Terugblik 2018: Film

Facebooktwitterpinterestlinkedin

2018 was een prima filmjaar. Het jaar leek al te pieken in het eerste kwartaal, maar toen verscheen er in de laatste maanden nog meer moois en moest de voorlopige eindlijst flink op de schop. Het zou zo maar eens kunnen dat ik vanwege het grote aanbod een hoogtepunt ben vergeten. Zoals gebruikelijk vind je hieronder naast de bioscoopreleases ook aparte lijstjes met heruitgebrachte klassiekers op blu-ray/dvd, teleurstellingen en films die de Nederlandse bioscopen (vooralsnog?) niet hebben gehaald.

Films in de bioscoop

25. Hereditary

24. Three Billboards Outside Ebbing, Missouri

23. Girl

22. Lean On Pete

21. Jeune Femme

20. Gräns

19. Sweet Country

18. Hannah

17. The Rider

16. Jusqu’à la Garde

15. Shoplifters

14. 3 Faces

13. You Were Never Really Here

12. Call Me By Your Name

11. Burning

10. Mandy

Zo extreem over the top zien we ze zelden tussen het reguliere bioscoopaanbod. De tweede speelfilm van cultregisseur Panos Cosmatos is een psychedelische heavy metal hellevaart waarbij David Lynch, Ash uit Evil Dead, Charles Manson en de Cenobites uit Hellraiser elkaars paden kruizen onder het licht van een maan die alles rood kleurt. Plot speelt een onderschikte rol in deze wraakfantasie. Toon en kleur doen er meer toe dan het verhaal. De film lijkt bedoeld om te ervaren als een muziekstuk. De filmtitel is niet voor niets vormgegeven als het logo van een metalband.

9. Foxtrot

De Israëlische film Foxtrot zet in de openingsscène alles op zijn kop. Het is geen Palestijnse familie die door soldaten wordt overvallen, maar een Israëlisch gezin dat te maken krijgt met legergeweld. De soldaten arriveren met de mededeling dat de zoon des huizes is overleden tijdens zijn dienst langs de grens met het Palestijnse gebied. Ze brengen de geschokte moeder tot bedaren door haar op agressieve manier tegen de grond te drukken en vol te spuiten met kalmerende middelen. Vader krijgt het dwingende advies om op vaste tijdstippen rustgevende pillen te slikken. Foxtrot laat binnen vierkante meters heel treffend en met onverwachte camerastandpunten de absurditeit zien van het onwrikbare conflict tussen Israël en de Palestijnen. En dan moet de episode aan de grens nog beginnen.

8. Zama

Het werd na veertien jaar weer eens tijd voor een film van Lucrecia Martel in de Nederlandse bioscoop. De eerste kostuumfilm van de Argentijnse regisseuse is een tropische koloniale nachtmerrie in zeventiende-eeuws Paraguay. Spaanse officier Don Diego de Zama wacht in Asuncion tot hij weer terug mag naar zijn familie in Buenos Aires. In het openingsshot staat hij aan de kustlijn met zijn rug naar het land toegekeerd te wachten op een boot die nooit komt. De constant gespannen Zama (de geweldige Daniel Giménez Cacho) hoort hier niet thuis maar is ook niet in staat om zich los te trekken van de ongewenste omgeving. In de ogen van de machthebbers is hij een onbelangrijke pion en langzaam maar zeker raakt de man verstopt in de administratie. Zama wordt onzichtbaar. Dagen veranderen in jaren en samen met het titelpersonage verliest ook de kijker grip op het verstrijken van de tijd.

7. Phantom Thread

De hautaine couturier Reynolds Woodcock (Daniel Day-Lewis) is een kille perfectionist die zijn muzen kwelt voordat hij ze afdankt. Hij is geen man om van te houden en toch is dat wat serveerster Alma (Vicky Krieps) doet. Perfectionist Paul Thomas Anderson weet de wederzijdse liefde en de verwantschap aannemelijk te maken in een komische scène waarin Woodcock en Alma gezamenlijk een jurk komen terugeisen bij een klant die er in hun ogen geen recht op heeft. De twee horen bij elkaar. Er is alleen nog een wondermiddel nodig om de man te temmen. Day-Lewis is heerlijk onuitstaanbaar in zijn laatste filmrol. Zijn meningsverschillen met zus en manager Cyril (Lesley Manville) leveren vermakelijke botsingen op. Chic! Whoever invented that ought to be spanked in public. I don’t even know what that word means! What is that word? Fucking chic! They should be hung, drawn, and quartered. Fucking chic.

6. Der Hauptmann

Der Hauptmann had ik dit jaar bijna overgeslagen, maar gelukkig liet de beste filmrecensent van Nederland via Letterboxd weten dat het wel degelijk een aanrader was en haastte ik mij alsnog naar de bioscoop. De film is een meedogenloze oorlogssatire in zwart-wit over een jonge Duitse deserteur (Max Hubacher) tijdens de eindfase van de Tweede Wereldoorlog. Hij trekt het uniform van een gesneuvelde legerkapitein aan als bescherming tegen de kou en merkt vervolgens dat iedere soldaat die hij tegenkomt vanzelf in de houding springt. Hij krijgt zelfs zeggenschap over het lot van deserteurs en andere oorlogsgevangenen in een interneringskamp. De onschuldige soldaat verandert in een niets en niemand ontziende oorlogsmisdadiger. Der Hauptmann laat zien hoe opportunisme van mensen beesten maakt.

5. The Guilty

The Guilty is een geslaagd voorbeeld van een film waarbij een beperking geen obstakel vormt maar een juist leidt tot een creatieve uitdaging. De Deense thriller speelt zich volledig af in de werkruimte van een 112-centrale en richt de camera op één personage: agent Asger Holm (Jakob Cedergren). Hij krijgt een ontvoerde vrouw aan de lijn en wil zich meer met de zaak bemoeien dan zijn functie hem toelaat. Voor een spannende film is soms niet meer nodig dan een strak script, een gedurfd sounddesign en een uitstekende acteur.

4. Cold War

Cold War gaat over de roerige liefdesrelatie tussen een muzikant en zijn muze. Het Poolse drama volgt tevens de ontwikkeling en de verschillende gedaantes van een volksliedje. Het verhaal wordt niet alleen in prachtig gefotografeerde zwart-witbeelden verteld, maar ook aan de hand van muziek. De elliptische vertelwijze dwingt de kijker om zelf de ontbrekende gebeurtenissen in te vullen. Het doet ons tegelijk realiseren hoe kostbaar tijd is en hoe het uit onze vingers glipt.

3. The Florida Project

Empathische regisseur Sean Baker filmt met geduld en zonder een oordeel te vellen over zijn personages. Hij haalt het beste uit een cast die voornamelijk bestaat uit mensen zonder filmervaring. Professional Willem Dafoe wordt bijna van het doek gespeeld door een zesjarige deugniet (Brooklynn Prince) in een film waarin humor op geslaagde wijze aan sociale bewogenheid wordt gekoppeld.

2. Roma

Latijns-Amerikaanse verhalen over huishoudsters leveren vaak prachtige films op. Denk maar aan La Nana/The Maid (Sebastián Silva, 2009) en Que Horas Ela Volta?/The Second Mother (Anna Muylaert, 2015). Mexicaanse regisseur Alfonso Cuarón brengt met Roma een ode aan zijn eigen vroegere huishoudster. De zeer persoonlijke film is een technisch perfecte reconstructie van Cuaróns jeugd begin jaren zeventig. Terwijl buiten politieke onrust heerst wordt binnenshuis het leven van het gezin van moeder Sofia opgeschud door het vertrek van vader Antonio. Huishoudster Cleo is voor de kinderen iemand om van op aan te kunnen in moeilijke tijden. Roma koppelt kleine persoonlijke verhalen aan grote nationale gebeurtenissen en doet dat soms door de camera eenvoudigweg te zwenken van een binnenruimte naar een massascène op de straten van Mexico Stad. De details waarmee Cuarón zijn herinneringen oproept zijn op het grote filmdoek het best waarneembaar zoals in december bleek tijdens de vertoning in Zaal 1 van EYE.

