De bijdrage van vrouwen aan de ontwikkeling van de narratieve film werd decennialang systematisch over het hoofd gezien in de geschiedschrijving. Daar kwam de laatste jaren verandering in, onder meer dankzij de compilatie Pioneers: First Women Filmmakers (2018) van Kino Lorber en de serie Women Make Film (Mark Cousins, 2018). Twee prominente filmpioniers zijn Alice Guy-Blaché en Lois Weber.
Alice Guy (1873-1968) was op 22 maart 1895 een van de genodigden tijdens de allereerste filmvertoning van de gebroeders Lumière. La Sortie de l’usine Lumière à Lyon was die dag de enige film op het programma. Guy wist meteen dat film meer mogelijkheden had te bieden dan alleen maar het laten bewegen van foto’s. Ze kreeg van haar baas Léon Gaumont toestemming een korte verhalende film te maken. De eerste versie van La Fée aux Choux (1896) betekende de geboorte van de narratieve film en is, voor zover na te gaan, de allereerste film geregisseerd door een vrouw. Alice Guy experimenteerde later in haar carrière met speciale effecten en geluidsfilm. Ze verhuisde voor haar werk naar de Verenigde Staten en richtte samen met haar man Herbert Blaché in New York The Solax Company op, de grootste filmstudio voor het begin van Hollywood. Het echtpaar bouwde in Fort Lee, New Jersey een eigen, vier verdiepingen tellende studio en maakte daar honderden films.
Een van de films uit de studio van Alice Guy-Blaché is Falling Leaves (1912). In dit drama van twaalf minuten dreigt Winifred Thompson (Marian Swayne) te bezwijken aan de gevolgen van tuberculose. Haar jonge zusje Little Trixie (Magda Foy) hoort de huisarts zeggen dat Winifred zal sterven als het laatste herfstblad is gevallen. Trixie neemt die opmerking letterlijk en probeert haar zus te redden door de bladeren in de tuin aan de takken vast te knopen.
Regisseur D. W. Griffith experimenteerde in 1911 al met close-ups, maar de close-up was nog niet een gebruikelijke verteltechniek in films uit 1912. Alice Guy-Blaché past in Falling Leaves louter totaalshots toe, gefilmd vanaf een statief. Uit de hand filmen was in die tijd nog geen optie. Het geprojecteerde beeld geeft het idee dat je naar een toneelstuk zit te kijken. Na de introductie van tuberculosespecialist Headley (Mace Greenleaf) begint het verhaal pas echt in huize Thompson waar moeder (Blanche Cornwall) en Trixie zich zorgen maken over Winifreds toenemende gehoest. De statische beeldcompositie komt tot leven door de wijze waarop de acteurs zich binnen het frame positioneren. In plaats van een close-up worden de momenten tussen de twee zussen geïsoleerd door moeder binnen het frame te verplaatsten, zowel naar rechts als naar links.
In het derde shot, dat zich afspeelt in de slaapkamer van Winifred, introduceert Guy-Blaché op een verrassende wijze de huisarts. Zijn aanwezigheid blijkt pas wanneer hij achter de rug van de zieke vrouw tevoorschijn komt. Wat aan de bovenstaande versie van de film ontbreekt, is het gebruik van tinting als manier om het verschil te tonen tussen scènes overdag en ’s avonds. Op YouTube staat een getinte versie, maar die is zonder muziek. Zonder blauwe tinting lijkt het alsof Trixie overdag uit bed stapt om de bladeren terug aan de takken te binden. Bij gebrek aan geluid horen we kleine Trixie niet in zichzelf praten, maar zien we haar hardop uitgesproken gedachten in de vorm van mime.
De buitenscène is het hoogtepunt van de film. Het in de studio gebouwde decor zorgt voor een sprookjesachtige ambiance. Een geschilderd landschap vormt de idyllische achtergrond voor wat op papier een zinloze onderneming is. De handelingen van de wanhopige Trixie worden toch beloond dankzij een toevallige samenloop van omstandigheden. Winifred wordt niet gered door een mirakel, maar door de vooruitgang binnen de medische wetenschap.
De term suspense wordt vooral gekoppeld aan Alfred Hitchcock. Hij staat bekend als de master of suspense, maar Lois Weber (1879-1939) gebruikte het woord al enkele decennia eerder als titel voor de filmklassieker die ze maakte met Phillips Smalley. De korte thriller Suspense (1913) gaat over een vrouw (Weber) die met haar baby in gevaar komt nadat een zwerver (Sam Kaufman) heeft ingebroken in haar afgelegen huis. Ze belt haar echtgenoot (Valentine Paul) om hulp. Hij steelt een auto om de crimineel zo snel mogelijk uit te kunnen schakelen.
Er zit veel vaart in het verhaal en er gebeurt veel binnen de tien minuten speelduur. Weber past meerdere innovatieve filmtechnieken toe, zoals POV (onder meer via een sleutelgat), crosscutting en split screen. Tijdens een wilde achtervolging wordt vanuit een rijdende auto gefilmd en is de actie te volgen via een achteruitkijkspiegel. Weber gebruikt meerdere keren dieptewerking binnen het frame, zoals het van bovenaf gefilmde pad bij de voordeur en de achtervolgende auto die in de verte aan komt rijden terwijl op de voorgrond de echtgenoot noodgedwongen tot stilstand is gekomen.
De manier waarop de zwerver door het huis sluipt, zal voor de bioscoopbezoeker in 1913 een angstaanjagende ervaring zijn geweest. De man komt via de trap recht op de camera afgelopen. Zijn in close-up gefilmde uitpuilende ogen kijken ons recht aan terwijl hij op het punt staat uit het scherm te stappen. Ik ben niet de enige die bij deze scène wordt herinnerd aan de verschijning van de mysterieuze BOB in Twin Peaks. In de door David Lynch geregisseerde episode Coma komt BOB recht op het nichtje van Laura Palmer af, gezien vanuit haar perspectief. BOB komt niet alleen voor haar, maar kruipt ook onze woonkamer binnen.
Bij gebrek aan voldoende licht werden sets in de begintijd van de film gebouwd in de openlucht. Zo kon optimaal geprofiteerd worden van de zonnestralen. Het enige nadeel van deze opstelling was de wind. Als het hard waaide, wapperde alles dat maar wapperen kon in de interieurs. Alice Guy-Blaché had daar in haar studio geen last van. Bij Lois Weber stond tijdens het filmen van Suspense een flinke windkracht. Kijk maar eens goed hoe op het kantoor van de echtgenoot bij een windvlaag de papieren bijna van zijn bureau waaien.