Het kan soms geen kwaad een film een tweede kans te geven. Een tweede keer kijken doet beter kijken, merkte ik vorige maand in het Filmmuseum bij Wendy And Lucy. Tijdens het International Film Festival Rotterdam 2009 vond ik de film weinig om het lijf hebben. Vervolgens wezen uit verschillende hoeken de positieve reacties mij terecht. Mijn filmlijfblad Sight & Sound noemde in het februarinummer van dit jaar Wendy And Lucy een van de beste Amerikaanse films van 2008 (if you’re unmoved, the failure is yours) en volgens de 50 filmcritici die begin dit jaar hun eindlijst van 2008 inleverden bij Film Comment was Wendy And Lucy internationaal gezien de beste film van 2008. De film werd in een toelichting mede geprezen als relevant tijdsbeeld in de huidige periode van economische crisis. Zo had ik Kelly Reichardts derde speelfilm indertijd niet bekeken, en er was meer aan me voorbijgegaan.
Een samenvatting doet het verhaal nogal simpel overkomen: de jonge werkloze Wendy is op reis naar Alaska, krijgt pech met haar auto, strandt met hond Lucy in een onooglijk plaatsje in Oregon, wordt in de supermarkt betrapt bij het achterover slaan van een blik hondenvoer, brengt een paar uur door in een politiecel, is na haar vrijlating Lucy kwijt en begint een zoektocht naar haar geliefde viervoeter. Alle mogelijkheden het drama te vergroten worden bewust door de regisseuse vermeden. Zo laat ze haar kwetsbare hoofdpersonage fysiek ongemoeid – zowel de jongens die ’s nachts Wendy in haar auto zien slapen als de verwarde zwerver, een nacht later in het struikgewas, doen haar geen kwaad. De plot was me te beperkt tijdens de voorstelling in Rotterdam, waar ik moeite had de ogen open te houden. Daardoor duurde Wendy And Lucy nog korter dan de in totaal 80 minuten. In het Filmmuseum kwam ik erachter dat ik in Rotterdam slechts seconden had gemist rondom de laatste nacht die Wendy in het dorp doorbrengt. De film bleek zich voor het merendeel opvallend sterk in mijn geheugen te hebben gegrift. Met het bescheiden verhaal van Wendy And Lucy nog vers in de herinnering, had ik bij de tweede keer kijken alle tijd voor het opnemen van details.
De betekenis van sommige sequenties valt pas bij de tweede keer op. De openingsscène (jonge vrouw loopt met hond door beboste omgeving) lijkt een eenvoudige introductie van de hoofdrolspelers, maar is vooral een bondige voorbode op het verloop van het verhaal. Lucy verdwijnt tussen de bomen en Wendy loopt bezorgd achter haar aan, de duisternis in. De onverwachts snel vallende avond wordt slechts verlicht door een knapperend kampvuur, gestookt door een groep moderne zwervers. In de rest van film moet Wendy ook naar Lucy op zoek en gaat ze een onzekere, onverlichte toekomst tegemoet in een maatschappij waar werk, en het daaraan gekoppelde vaste inkomen, schaars is en waar de ontheemde mens een dollar meerdere keren omkeert vooraleer het uit te geven.
Sommige details flitsen voorbij, zoals de sticker tegen de consumptiemaatschappij, geplakt op de rolstoel van een van de daklozen in de rij voor de inleverplek van lege flessen en lege blikjes. Andere details blijven iets langer in beeld, zoals de non-verbale communicatie in het kantoor van de supermarkt tussen de jonge werknemer en zijn baas, vlak nadat de jongen Wendy bij de kraag heeft gegrepen. De baas twijfelt zichtbaar of hij Wendy zal aangeven bij de politie, maar laat zich onder druk van zijn mindere op andere gedachten brengen. De korte aanwezigheid van de parkeerwachters dochter, wachtend in de auto, terwijl haar vader Wendy een paar dollar toestopt, geeft een zwijgende achtergrond voor zijn motieven en de reden voor zijn vaderlijke bezorgdheid over het lot van Wendy. Het valt me nu pas op hoe schriel en breekbaar Wendy oog naast de reus van een parkeerwachter.
Wat nu ook meer doordringt is de spaarzame filmscore die voornamelijk bestaat uit het neuriën van Wendy. Het is een onbestemde, melancholische melodie van een paar noten die dusdanig aan de film kleeft dat zelfs de muzak in de supermarkt het lijkt op te pikken. Dat haar geneurie doorklinkt tot en met de slotfase, zegt iets over de hoop die we mogen hebben in de toekomst van de jonge vrouw. De tegenslag van de afgelopen dagen heeft haar gezang niet doen verstommen.
Het zijn dit soort details die het verhaal vertellen. Doordat ik de details de eerste keer in Rotterdam onvoldoende aandacht schonk, voelde het slot destijds als een afknapper. Pas in het Filmmuseum was de emotionele impact voelbaar en sindsdien moet ook ik, een beetje laat, erkennen dat Wendy And Lucy in al zijn schijnbare eenvoud heel bijzonder is.