Turks Fruit en de kunst van product placement

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Turks Fruit kende ik tot voor kort alleen van de scènes waar ik toevallig tegenaan liep wanneer de film op televisie werd uitgezonden. Het verhaal lag in de vorm van puzzelstukken opgeslagen in mijn geheugen. Deze maand zag ik Turks Fruit voor het eerst in zijn geheel en zonder onderbreking. Ik werd niet door reclameblokken afgeleid, maar door opzichtige product placement.

Commerciële films worden gemaakt om producten te verkopen aan zoveel mogelijk mensen. Niet alleen de film zelf moet verkocht worden, maar vooral producten van de geldschieters. James Bond is een van de bekendste voorbeelden van een franchise waarbij sponsors in beeld komen door middel van product placement, van Pan Am in Dr. No (1962) tot de nieuwste Nokia in No Time To Die (2021?). Als de nieuwe Bond eindelijk in de bioscopen draait, zullen de meeste gepromote objecten verouderd zijn.

Sommige Nederlandse films kennen geen schaamte in het tonen van gesponsorde producten. Deze reclame-uitingen hebben niet of nauwelijks verband met de inhoud van het verhaal. Een van de ergste voorbeelden is Ik Ben Joep Meloen (Guus Verstraete Jr., 1981). Het script van de komedie met André van Duin lijkt geschreven rondom de producten van de geldschieters. Veel shots zijn gekaderd met de plaats van het product als voornaamste uitgangspunt. Continuïteitsfouten vallen daardoor extra in het oog. Het drankmerk waar Joeps hospita (Doris Van Caneghem) hem thuis mee dronken probeert te voeren, keert net zo zichtbaar terug in de scène waarin Joep met Willie (André van den Heuvel) in een café zit. Het maakt niet uit vanuit elke hoek wordt gefilmd, want de voorkant van het etiket op de fles is telkens, als door een wonder, naar de camera gericht.

Ik Ben Joep Meloen gaat nog een stap verder met product placement. Joep toont in het café een bankpas als bewijs dat hij genoeg geld heeft om Willie een betaalde opdracht te geven. Joep staat op en zingt de reclameslogan die bij de spaarrekening hoort.

Iets vergelijkbaars gebeurt op de bank in het kantoor van de muziekuitgever (Jerome Reehuis) van Euro Music. De uitgever beluistert muziek via een Sony Walkman. Joep roemt de kwaliteiten van het apparaat en houdt het omhoog voor een medium shot. Zijn vinger wijst aan in welke richting de ogen van de kijkers gericht moeten zijn.

Na reclame voor onder meer Chocomel, Marlboro, De Telegraaf, Burger King en andere producten die slecht zijn voor de gezondheid, volgt in de slotfase het beruchte Heinekenmoment. Joep en toekomstige vriendin Dorien (Corrie van Gorp) zitten aan elkaar vastgebonden in de kleedkamer van een theater. Joep weet zichzelf te bevrijden door de touwen stuk te snijden met de scherpe rand van een dop. De merknaam wordt in close-up in beeld gebracht. De bierbrouwer is redder in nood.

Stel je bovenstaand beeld voor op het immense doek van Tuschinksi 1 en je krijgt een idee hoe onontkoombaar deze ongegeneerde reclame-uiting in de bioscoop is geweest.

De Batavus in Turks Fruit

Het script van een boekverfilming kan niet vanuit producten geschreven worden. De makers van Turks Fruit (Paul Verhoeven, 1973) moesten andere manieren verzinnen om de sponsors tevreden te stellen. De gekozen oplossingen komen geforceerd over. Batavus was een van de geldschieters en dus zit tijdens de beroemde fietsscène door Amsterdam een shot van het fietsmerk zonder dat daar enige aanleiding voor is. Dat geldt ook voor de close-up van de pakjes Durex die Olga (Monique van de Ven) in het atelier van Eric (Rutger Hauer) op een stoel uitspreidt.

De dure auto van de Amerikaan met wie Olga het beeld uit rijdt, werd beschikbaar gesteld door Britsh Leyland Nederland. Olga’s ouders beheren een filiaal van de Zaanse winkelketen Wastora, indertijd een begrip in Nederland. Eric reist met de trein van Amsterdam naar Alkmaar om Olga in de winkel te ontmoeten. Opmerkelijk, want voor zover ik heb kunnen achterhalen had Alkmaar in 1973 nog geen Wastora.

De makers van Turks Fruit waren naar zich laat aanzien niet blij met de verplichte reclame in hun film. Ze hebben hun onvrede zichtbaar gemaakt door alle producten in een negatieve context te plaatsen of, zoals in het geval van de condooms, niet te laten gebruiken door hun personages. Eric zet zijn Batavus nooit op slot. In plaats daarvan smijt hij de fiets richting het fietsenrek of tegen een geparkeerde auto. Als hij fietst, is hij een gevaar op de weg. De medewerkers van Wastora zijn onsympathiek en lachen hun goeiige werkgever uit, in plaats van hem te helpen met de gevallen dozen. De blitse auto van Britsh Leyland neemt Olga mee naar een relatie die gedoemd is te mislukken. Eric gaat hevig over zijn nek in restaurant China Garden. In warenhuis de Bijenkorf valt Olga bewusteloos tegen de grond.

Je zult de sponsors niet hebben horen klagen, want negatieve reclame is ook reclame. De investering betaalde zich uit. Turks Fruit trok ruim 3,3 miljoen bezoekers en is daarmee nog steeds de succesvolste Nederlandse bioscoopfilm aller tijden.


Verontrustende update 19 april 2021 via BBC: How product placements may soon be added to classic films.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *