Documentaire Maiden is vernoemd naar het zeilschip van Tracy Edwards. De Britse zeilster deed in 1989 mee aan The Whitbread Ocean Race met een team dat voor het eerst bestond uit louter vrouwen. Edwards moest zowel de strijd aangaan met de natuurkrachten op de oceaan als met mannen en hun vooroordelen over de rol van vrouwen tijdens zware fysieke sportevenementen.
De vrijgevochten Tracy Edwards had één grote droom: meevaren op een zeilschip tijdens The Whitbread Ocean Race. In de door mannen gedomineerde oceaanzeilwereld was echter nauwelijks plaats voor vrouwen aan boord. Ze maakten hooguit kans om als kok in de kombuis aan de slag te kunnen. Edwards wilde meer. Aangemoedigd door een toevallige ontmoeting met koning Hoessein van Jordanië verzamelde ze een team van twaalf bij elkaar dat uitsluitend uit vrouwen bestond. Gezamenlijk restaureerden ze de tweedehands boot die Edwards met financieel risico uit eigen zak had betaald. In 1989 stond de Maiden in Portsmouth aan de start van The Whitbread Ocean Race. De concurrenten en de pers wisten zeker dat de vrouwen zouden falen tijdens de zware zeilwedstrijd rond de wereld.
Voor de Nederlandse kijkers is de documentaire Maiden extra de moeite waard vanwege een niet onbelangrijke Nederlandse inbreng. Een van de crewleden was zeilster Tanja Visser. Ze wordt vreemd genoeg overgeslagen tijdens de korte introductie van alle deelnemende zeilsters. Dat komt waarschijnlijk omdat ze in de beginfase van de voorbereidingen niet fulltime betrokken was. Later in Maiden komt Visser wel meerdere keren tijdens de nieuwe interviews aan het woord over haar belevenissen tijdens de historische wedstrijd.
Regisseur Alex Holmes wisselt pratende hoofden af met archiefmateriaal dat bestaat uit nieuwsverslagen en videobeelden die aan boord zijn opgenomen. Maiden is een feministisch portret van een volhardende vrouw en een spannende film over doorzettingsvermogen en wilskracht onder zware omstandigheden.
Tijdens het kijken werd ik helaas iets te vaak afgeleid door de manier waarop Holmes is omgegaan met oude video’s. De regisseur behoort tot de school van documentairemakers die bang zijn voor balken in beeld. De videobeelden uit 1989 waren nog in het oude vierkante 4:3-formaat opgenomen, vlak voordat breedbeeldtelevisie in het formaat 16:9 werd geïntroduceerd (*). 4:3 op breedbeeld zorgt voor zwarte balken links en rechts. Holmes past twee manieren toe om de balken te omzeilen: hij zoomt in of rekt uit.
Inzoomen is een lelijk effect omdat de oneffenheden in de oude video’s extra opvallen en mensen op onnatuurlijke manier in het frame geplaatst worden. Door het oprekken van 4:3-formaat naar 16:9 ziet alles en iedereen er breder uit. Het resultaat is een vervorming van natuurlijke verhoudingen (zie onderstaand voorbeeld). Schepen worden langer en mensen dikker. De Britse dvd- en Blu-ray-uitgever Eureka omschrijft het verkeerde gebruik van beeldformaten het best in hun notes on viewing bij hun uitgaven: The […] image is a distortion and corruption of the original artwork, which travesties the integrity of both the human form and cinematographic space. Het is vanuit historisch oogpunt gezien de juiste keuze om archiefmateriaal in het originele formaat met zwarte zijbalken te tonen, maar zelfs een gerenommeerd geschiedenisprogramma als het Nederlandse Andere Tijden maakt zich schuldig aan het vermijden van balken door oude beelden uitgerekt uit te zenden.
Maiden was vorig jaar te zien tijdens het IDFA en is deze maand door Dogwoof uitgebracht op dvd en Blu-ray (Britse import). Onder de extra’s een Q&A, een interview met editor Katie Byer en een director’s commentary. Update: Maiden draait in de zomer van 2020 in de bioscoop en is ook te zien via Netflix.
(*) De NOS stapte pas in september 2007 definitief over op breedbeeldformaat.