Acteren doe je met de ogen, zei regisseur John Ford ooit. Zijn stelling geldt zowel voor acteurs uit het tijdperk van de zwijgende film als voor hedendaagse acteurs. Laten we als voorbeeld eens kijken in de ogen van Harry Carey en Mads Mikkelsen.
De naam Harry Carey (1878-1947) zal tegenwoordig weinig mensen nog iets zeggen. Toch was hij een van de eerste grote filmsterren en een geliefde filmheld tijdens de periode van de zwijgende film. Zijn bekendste personage was Cheyenne Harry, een vogelvrije cowboy in een gerafelde outfit. Harry was geen voorbeeldige standaardheld, maar een mens met gebreken. Het publiek kon zich daarom eenvoudig met hem identificeren. Hij hield van drank en gokken en was niet kieskeurig wanneer hem een klus werd aangeboden. Hij nam alles aan, zolang het maar goed betaalde. Zijn geweten hield hem uiteindelijk moreel gezien op het rechte pad.
Harry Carey maakte tientallen films met regisseur John Ford. De meeste daarvan zijn verloren gegaan, behalve onder meer Fords eerste lange film Straight Shooting (1917). Cheyenne Harry wordt op een onvergetelijke wijze geïntroduceerd wanneer hij lachend uit een boomstronk kruipt. De jonge John Ford leerde veel van veteraan Carey en moedigde op zijn beurt de acteur aan de menselijkheid van zijn personage zoveel mogelijk uit te diepen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, zeker in een film waarin een acteur zijn stem niet kan laten horen en zich volledig moet uiten door middel van houding, bewegingen en gebaren. Carey gaf Cheyenne Harry meer gewicht door langzaam te spelen. Het personage kreeg karakter met hulp van typische handelingen, zoals het wrijven met de duim over de onderlip en het vasthouden van de rechter ellenboog met de linkerhand. Laatstgenoemde handeling werd gekopieerd door grote Carey-fan John Wayne in de slotscène van The Searchers (John Ford, 1956).
John Ford prees de acteerprestatie van zijn eerste favoriete acteur vooral vanwege de manier waarop Harry Carey zijn ogen gebruikte. You could read his mind, peer into his eyes and see him think, zei Ford, zoals aangehaald in de biografie Searching For John Ford van Joseph McBride. Acteren met de ogen is een minimalistische benadering die je ook ziet bij hedendaagse filmacteurs. Een mooi voorbeeld is zelfbenoemde minimalist Mads Mikkelsen.
Mikkelsen is op moment van schrijven te zien als Martin in Another Round (originele titel: Druk) van regisseur Thomas Vinterberg. Aan het begin van de film is het huwelijk van leraar Martin uitgeblust. Op school twijfelen zijn leerlingen hardop in de klas aan zijn kwaliteiten. De vuur en de vreugde zijn uit zijn leven verdwenen. Hij probeert niets van treurnis te laten merken tijdens een etentje met zijn drie beste vrienden.
Martin drinkt braaf bronwater, terwijl de anderen aan de drank zijn en praten over de voordelen van alcoholgebruik. Hij verbergt zijn gemoedstoestand achter een neutrale blik. Als een van de vrienden over de schoolproblemen begint, schrikt Martin. Mikkelsen legt Martins toenemende ongemak bloot door nerveus met de ogen te knipperen. Het personage laat zich overhalen om toch mee te drinken van de zojuist geserveerde wodka en rode wijn. Hij kan zijn problemen niet langer meer geheimhouden. Martin/Mikkelsen sluit de ogen half in een dronken roes en verzamelt tussen de kieren traanvocht dat in het licht glinstert. De drank geeft zijn emoties de vrije loop. Martin sluit de ogen en geeft zich over aan het verdriet. Later in de film toont Mads Mikkelsen ook nog even zijn danstalenten, maar ik denk dat restaurantscène me toch langer zal bijblijven.
Another Round draait momenteel in de Nederlandse bioscopen. Straight Shooting is via Britse import verkrijgbaar op Blu-ray, inclusief de film Hell Bent (1918) van het duo John Ford en Harry Carey.