Begin dit jaar was in het Groninger Museum The Art Of Hipgnosis te zien, de eerste grote overzichtstentoonstelling ter wereld over ontwerpstudio Hipgnosis. De verhalen achter de spraakmakende hoesontwerpen van deze Londense studio vormen de basis van de onlangs verschenen film Squaring The Circle, de eerste lange documentaire van Anton Corbijn.
Anton Corbijn was in de ogen van Aubrey ‘Po’ Powell de ideale persoon om een film te maken over zijn ontwerpstudio Hipgnosis. Corbijn is immers internationaal vermaard fotograaf, zelf ook maker van platenhoezen en sinds Control (2007) een gerespecteerd filmregisseur. Toch twijfelde de Nederlander, voornamelijk omdat hij nooit eerder een lange documentaire had gemaakt. Hij werd pas overtuigd na een prettige eerste ontmoeting met Po en realiseerde zich ook dat het project geschikt was om uit te voeren tijdens de coronacrisis. Het kostte vervolgens geen enkele moeite om grote rocksterren enthousiast te krijgen voor het vertellen van het verhaal over de invloedrijke Britse ontwerpers.
De welbespraakte Po is centrale verteller in de documentaire Squaring The Circle. Hij wordt geïntroduceerd terwijl hij de geschiedenis van Hipgnosis op zijn rug torst, lopend over een begraafplaats. Zijn partner Storm Thorgerson is in 2013 overleden en daarom alleen in archiefopnamen te zien en te horen. Anton Corbijn toont de verteller en vele betrokkenen in zwart-wit, niet omdat hij zelf graag in zwart-wit fotografeert, maar omdat de kleurrijke ontwerpen zo extra in het oog springen. Squaring The Circle is chronologische geschiedschrijving, beginnend bij de eerste ontmoeting tussen Po en Storm in de scene rondom Pink Floyd. Die band werd eerste opdrachtgever voor de hoes van A Saucerful Of Secrets in 1968. Hipgnosis zou tot 1983 ontwerpen maken voor onder meer The Nice, Led Zeppelin, Genesis, UFO, Black Sabbath, Yes, Paul McCartney en Peter Gabriel. Het duo Po en Storm werd midden jaren zeventig versterkt door derde partner Peter Christopherson. Deze muzikant van experimentele bands Throbbing Gristle (*), Psychic TV en Coil uitte in zijn bijdragen een fascinatie voor de duistere kanten van het bestaan.
Een van de revolutionaire ontwerpen is de elpeehoes voor Atom Heart Mother (1970). Het was in die tijd ongebruikelijk om bandnaam en titel achterwege te laten. Een hoes had gewoonlijk de functie zoals de verpakking van een wasmiddel: je moest direct kunnen zien wat voor product je in handen had. Op de voorkant van Atom Heart Mother staat een koe die haar kop omkeert en in de camera kijkt. Het dier heeft verder geen enkele connectie met wat op de plaat is te horen. De platenmaatschappij was niet blij, maar de bandleden van Pink Floyd wel en zij waren machtig genoeg om de doorslag te geven. Zo’n koe trekt nogal de aandacht in de schappen van een platenwinkel, veel meer dan een beroemde bandnaam. Ook de abstracte hoes voor The Dark Side Of The Moon (1973) viel op in al zijn schijnbare eenvoud. Het was een inspiratiebron voor grafisch ontwerper Peter Saville bij het ontwerp van de hoes voor Joy Divisions debuutalbum Unknown Pleasures.
Geld speelde in de jaren zeventig geen rol bij de rockdinosaurussen. De mannen van Hipgnosis en hun entourage mochten de wereld over voor fotosessies op exotische locaties. Dat leidde niet altijd tot geslaagde hoezen. Het lelijke beeldje op de hoes van de compilatie Wings Greatest had net zo goed op een bergje zout in een Britse achtertuin gefotografeerd kunnen worden in plaats van op een sneeuwplateau in de Alpen die alleen met een helikopter bereikt kon worden. Dit soort schaamteloos decadent gedrag werd door de punkgeneratie verafschuwd. Zanger Johnny Rotten, die met zijn band Sex Pistols repeteerde in een ruimte achter de studio van Hipgnosis, droeg demonstratief een T-shirt met de tekst I Hate Pink Floyd. De deze maand overleden Britse beeldend kunstenaar Jamie Reid bewees met uitgeknipte letters en collages dat je met weinig middelen ook geschiedenis kunt schrijven.
De verhalen achter de hoezen leveren in Squaring The Circle anekdotes op waarbij dubieuze praktijken en onaangename karaktereigenschappen niet onvermeld blijven. Er is humor en er is drama (de aftakeling van Pink Floyds Syd Barrett, de breuk tussen Po en Storm) en natuurlijk veel muziek. Noel Gallagher van Oasis vertegenwoordigt met zijn commentaar de nostalgische gevoelens van een generatie voor wie het kopen van elpees een bijna rituele aangelegenheid was. Van de paar hoezen die Hipgnosis voor Nederlandse bands heeft gemaakt, komt alleen in een flits To The Hilt (1976) van Golden Earring in een montage voorbij.
De eerste editie van de Blu-ray van Squaring The Circle bevat ook een dvd-versie, een boekwerkje en audiocommentaar van Anton Corbijn samen met Po (inclusief anekdotes die de film niet hebben gehaald en het gepiep van binnenkomende e-mailberichten).
(*) Throbbing Gristle-leden Genesis P-Orridge en Cosey Fanni Tutti zijn als modellen te zien op de hoes van UFO’s album Force It (1975).