stand kunnen houden is de herinnering aan elkaar.
Hedendaagse tijdelijke geheime liefdes hebben het voordeel van foto’s, film en video als middel voor het vastleggen van herinneringen. Denk bijvoorbeeld aan fotograaf Robert Kincaid (Clint Eastwood) en de foto’s die hij maakte tijdens zijn korte maar hevige verhouding met huisvrouw Francesca (Meryl Streep) in The Bridges Of Madison County (1995). De foto’s die Francesca’s kinderen aan het begin van die film vinden zijn aanleiding voor een flashback naar het verleden. Portrait De La Jeune Fille En Feu gebruikt ook een raamvertelling als verhaalstructuur. Dit keer wordt de flashback opgeroepen door een schilderij van Marianne dat leerlingen van haar in de tekenklas hebben gevonden. Terwijl de leerlingen het portret van Marianne tijdens de les tekenen heeft zij alle tijd om herinneringen aan de korte tijd met Héloïse op te halen.
Het schilderij in de tekenklas heeft dezelfde titel als de film en toont een donker landschap met een vrouw wier rok vlam heeft gevat. Later in de film zien we dat dit een van de sterkste beelden is die zich op het eiland in het geheugen van Marianne hebben gebeiteld. Zonder een dergelijk sprekend beeld zou ze Héloïse nooit zo scherp zijn blijven herinneren. Héloïse was zich daarvan bewust toen haar rok vlam vatte bij een kampvuur. Daarom nam ze geen enkel initiatief om het vuur zelf te doven. De herinnering werd doelbewust door haar gecreëerd.
De tekeningen en een zelfportret die Marianne maakt zijn volgens Héloïse minder geschikt als geheugensteun, omdat je uiteindelijk de tekening herinnert en niet meer de geportretteerde. De vrouwen moeten een andere manier zien te vinden om de herinnering aan elkaar te intensiveren. Met het naderende onvermijdelijke laatste afscheid in zicht laten de twee vrouwen zich inspireren door het afscheid van Eurydice en Orpheus uit de Griekse mythologie (*). De laatste aanblik moet sterk genoeg zijn om een heel leven lang mee te kunnen gaan. Marianne’s sterkste herinnering aan Héloïse is zo scherp dat het als een heldere geestverschijning een paar keer in de flashback uit het donker naar voren komt nog voordat het moment in de film daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Herinnering is een spook dat altijd onverwachts in de gedachten zal opduiken.
Muziek is ook een middel om iemand nooit meer te vergeten. Dat gegeven levert een slotscène op die de filmkijker lang zal bijblijven, zelfs wanneer het beeld mogelijk door tranen wordt vertroebeld.
9/10
(*) De mythe van Eurydice keert eind dit jaar terug in A Vida Invisível (2019), in Nederland uitgebracht onder de internationale titel The Invisible Life of Eurídice Gusmão. Ook in deze film worden twee vrouwen (zussen ditmaal) door de mannenmaatschappij geremd in hun mogelijkheden om dromen na te streven en is herinnering het enige dat overblijft nadat het lot hen van elkaar scheidt.