Le Guess Who in Utrecht, zondag 11 november 2018

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Irreversible Entanglements

Le Guess Who is een festival waar muzikale avonturiers eigenlijk niet omheen kunnen. Het internationale publiek kon afgelopen weekend in Utrecht kiezen uit een overvol programma dat ruimte bood aan vele genres en plaatsvond op meerdere locaties verspreid over de stad. Helaas stonden meerdere acts die ik wilde zien op hetzelfde tijdstip geprogrammeerd. Om die reden koos ik net als vorig jaar voor slechts één dagje Le Guess Who op de laatste festivaldag. Circuit des Yeux en Irreversible Entanglements stonden boven aan de verlanglijst en verder hoopte ik positief verrast te worden door artiesten waar ik nog niet eerder van had gehoord.

Discotheek Poema had speciaal voor Le Guess Who de dansvloer vrijgemaakt voor een muzikale meditatiesessie. Zitzakken vormden tezamen een archipel als rustplaats voor vermoeide festivalgangers. Een enkeling viel bij het eerste optreden van Cinema Perdu in slaap om pas aan het eind van de middag wakker te worden bij het wegsterven van laatste act Thet Liturgiske Owasendet. De dreunende drones van DNMF nodigden aan het begin van de middag iets minder uit tot een uitgebreid middagdutje. De set heavy ambient van Otto Kokke en René Aquarius (Dead Neanderthals) samen met Rutger Zuydervelt (Machinefabriek) bestond uit langgerekte bastonen, alsof een metalbassist met de constante nagalm van zijn instrument, en zijn versterker op maximaal volume, een misthoorn probeerde na te bootsen. Aquarius en Zuydervelt draaiden achter een tafel bedachtzaam aan knoppen terwijl Kokke met zijn saxofoon boven het kosmische gebrom uit probeerde te komen. De hele ruimte trilde als een raket die op het punt stond om op te stijgen.

Olan Mill (een project van de Brit Alex Smalley) zorgde in dezelfde ruimte voor de betere slaapmuziek. Centraal bandlid Alex Smalley ging van start met een violiste aan zijn zijde. Na twee zwevende nummers verliet zij het podium en kwam de golvende akkoordenbrij volledig uit een laptop. Op visueel vlak viel in de duistere ruimte niets te beleven, aangezien Alex Smalley gehurkt achter een tafel zat en achter een beeldscherm verborgen bleef. Het middengedeelte van de zaal dobberde slapend op de klankenzee. Aan de overkant bij de muur sliep een groepje net zo vredig als de Daltons na hun mislukte overval in 1892. Een andere bezoeker ging ongegeneerd languit op het podium liggen. De twee Deense jongens links naast me aan de rand van de dansvloer zaten met hun hoofd in hun handen, alsof het concert iets was om te betreuren. In de slotfase kwam een anonieme man naast Smalley zitten om onhoorbare geluiden uit een extra laptop toe te voegen aan muziek zonder begin en einde. Sinds de ambient-experimenten van Brian Eno is sinds de jaren zeventig alleen de techniek veranderd.

De performance in theater Kikker van de Noorse vocalist en componist Maja S. K. Ratkje klonk vele malen spannender. Ze deed meer met digitale delay dan uitsluitend zichzelf vermenigvuldigen, het sleetse trucje waar andere geluidskunstenaars zich de laatste decennia veelvuldig schuldig aan hebben gemaakt. Ratkje vermengde live voortgebracht gesis, gefluister, losgetrokken lettergrepen en ander stemgeluid en manipuleerde haar vocale kunsten met behulp van een synthesizer. De geluiden kregen elk een toets toebedeeld en zo creëerde de muzikante een complex stereobeeld. Slechts enkele keren schoten de wijzers van de decibellenmeter in het rood, zoals tijdens het moment waarop Ratkje een stuk plastic tevoorschijn haalde voor luide klappen en vervorming van een oerschreeuw. De onvoorspelbare set kreeg een onverwachts melodieus rustpunt tijdens een wiegeliedje waarbij een vreemd gevormde duimpiano voor ijle noten zorgde.

Circuit des Yeux

De zondagavond van Le Guess Who begon in de Grote Zaal van TivoliVredenburg met het concert Reaching For Indigo: Gaia Infinitus van Circuit des Yeux. Zangeres Haley Fohr had exclusief voor het festival muziek van haar laatste album ingestudeerd met leden van het Nederlands Kamerorkest. Ze stond als priesteres in een half doorzichtig gewaad centraal op het podium en bracht met galmende lage stem een sacrale ode aan de oermoeder uit de Griekse mythologie. Misschien was ze zelf de Gaia die met haar muziek de natuurkrachten in toom hield. Een strijkkwartet, drummer en paukenist waren voldoende om de donkere folk van Circuit des Yeux groots orkestraal te laten klinken. De akoestiek van de Grote Zaal deed de rest.

Na Circuit des Yeux bleek het optreden van Beverly Glenn-Copeland in Hertz geen onlogische volgende stap in het festivalprogramma. Beide vocalisten hebben een theatrale manier van zingen met iets meer toepassing van vibrato dan over het algemeen gebruikelijk is. De stem van Glenn-Copeland begeeft zich in de hogere regionen en wordt in recensies vaak vergeleken met die van landgenoot Joni Mitchell. De Canadese muzikant treedt sinds kort na afwezigheid van bijna twintig jaar weer op voor publiek, ondersteund door de band Indigo Rising bestaand uit onder meer multi-instrumentalist Thom Gill, drumster Bianca Palmer en pianist Nick Dourado. De folky jazz was delicaat gearrangeerd. Ondanks de inbreng van soms drie toetsenisten tegelijk klonken de liedjes nooit vol en bleven de songteksten heel goed te volgen. Glenn-Copeland zong over leven en dood zonder te zwaar op de hand te worden. Tijdens een lied uit het slavenverleden putte de vocalist uit de eigen familiegeschiedenis, zichzelf begeleidend op Afrikaanse percussie. De inleidende verhalen waren heel innemend, maar zorgden er vanwege hun lengte wel voor dat het slotnummer op het laatste moment vanwege tijdgebrek van het programma geschrapt moest worden. Wat restte was een langdurige staande ovatie.

Beverly Glenn-Copeland

De overgang van de bedeesde Beverly Glenn-Copeland naar de vurige Eartheater in Cloud Nine was een lichte cultuurshock. Eartheater is het soloproject van muzikant en beeldend kunstenaar Alexandra Drewchin uit New York. Haar performance was net zo onrustig als de kale ritmes en andere geluiden die vanuit twee cd-spelers over elkaar heen tuimelden. De muziek had last van concentratiestoornis. Wat betreft het aantal decibellen was het optreden zeker imposant. Drewchins exhibitionistisch performance leidde echter te veel af om aandachtig te luisteren. De zangeres kronkelde rondom de tafel op het podium en bewoog als een danseres op zoek naar een paal. Haar schaarse kleding bleek niet bestand tegen zoveel wendbaarheid. Bij elektronische muziek valt over het algemeen live weinig bijzonders te zien, maar dit optreden was weer het andere uiterste.

De bandleden van The Heliocentrics uit Londen bleven tijdens de eerste vijf nummers die ik van ze meemaakte verborgen in het halfduister van de Ronda-zaal. Zangeres Barbora Patkova had voor de gelegenheid een apart pakje met veren aangetrokken, maar dat was vanwege het slechte zicht nauwelijks te ontwaren. Haar zoekende zanglijnen bleven op voorspelbare wijze binnen het akkoordenschema van de psychedelische jazz die haar bandgenoten voortbrachten. Van de platen die ik van The Heliocentrics heb gehoord bevalt me hun instrumentale soundtrack bij de documentaire The Sunshine Makers me dan ook het beste. De muzikanten stonden op Le Guess Who voornamelijk hun eigen achtergrondvideo’s te begeleiden.

Irreversible Entanglements (Moor Mother)

Ik had het beste concert voor het slot bewaard en sloot het festival af in zaal Pandora met Irreversible Entanglements, het Amerikaanse jazzcollectief met dichteres Camae Ayewa a.k.a. Moor Mother. Het was een wonder dat Ayewa’s stem boven het rumoer van haar bandleden uitkwam. Trompettist Aquiles Navarro en saxofonist Keir Neuringer spuwden hun woede tijdens wilde improvisaties. Neuringer blies ter afwisseling ook op een ter plekke in elkaar gedraaid blaasinstrument en wat leek op een Arabische mizmar.

Het kwintet werd deze avond versterkt door pianist Pat Thomas. Hij kwam na drummer Tcheser Holmes op, bewerkte eerst de snaren in het binnenste van de vleugel en beukte daarna met zijn vuisten op de toetsen. Irreversible Entanglements was een en al vuist. De band speelde een ziedende, apocalyptische set free jazz met teksten over een wereld waar geen vluchtwegen meer lijken te bestaan. De poëzie van Ayewa is gedreven door het lot van de Afro-Amerikaanse bevolking in de Verenigde Staten, maar daar beperkte ze zich deze avond niet toe. Aan het begin van de set leek de dichteres ook te verwijzen naar het lot van de mensen in de karavaan die op dit moment vanuit Venezuela naar de grens van de VS trekt en de vijandigheid die de vluchtelingen daar zullen aantreffen.

Free jazz geeft veel meer dan in andere genres ruimte om muzikaal te reageren op actuele misstanden. Voor escapistisch amusement was bij Irreversible Entanglements geen plaats. Het felle engagement van de muzikanten bracht het publiek op opwindende wijze met beide benen terug op de geblakerde grond.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *