Deze filmzomer draait om de wereld van Franse actrice Isabelle Huppert. EYE eert haar met een uitgebreid retrospectief en vier gerestaureerde Huppert-klassiekers zijn op tournee door de rest van het land. Een van de verrassende keuzes in het EYE-programma is Deux, de tweede samenwerking van Isabelle Huppert met de onvergelijkbare Duitse regisseur Werner Schroeter.
Isabelle Huppert en Werner Schroeter (1945-2010) werkten voor het eerst samen in Malina (1991), een film naar een roman van Ingeborg Bachmann en met een scenario van de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek. Malina won in 1991 vier prijzen tijdens de uitreiking van de jaarlijkse Deutscher Filmpreis (onder meer voor beste actrice en beste regie) en wordt beschouwd als een moderne Duitse filmklassieker. Het Huppert-retrospectief in EYE was een mooie gelegenheid geweest om deze film naast La Pianiste (Michael Haneke, 2001) te leggen vanwege de link met Jelinek en de daaruit voortvloeiende overeenkomsten. EYE koos echter voor Deux en dat is alleen maar toe te juichen. Een goede dvd-uitgave van Deux is namelijk lastig te vinden en bioscoopvertoningen zijn een zeldzaamheid. Wie het werk van Schroeter nog niet kent wordt wel meteen in het diepe gegooid.
Schroeter en Huppert waren goede vrienden geworden tijdens het draaien van Malina. Een tweede gezamenlijke film kon niet uitblijven, maar liet lang op zich wachten. Hun droomproject was een film over de jonge jaren van Frederik II van Pruisen. Huppert zou de rol van de koning spelen. Het idee vond geen weerklank bij potentiële financiers. In januari 2001 leidde een bezoek van Portugese filmproducer Paulo Branco, met wie Schroeter in 1986 Der Rosenkönig had gemaakt, tot de tweede en laatste film met Huppert. Bij gebrek aan budget voor een historisch epos schreef de regisseur binnen vier weken samen met jonge scenarist Cédric Anger een nieuw script, gebaseerd op autobiografische ervaringen en dromen.
Uit de memoires van Schroeter valt op te maken dat Isabelle Huppert in Deux het alter ego van de regisseur speelt. Haar personage is een gespleten persoonlijkheid. Ze is zowel Maria als Magdalena (*), de lesbische tweelingdochters van moeder Anna (Bulle Ogier). Ze weten niet van elkaars bestaan af en hebben hun moeder nooit gekend. Magdalena ontdekt haar familieverleden als ze een ansichtkaart vindt die moeder ooit via de wind haar kant op heeft laten waaien. Ze verlaat haar pleegmoeder en reist naar Parijs om een zangcarrière te beginnen. Het verhaal van Magdalena wordt onderbroken door flashbacks uit haar kindertijd (gespeeld door de volwassen Huppert) en fragmenten uit het leven van Anna. Zij werkt onder meer als baanwachter bij een landelijk stationnetje.
Moeder en haar dochters zijn vol extase op zoek naar poëzie en muziek in het leven. Met hun zoektocht proberen ze tegenwicht te geven aan de pijn en het geweld die inherent zijn aan het bestaan. Geweld begint bij de geboorte, herhaalt Anna in een postume videoboodschap. In het begin van de film zien we bebloede poppen hangen met uitpuilende ingewanden. Dat beeld wordt later gekoppeld aan een standbeeld van een onbekende soldaat met een van pijn vertrokken gezicht. Ook de zussen ontkomen niet aan geweld wanneer ze eindelijk met elkaar worden geconfronteerd.
Deux is een surrealistische collage. De combinatie van persoonlijke herinneringen en dromen, de literaire citaten uit voornamelijk het lange prozagedicht Les Chants de Maldoror (1868-1869) en de onconventionele filmstijl maken de film bij tijd en wijle hermetisch. Verwacht geen (chrono)logische vertelling en vooral geen naturalistisch spel. Personages in films van Werner Schroeter bewegen zich meestal als acteurs in een zwijgende verfilming van een opera. De regisseur maakt geen onderscheid tussen goede smaak en wansmaak, kunst en kitsch, opera en schlagers. Hij wisselt een ongepolijste filmstijl af met poëtische visuele vondsten, zoals de montage waarin de moeder zand wegschuift op het strand en in het volgende shot het gezicht van Huppert onder het zand tevoorschijn komt. Een terugkerend fraai effect is dat van een gezicht dat wordt geprojecteerd op opstijgende rook.
Isabelle Huppert mag veel improviseren en leeft zich uit in dans en zang. Dat ze plezier in haar rol heeft blijkt onder meer uit de slappe lach waarmee ze een van haar zangpartijen onderbreekt. Schroeter geeft haar ook ruim de gelegenheid om tranen te plengen. De confrontatie die de tweelingzussen met elkaar aangaan staat symbool voor de relatie die Isabelle Huppert als actrice heeft met haar filmpersonages. Er komt altijd een moment dat een actrice haar fictieve spiegelbeeld moet loslaten. Aan het eind van Deux wordt het evenbeeld van Huppert aan draden terug naar moeder zee gebracht om daar door de actrice begraven te worden. De actrice is soms een marionet in de handen van regisseurs. Bij Schroeter krijgt ze de touwtjes zelf in handen.
Deux draait deze zomer nog twee keer in EYE: woensdag 7 augustus om 15:00 uur en zaterdag 24 augustus om 19:15 uur.
(*) De naam Magdalena is een verwijzing naar Magdalena Montezuma (1942-1984), de grote muze van Werner Schroeter.