Belgische regisseur Bas Devos was vorige maand in Nederland om toelichting te geven bij zijn film Hellhole. Hij vertelde tijdens zijn bezoek aan EYE onder meer waar we de O terug kunnen vinden die op de poster en op het witte doek uit de titel is verdwenen.
Bas Devos was van plan een film te maken over drie dolende zielen in het metropool Brussel zonder daar een dramatische gebeurtenis aan vooraf te laten gaan zoals in zijn speelfilmdebuut Violet (2014) wel het geval was. De regisseur wijzigde zijn scenario na de aanslagen op 22 maart 2016. De gevolgen van die dag konden gewoonweg niet uit de film worden weggelaten. De drie hoofdpersonages verplaatsen zich in een veranderde stad, niet wetend of ze hun vertrouwde leefritme ooit weer terugkrijgen.
Hellhole doorbreekt aan het begin van de film de duisternis met een blauwe hemel. Op het eerste oog lijkt alles normaal. Wat ontbreekt zijn de vuiltjes aan de lucht. Vanwege de aanslagen is het vliegverkeer voor langere tijd gestaakt en worden er dus geen witte condenssporen tussen de wolken achtergelaten. Er heerst een bedrieglijke rust in de film. Stadsbewoners leven met een angst waar ze zelden hardop over durven spreken. Huisarts Wannes (Willy Thomas) maakt zich zorgen over zoon Boris (Jeroen Van der Ven) die als F16-piloot gelegerd is in Syrië. Een van Wannes’ cliënten is scholier Mehdi (Hamza Belarbi). De jongen heeft last van hevige hoofdpijnen. Het blijft onduidelijk of zijn klachten voortkomen uit de spanningen die hij voelt als gevolg van de aanslagen. Het derde personage is Alba (Alba Rohrwacher), een Italiaanse vertaalster in het Europees Parlement. Zij leidt sinds de aanslagen aan slapeloosheid.
Wannes, Mehdi en Alba maken meer dan eens gebruik van de metro. Hun metroreis is niet meer zoals vroeger. Sinds maart 2016 overheerst bij elke rit de angst voor een nieuwe aanslag. Bewapende soldaten moeten in metrostellen en op stations een gevoel van veiligheid geven die niet automatisch door de stadsbewoners als zodanig wordt ervaren.
Hellhole legt terloops verbanden tussen de drie personages. Ze hebben elk hun eigen fragmentarische verhaallijn in een film zonder dwingend plot. We zien voornamelijk hoe mensen zich in hun veranderde omgeving voortbewegen en hoe ze omgaan met de fysieke en mentale afstand ten opzichte van de andere stadsbewoners.
Devos gebruikt vaak glas als middel om de afstand tussen de bewoners te verbeelden. Mensen bevinden zich in elkaars nabijheid, maar er is meestal een raam dat ze van elkaar scheidt, zoals het glas tussen de ruimte van Wannes en zijn collega Samira (Lubna Azabal) en het naastgelegen vertrek met daklozen die hulp van het duo krijgen. Alba wordt in het beeld geïsoleerd door middel van het glas dat haar vertaalcabine scheidt van de vergaderzaal. Het glas creëert op sommige momenten ook een afstand tussen een personage en de filmkijker, bijvoorbeeld in de scène met Alba en haar baas die volledig via een weerspiegeling van de twee is vastgelegd.
De camera hangt in een van de scènes schuin boven het huis van Wannes’ broer en beweegt eromheen als een laaghangende drone. We bespieden met net iets te veel afstand om een gesprek tussen Wannes en de vrouw van zijn broer volledig te kunnen verstaan. Daarna draait de camera om het gebouw heen en gluurt hij door de ramen van alle vertrekken naar de nietsvermoedende bewoners. De zwevende camera kun je visueel linken aan de vliegende F16 waarmee Boris door de nacht op weg is voor bombardementen op doelen in het Midden-Oosten.
De F16 van Boris wordt aan het eind van de film in de hangar door de camera omcirkelt alsof het de opname betreft van een gelikte reclamefilm. De machine is imposant en zal door sommigen ook als esthetische ervaren worden, maar het blijft een moordwapen. De terugkeer van de condenssporen aan de hemel is voor de bevolking in gebombardeerde gebieden minder goed nieuws dan voor de bewoners van Brussel.
In de hangar is eindelijk de O te zien die aan het begin van de film aan de titel Hellhole ontbreekt. Als Bas Devos het niet verteld had na afloop van de filmvertoning in EYE zou ik niet geweten hebben dat de ontbrekende O is terug te vinden in de rode gloed uit de cirkelvormige vliegtuigmotor.
7/10