1. Western

Bijna stond Roma op de eerste plek, maar uiteindelijk koos ik toch voor een film die me na de vertoning op IFFR begin februari nog steeds helder bijstaat. De derde speelfilm Western van Duitse regisseuse Valeska Grisebach gaat over Meinhard (nieuwkomer Meinhard Neumann), een Europeaan die nergens thuishoort. Hij past niet in de groep Duitse arbeiders met wie hij nabij een Bulgaars grensdorp werkt aan de bouw van een waterkrachtcentrale en hij hoort ook niet bij de lokale bevolking waar hij contact mee zoekt. De plotlijn van Western lijkt onzichtbaar omdat alles op documentaire wijze gefilmd is. De motieven van Meinhard zijn lastig te doorgronden en dus verrast zijn personage omdat hij keuzes maakt die je niet aan ziet komen. De man is zowel gemotiveerd door zijn zoektocht naar acceptatie en vriendschap als door de haantjesstrijd met brute collega Vincent (Reinhardt Wetrek). Die twee uitgangspunten blijken lastig met elkaar te combineren.


Films die de Nederlandse bioscoop (nog) niet hebben gehaald

1. An Elephant Sitting Still (Bo Hu, 2018)

An Elephant Sitting Still is een lange, ambitieuze Chinese mozaïekfilm van de vroeg overleden debuterende regisseur Bo Hu (1988-2017) over een dag in het leven van verschillende, weinig vermogende personages. Ze zijn de regie over hun bestaan kwijt door toedoen van de corruptie, misdaad, algehele liefdeloosheid en het gebrek aan solidariteit waar ze elke dag mee worden geconfronteerd. Konden ze de wereld maar gewoonweg negeren net zoals de olifant uit de titel.

2. Happy Hour (Ryûsuke Hamaguchi, 2015)

Ryûsuke Hamaguchi’s 317 minuten durende film werd op Letterboxd getipt door OMC. Happy Hour is een hedendaagse variant op de vrouwenfilms van de Japanse regisseur Mikio Naruse (1905-1969). Vier bevriende dertigers nemen in Kobe hun relaties kritisch onder de loep wanneer een van hen op het punt staat van haar man te scheiden. Besta je eigenlijk nog wel in Japan als je besluit zonder man verder te willen leven? Happy Hour won in het thuisland meerdere prijzen, maar is in ondertitelde versie officieel alleen via Amerikaanse import op dvd verkrijgbaar.

3. American Animals (Bart Layton, 2018)

Regisseur Bart Layton verraste enkele jaren geleden met de documentaire The Imposter (2012). Ook in zijn eerste speelfilm staan fictie en werkelijkheid op gespannen voet met elkaar. Het verhaal over vier studenten in Kentucky en hun plan voor het stelen van kostbare boeken is op waarheid gebaseerd en wordt door de echte criminelen van commentaar voorzien. Feiten en fictie worden vernuftig en met veel komisch effect door elkaar verweven. Het avontuur wordt grimmiger naarmate de hoofdpersonages merken wat de consequenties van hun daden zijn. Amsterdam speelt een kleine bijrol met de Duitse acteur Udo Kier als contactpersoon Van der Hoek. Kier kwam dit jaar vaker voorbij en was in de bioscoop te zien in Don’t Worry, He Won’t Get Far On Foot en Figlia Mia.

4. Thunder Road (Jim Cummings, 2018)

5. Support The Girls (Andrew Bujalski, 2018)

Geen enkele film van de zes die Andrew Bujalski sinds 2002 heeft gemaakt kreeg een Nederlandse bioscoopuitbreng en dat is eigenlijk best wel schandalig, zeker wat betreft de feministische komedie Support The Girls. Actrice Regina Hall revancheert zich van flauwe komedies als Scary Movie 1 t/m 64 en speelt de rol van haar leven als restaurantmanager Lisa. Ze wordt door haar collega’s gewaardeerd vanwege haar managementtalent en een betrokkenheid die verder gaat dan de deur van het restaurant. Macho bedrijfseigenaar Cubby (James Le Gros) denkt daar anders over en confronteert Lisa met een maatschappij waarin alleen winst telt en mannen de dienst wensen uit te maken.

6. Madeline’s Madeline (Josephine Decker, 2018)

7. Strangled (Árpád Sopsits, 2016)

8. Pin Cushion (Deborah Haywood, 2017)

9. La Petite Fille Qui Aimait Trop Les Allumettes (Simon Lavoie, 2017)

10. Sollers Point (Matthew Porterfield, 2017)


Documentaires

  1. The Vietnam War
  2. Dawson Frozen City
  3. Rabot
  4. Three Identical Strangers
  5. Won’t You Be My Neighbor
  6. Filmworker
  7. Dead Slow Ahead
  8. The King
  9. Crime + Punishment
  10. 78/52: Hitchcock’s Shower Scene

Klassiekers (Blu-ray, DVD, streaming)

2018 was het jaar van Orson Welles. Documentairemaker Mark Cousins maakte een biografie over de regisseur aan de hand van Welles’ tekeningen. Netflix gaf de eindelijk afgeronde versie van Welles’ laatste project The Other Side Of The Wind cadeau en aan het eind van het jaar bracht Criterion The Magnificent Ambersons uit op Blu-ray. De door de studio verminkte film uit 1941 is voor twee derde het meesterwerk dat het volgens de kenners is. Het laatste half uur vind ik nog steeds niet om door te komen. In de vele extra’s op de Blu-ray wordt uitgebreid uitgelegd waar het allemaal mis is gegaan.

Criterion bracht ook een glimmend opgepoetste versie uit van Martin Scorsese’s kostuumdrama The Age Of Innocence. De thuisbioscoop vertoonde daarnaast voor het eerst de debuutfilms van Milos Forman en Wim Wenders, de bewegende Jules Vernes-prentenboeken van het Tsjecho-Slowaakse animatiegenie Karel Zeman, een anarchistisch komedie van Adolfas Mekas en een van de weinige fictiefilms van de minimalistische documentairemaker James Benning. Het label Powerhouse Films blijft filmfanaten vanuit Engeland bestoken met boxen vol cultfilms. Van de serie met films uit de koker van Hammer is Volume Two met misdaadfilms het interessantst, onder meer vanwege de idiote openingsscène in The Snorkel (1958), Peter Cushing als bankmedewerker in kraakfilm Cash On Demand (1961) en het nog steeds actuele Never Take Sweets From A Stranger (1960). En dan heb ik nog niet eens over de vele extra’s aan commentaren, documentaires en andere context.

  • 11 x 14 (James Benning, 1977)
  • The Age Of Innocence (Martin Scorsese, 1993)
  • Die Angst des Tormanns beim Elfmeter (Wim Wenders, 1972)
  • Black Peter (Milos Forman, 1964)
  • Derek Jarman Volume 1: 1972-1986 (box)
  • Invention For Destruction (Karel Zeman, 1958)
  • Hallelujah The Hills (Adolfas Mekas, 1963)
  • Hammer Volume Two: Criminal Intent (box)
  • The Magnificent Ambersons (Orson Welles, 1942)
  • The Other Side Of The Wind (Orson Welles, 2018)

Teleurstellingen in de (thuis)bioscoop

Halloween (David Gordon Green, 2018)

Denkend aan Halloween zie ik John Carpenter voor me als grijzende rockster in TivoliVredenburg. Drie weken voordat de nieuwe Halloween 1 november in Nederland in première ging speelde de regisseur samen met zijn zoon Cody en drie overige bandleden het door hem geschreven nieuwe filmthema live voor een uitverkochte grote zaal. Carpenter was naast componist verder alleen als executive producer betrokken bij vervolg nummer zoveel van zijn horrorklassieker uit 1978. Het script van Halloween 2018 lijkt geschreven rondom een opeenvolging van verwijzingen naar het origineel en heeft verder weinig meer te bieden dan voorspelbare en daardoor tandeloze schrikeffecten.

LBJ (Rob Reiner, 2016)

Als je me zou vragen wie het meest geschikt is om de rol van president Lyndon B. Johnson te spelen, dan zou ik zonder te hoeven nadenken meteen Richard Jenkins noemen. Het vreemde aan de film LBJ is dat Jenkins inderdaad meespeelt, maar dan in de rol van senator Richard Russell. De hoofdrol wordt gespeeld door een opzichtige gezichtsprothese.

Loro (Paolo Sorrentino, 2018)

Loro (foto: Gianni Fiorito)

Tijdens het ondergaan van Loro voelde ik me als het onfortuinlijke schaapje dat in de openingsscène bezwijkt na het binnenlopen van Silvio Berlusconi’s villa. Er is veel aan te merken op deze politieke satire, maar laat ik me beperken tot één scène. Ergens in het tweede deel draait Berlusconi (Toni Servillo) uit pure verveling een willekeurig telefoonnummer en weet hij een niet bestaand huis te slijten aan een eenvoudige huisvrouw. Regisseur Paolo Sorrentino wil laten zien wat een charmeur Berlusconi is en dat de corrupte politicus met zijn charme alles gedaan krijgt. Het lukte de regisseur alleen niet om mij daarvan te overtuigen. Niemand koopt een huis naar aanleiding van gladde telefoonpraatjes, zelfs die eenvoudige mevrouw niet. Berlusconi is in Loro te veel een karikatuur om in het personage te geloven. Sorrentino’s Berlusconi kan niet tippen aan die andere dubieuze charmeur uit 2018: Jimmy McGill (Bob Odenkirk) in het vierde seizoen van de serie Better Call Saul.

  • M (Sara Forestier, 2017)
  • Mute (Duncan Jones, 2018)
  • Niemand In De Stad (Michiel van Erp, 2018)
  • El Presidente a.k.a. La Cordillera a.k.a. The Summit (Santiago Mitre, 2017)
  • Transit (Christian Petzold, 2018)
  • The Wife (Björn Runge, 2018)
  • Woodshock (Kate & Laura Mulleavy, 2017)

Boeken

Films nemen te veel ruimte in beslag, niet alleen wat betreft tijd maar ook als het gaat om beschikbare kastruimte. En als ik eenmaal aan een boek toekom is er altijd wel een link met film of muziek. Verder dan het onderstaande lijstje kwam ik niet in 2018.

Viv Albertine – To Throw Away Unopened

Gitarist Viv Albertine zat ooit in de invloedrijke vrouwenband The Slits en schreef in 2014 uitgebreid over haar muziekcarrière in Clothes, Clothes, Clothes. Music, Music, Music. Boys, Boys, Boys. Albertine speelt ook een hoofdrol in de film Exhibition (Joanna Hogg, 2013). Het verhaal van The Slits was dit jaar op het filmfestival in Rotterdam te zien in de documentaire Here To Be Heard: The Story Of The Slits. Albertine beschrijft in haar tweede boek zonder enige terughoudendheid hoe ze afrekent met haar familieverleden. Ze probeert te achterhalen wie van haar ouders de meest negatieve invloed op haar leven heeft gehad. Haar zoektocht wordt doorsneden met een uiterst pijnlijke confrontatie aan het sterfbed van moeder. Deze gebeurtenis lijkt zich verspreid over het boek in slow motion af te spelen. Vanwege deze constructie leest To Throw Away Unopened als een spannende roman.

David Lynch, Kristine McKenna‎ – Room To Dream

Kristine McKenna tekende de memoires op van David Lynch en liet de regisseur daar vervolgens per hoofdstuk op reageren. Room To Dream valt vanwege deze gekozen vorm af en toe nodeloos in de herhaling. Lynch zal de laatste zijn om zijn eigen werk uitgebreid te analyseren, maar het boek bevat voldoende anekdotes om meer inzicht te krijgen in zijn beweegredenen en werkmethoden.

Werner Schroeter – Days of Twilight, Nights of Frenzy: A Memoir

De Duitse regisseur Werner Schroeter (1945-2010) was een tijdgenoot en vriend van onder meer Rainer Werner Fassbinder en Wim Wenders. Zijn operateske filmstijl zal niet iedereen bekoren, zeker als het gaat om zijn vroege experimentele werk. Schroeter was fan van Maria Callas en heeft haar ook meerdere keren gesproken. Een gezamenlijke film is er nooit van gekomen, maar haar muziek keert regelmatig terug in zijn films. In het boek Days of Twilight, Nights of Frenzy laat de regisseur zijn herinneringen de vrije loop, onder meer over de relatie met muze Magdalena Montezuma. Haar poëtische zwanenzang Der Rosenkönig (1986) staat op YouTube. Het boek was een goede aanleiding voor het zien van meer van zijn latere, meer plotgerichte werk zoals de migrantenfilm Palermo Oder Wolfsburg (1980) en zijn laatste film Nuit De Chien (2008). Schroeter werkte in
Malina (1991) samen met Isabelle Huppert (hoofdrol) en Elfriede Jelinek (scenario) tien jaar voordat Michael Haneke met hen The Piano Teacher maakte.

Anthony DeCurtis – Lou Reed: A Life

Lou Reed was een moeilijke man, een nare man zelfs. Zijn solocarrière interesseerde me tot voor kort veel minder dan zijn baanbrekende werk met The Velvet Underground. Veel verder dan Berlin (1973), New York (1989) en Songs For Drella (1990) was ik niet gekomen Met zijn biografie in handen kreeg ik meer waardering voor platen als The Bells (1979) met o.a. Don Cherry, The Blue Mask (1982) en Ecstasy (2000). In april zong Reed postuum mee tijdens het optreden van zijn weduwe Laurie Anderson tijdens haar optreden op het festival Rewire in Den Haag.

9 thoughts on “Terugblik 2018: Film

  1. Nu ben ik toch wel benieuwd wie je last minute nadrukkelijk der Hauptmann tipte, want dan zou ik ‘em misschien ook nog gezien hebben;)

    Verder heb ik je overzicht met veel plezier gelezen en doet het me goed Western op #1 te zien. Ik weet nog goed dat je enthousiast terugkeek op die ene IFFR-avond, waarop ik ‘em zo snel mogelijk ben gaan zien toen de film drie maanden later kortstondig regulier draaide.

    Ik denk dat ik enkel in je oordeel over Loro niet meega, omdat Servillo’s Berlusconi volgens mij ook helemaal niet zo geloofwaardig dient te zijn. De karikaturale en opgesmukte weergave van personages en gebeurtenissen is een semi-geslaagd politiek commentaar door persiflage, geen realistisch verslag van ’s mans charmes en listen.

    Nog wat losse commentaren: American Animals haalde mijn top-25 net niet, voor the Vietnam War moet ik ergens na het al lang geplande Shoah toch echt eens tijd maken, en ik ben blij dat ik the Age of Innocence vorig jaar in EYE op 35 mm heb kunnen zien.

    Ik heb mezelf Room to Dream cadeau gedaan voor kerst, maar wanneer ik eraan toe kom het hele boek te lezen…

    • Nadrukkelijk tippen is iets te sterk uitgedrukt. Het waren gewoonweg de 4 sterren voor Der Hauptmann die me alsnog richting de bioscoop deden gaan. De bewuste recensent is zeer waarschijnlijk ook jouw favoriet.

      Berlusconi is in Loro inderdaad een karikatuur van een karikatuur. Vanaf de openingsscène was al duidelijk dat realisme niet de insteek was. Misschien ben ik sinds Youth gewoonweg uitgekeken op Servillo en was hij mijn aandacht al kwijt tijdens een van de vele feestjes in de lange eerste helft van Loro.

    • Jij ook de beste wensen voor 2019! Jouw favoriete film The Shape Of Water haalde mijn eindlijst niet vanwege het te grote aanbod aan bijzondere films in 2018.

  2. yes! mijn favoriete dag van het jaar 🙂 januari en februari worden weer vruchtbaar. En dit jaar toch aardig wat overeenkomsten in de ‘main list’. gelukkig nieuwjaar!

  3. Aangezien onze smaken redelijk verschillen zie ik toch een aantal overeenkomsten in de top 10 (The Florida Project vond ik ook enorm goed, maar heeft m’n lijst net niet gehaald). Er zijn een aantal die ik nog zeker ga zien, maar afgelopen jaar simpelweg niet aan toegekomen ben.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *