250 favoriete films (1): La Sortie de l’Usine Lumière à Lyon (Louis Lumière, 1895)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Sinds 1952 publiceert het Britse filmblad Sight & Sound eens in de tien jaar de Top 100 Greatest Films of All Time, samengesteld na een peiling onder filmcritici, programmeurs, academici en distributeurs. Eind dit jaar zal de nieuwe lijst worden gepubliceerd. Op filmsite Letterboxd wordt ondertussen gewerkt aan een alternatieve lijst. Dat was voor mij aanleiding om een eigen overzicht met 250 favoriete films te maken. Sommige gekozen titels zal ik de komende tijd toelichten. Laat ik beginnen bij het begin: 1895.

De oudste bewaard gebleven film is het drie seconden durende Roundhay Garden Scene, gedraaid in Leeds op 14 oktober 1888 door Louis Le Prince. De geboorte van cinema was zeven jaar later. Op 28 december 1895 presenteerden de gebroeders Lumière de eerste publieke commerciële filmvertoning ooit voor ongeveer veertig betalende bezoekers in Salon Indien du Grand Café in Parijs. Het moet een spectaculaire belevenis zijn geweest, ondanks de triviale alledaagse taferelen die werden geprojecteerd. De eerste vertoonde film La Sortie de l’Usine Lumière à Lyon laat zien hoe werknemers de fabriek van Lumière verlaten. Ik vraag me af welke versie dat geweest zal zijn, want er bestaan drie varianten. Versie twee mag zich de eerste remake in de filmgeschiedenis noemen. Kino Lorbers dvd-box The Movies Begin (2002), die ik deze week weer eens uit de kast haalde, bevat de derde variant. In alle versies staat de camera voor de fabriekspoort en lopen vrouwen en mannen het zonlicht in. Het tafereel wordt documentair vastgelegd en zal ongetwijfeld geënsceneerd en gerepeteerd zijn. Iedereen moet namelijk binnen een minuut buiten de poort staan, inclusief fietsers en een paard en wagen. Meer dan een minuut film was niet mogelijk in de camera die Auguste en Louis Lumière hadden ontworpen.

In de eerste versie van La Sortie de l’Usine houdt bijna iedereen zich aan de instructie om niet richting de camera te kijken. Het zijn voornamelijk vrouwen die naar buiten komen. Een enkeling haast zich en neemt het risico om over een stoeptegel te struikelen. Een van de werkneemsters blijft even wachten op een collega met wie ze rechts uit beeld loopt. Enkele mannen proberen in het voorbijgaan aandacht te trekken door een toneelstukje op te voeren, zoals de man die opzichtig met een witte zakdoek wappert. In de deuropening links blijft een kinderwagen onaangeroerd staan.

In de tweede versie van de korte film ligt een hond buiten op de tegels te zonnen. Zijn rust wordt verstoord wanneer de poorten openen en hij bijna onder de voet wordt gelopen. De camerapositie is lager, met daarom iets te veel stoep in beeld. Het duurt even voordat de deur links wordt geopend. De scène is minder georganiseerd dan de voorganger. Een kind rent van links naar rechts door het beeld, vermoedelijk achter de andere, grotere hond aan, die ook in de andere filmpjes zijn natte neus laat zien. De wagen aan het slot wordt ditmaal door één paard voortgetrokken.

Bij de derde versie ontbreken op YouTube een paar seconden van de openingsbeelden. Zo missen we de aarzeling bij de vrouw met kind links in de deuropening. De camera is meer naar achteren geplaatst. Het dak van de houten constructie op de binnenplaats is nu goed te zien. De beeldcompositie is in twee gelijke helften verdeeld. Ik vermoed dat van tevoren is afgesproken wie van de werknemers naar links en wie naar rechts gaat. Alles lijkt ordentelijk te verlopen, totdat een opgejaagde hond een man bijna van zijn fiets doet vallen (1). Ditmaal is er geen paard en wagen om de film mee af te sluiten.

Les Revenants (2004)

Waarom verkies ik deze film van Lumière boven L’Arrivée d’un train en Gare de la Ciotat als favoriete vroege film? Allereerst omdat de beroemde treinscène niet werd vertoond tijdens de eerste publieke filmvoorstelling in Parijs. Zoals ik aankondigde, begint mijn filmlijst bij het begin en daar hoort de arriverende trein niet bij. De tweede reden gaat terug naar 2004, toen ik voor het eerst de Franse film Les Revenants (Robin Campillo, 2004) zag. In Les Revenants keren de doden terug, niet om zich tegoed te doen aan mensenvlees, maar om verder te gaan met waar ze mee bezig waren toen ze overleden. Hun familie, vrienden en collega’s worden geconfronteerd met de logistieke en emotionele gevolgen van de wederopstanding. De opgestane doden wandelen in de openingsscène de poorten uit van de begraafplaats (2). In mijn brein werd direct een link gelegd tussen deze scène en die bij de poort van de filmfabriek in La Sortie de l’Usine. De werknemers van Lumière zijn ook wandelende doden. Filmmagie brengt ze weer tot leven.

De volledige lijst met mijn favoriete 250 films vind je hier. Bij de selectie heb ik me aan de zelfopgelegde regel gehouden dat van een regisseur maximaal één titel mag worden genoemd.


(1) De fietser in Bataille de neige (1897) heeft minder geluk. Hij blijft niet overeind en ontvlucht het sneeuwballengevecht door rechtsomkeert te maken.

(2) De naam van de begraafplaats is Saint-Louis. Zou dat een bewuste verwijzing zijn naar Louis Lumière?

One thought on “250 favoriete films (1): La Sortie de l’Usine Lumière à Lyon (Louis Lumière, 1895)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *