The Miracle Worker is gebaseerd op de autobiografie The Story Of My Life van Helen Keller (1880-1968) uit Alabama. Ze werd als zuigeling door een ziekte doof en blind en kon tot haar zevende nauwelijks communiceren met haar naasten. De komst van lerares Anne Sullivan was haar redding. Sullivan bracht het meisje weer in contact met de buitenwereld door haar woorden te leren via de handpalm. De film van Arthur Penn laat zien dat het leerproces bepaald niet zonder slag of stoot verliep.
De eerste bewerking van The Miracle Worker was een televisiespel in 1957, gevolgd door een Broadway-productie (1959-1961). Filmstudio United Artists wilde voor de filmversie het liefst Elizabeth Taylor in de rol van Anne Sullivan, maar toneelregisseur Arthur Penn koos voor zijn tweede speelfilm actrices Patty Duke en Anne Bancroft. Zij hadden onder zijn regie de personages Keller en Sullivan op het toneel vertolkt. De twee waren na 719 voorstellingen volledig op elkaar ingespeeld, wat Penn de gelegenheid gaf om zich te concentreren op de manier waarop hij hun spel op celluloid zou vastleggen.
The Miracle Worker is meer dan de registratie van een toneelstuk geworden. Penn en scriptschrijver William Gibson laten ook zien wat omgaat in het hoofd van Anne Sullivan. Zij was zelf gedeeltelijk blind en daarom zien we haar voorgeschiedenis als flashbacks in mistige flarden.
De bekendste scène is de negen minuten durende uitputtingsslag in de eetkamer van de familie Keller. Anne moet in gevecht om haar pupil tafelmanieren bij te brengen. Ze laat de wild protesterende Helen niet eerder gaan voordat het meisje eet met bestek in plaats van met haar handen. Er waren drie camera’s en vijf dagen nodig voor het vastleggen van de scène. De actrices spaarden elkaar niet en hadden beschermende vulling in hun kostuums nodig ter voorkoming van blauwe plekken. Waar ik direct aan moest denken toen ik de twee in actie zag, was Pina Bauschs moderne dansstuk Café Müller uit 1978. De uitvoering die de VPRO begin jaren tachtig op televisie uitzond (waarschijnlijk in het kader van het Holland Festival) is me altijd bijgebleven.
In zowel de film als het ballet vinden de bewegingen plaats in een ruimte met tafel(s) en stoelen. De stoelen moeten tijdens de uitvoering aan de kant om te voorkomen dat de dansers ermee in botsing komen. De meeste dansers doen in het stuk van Bausch namelijk alsof ze blind zijn. Ze putten zichzelf net als Helen en Anne uit met herhaalde bewegingen. In een van de meest memorabele momenten in Café Müller worden een man en een vrouw uit hun omhelzing gehaald door een zwijgende man in pak. Als hij wegloopt nemen de twee hun oude houding weer aan. De man keert terug, haalt de twee opnieuw uit elkaar en doet dit net zo lang tot de man en de vrouw geconditioneerd zijn en zonder hem in en uit de omhelzing stappen. De vrouw valt daarbij keer op keer tegen de grond.
De overeenkomst tussen de film en moderne dans lijkt misschien vergezocht. Mijn aanvankelijke twijfel over het maken van de vergelijking werd weggenomen bij het lezen van de bijdrage van filmcriticus Alexandra Heller-Nicholas aan het boekje bij de onlangs verschenen Blu-ray-uitgave van The Miracle Worker. Na het lezen van The Story Of My Life wilde scriptschrijver William Gibson het verhaal in eerste instantie gebruiken als basis voor een dansstuk voordat hij uiteindelijk toch koos voor een televisiebewerking.
Patty Duke en Anne Bancroft wonnen allebei een Oscar voor hun rol. Bancroft maakte zich een paar jaar later definitief onsterfelijk als Mrs. Robinson in The Graduate (1967). Duke (moeder van Lord Of The Rings-acteur Sean Astin) werd niet zo beroemd als haar tegenspeelster. Haar bekendste film na The Miracle Worker is cultfilm Valley Of The Dolls (1967) met Sharon Tate. Van 1985 tot 1988 was ze voorzitter van de Screen Actors Guild. Arthur Penn maakte vijf jaar na The Miracle Worker het baanbrekende Bonnie and Clyde (1967).