Toni Erdmann, Complete Unknown en de noodzaak om het leven te veranderen

Facebooktwitterpinterestlinkedin

toni-erdmann-3

Op moment van schrijven draaien twee films in de bioscoop over mensen die een andere identiteit aannemen om iemand te redden uit een leven dat is vastgeroest of een ongewenste richting dreigt op te gaan. Een vader bekommert zich in de Duitse komedie Toni Erdmann om zijn dochter en in Complete Unknown keert een spoorloos verdwenen gewaande vrouw na jaren terug in het leven van een vroegere geliefde. Is het nog mogelijk hun leven drastisch te veranderen?1. Toni Erdmann (Maren Ade, 2016)
We hebben maar één leven en maar één kans om er iets van te maken. Vader Winfried (Peter Simonischek) vreest in de Duitse film Toni Erdmann dat zijn dochter Ines (Sandra Hüller) haar kansen op een gelukkig leven vergooit. Hij ziet hoe ze zich in Boekarest verliest in haar drukke baan bij de vestiging van een internationaal opererend commercieel consultatiebureau.

Toni Erdmann (Peter Simonischek)

Toni Erdmann (Peter Simonischek)

De gescheiden Winfried is een zelf een vrije geest en muziekleraar. Hij heeft er plezier in om met een afzichtelijk vals gebit rond te lopen en zich voor te doen als een ander; om de boel een beetje op te vrolijken en om mensen uit hun comfortzone te halen. Als zijn geliefde oude hond de laatste adem uitblaast, houdt niets hem meer tegen om zijn dochter in Roemenië op te zoeken. Daar zit zij niet bepaald op te wachten, zeker niet als vader zijn alter ego Toni Erdmann ten tonele voert.

Het bezoek van Winfried alias Toni maakt deel uit van een reddingsoperatie. De vader schudt het leven van zijn dochter door elkaar om haar weer terug te brengen naar wie ze werkelijk is. Ines dreigt haar empathische vermogens kwijt te raken, verblind als ze is door de dagelijkse competitiestrijd in een door mannen overheerste zakenwereld. Vader wil dat voorkomen door haar creatieve geest te stimuleren met onverwachte handelingen en ontregelende interrupties, zolang het niet ten koste gaat van anderen. Tegelijkertijd is zijn actie een manier om de eenzaamheid tegen te gaan.

Toni Erdmann (Sandra Hüller)

Toni Erdmann (Sandra Hüller)

Toni Erdmann gaat over meer dan enkel de relatie tussen een vader en een dochter. De zakenwereld waar Ines zich in beweegt lijkt te worden geregeerd door onverschilligheid. Het bedrijf van Ines wordt regelmatig ingezet om te regelen dat arbeiders worden ontslagen. Allesoverheersende onverschilligheid in de neoliberale maatschappij is een van de belangrijke subthema’s van de film. Roemenië is wat dat betreft een welgekozen locatie. De contrasten tussen arm en rijk er zijn groot. De rijken kijken letterlijk op de armen neer in de hele korte scène waarin een van de personages vanaf een hotelbalkon uitkijkt op een nette straat die met een hek gescheiden wordt van een sloppenwijk. Winfried voelt een band met mensen die aan de rand van de maatschappij leven en is geschokt als een van zijn grapjes ervoor zorgt dat een eenvoudige arbeider zijn baan verliest.

toni-erdmann

Toni Erdmann is een lange film. De twee uur en drie kwartier blijken in de praktijk precies de juiste lengte. Minder zou te weinig zijn geweest om de vader en de dochter goed te leren kennen en de dynamiek van hun relatie te begrijpen. De film is onder meer zo lang omdat uitgebreid stil wordt gestaan bij de pijnlijke taferelen waar vader zijn dochter in betrekt; de lengte van de scènes versterkt op komische wijze het gevoel van ongerief bij zowel de personages als de kijker. Sandra Hüller is subliem als de kille zakenvrouw die geleidelijk uit haar harnas breekt. Haar uitvoering van Whitney Houstons ballade Greatest Love Of All is een grappig en ontroerend voorbeeld van hoe humor en tragedie elkaar in deze film op perfecte wijze in evenwicht houden.

2. Complete Unknown (Joshua Marston, 2016)
Ook in Complete Unknown doet iemand onder een andere identiteit een poging om een geliefd persoon te wijzen op de mogelijkheid van een alternatief leven. Alice (Rachel Weisz) heeft ervoor gekozen om meer dan één leven te leiden. Ze heeft de wereld rondgereisd, in verschillende steden gewoond, onder verschillende namen, met diverse beroepen en met telkens een compleet andere vrienden- en kennissenkring. Ze keert onder haar laatste identiteit onaangekondigd terug naar waar ze was begonnen, bij haar oude vriendje Tom (Michael Shannon).

Complete Unknown (Rachel Weisz)

Complete Unknown (Rachel Weisz)

Haar plotselinge vertrek en verdwijning heeft Tom indertijd veel pijn gedaan. Daarom verloopt het verrassingsbezoek en de onverwachte hernieuwde kennismaking stroef tijdens zijn verjaardagsfeest in het huis dat hij deelt met zijn Iraanse vrouw Ramina (Azita Ghanizada). Net als Toni Erdmann probeert Alice aandacht te trekken door te ontregelen. Haar aanwezigheid domineert het feestje  Tom heeft haar veel te verwijten. Als ze met z’n allen het feest voortzetten in een discotheek, verlaat hij met Alice de groep voor een ernstig gesprek tijdens een nachtelijke wandeling. Hun dialoog wordt onderbroken wanneer ze onderweg bij toeval het aimabele oudere echtpaar Nina en Roger (Kathy Bates en Danny Glover) ontmoeten.

Complete Unknown (Danny Glover & Kathy Bates)

Complete Unknown (Danny Glover & Kathy Bates)

Het is ondanks de inzet van de twee hoofdrolspelers lastig om geboeid te blijven door de wisselwerking van hun personages. Complete Unknown heeft een intrigerend uitgangspunt, maar gaat in tegenstelling tot Toni Erdmann nergens de diepte in. Daar is te film ook veel te kort voor. Thema’s worden slechts aangestipt en voor het grootste deel uitgewerkt in de vorm van dialogen. De ontmoeting met het oudere echtpaar is louter functioneel en voornamelijk bedoeld om het gelukkige leven te laten zien dat Tom en Alice gehad zouden kunnen hebben als Alice nooit was verdwenen en de twee met elkaar getrouwd waren.

Complete Unknown (Michael Shannon)

Complete Unknown (Michael Shannon)

Er is één scène in Complete Unknown die mij na afloop toch met een redelijk positief gevoel achterliet. Het betreft de scène waarin Alice Tom meeneemt naar een plek die ze voor haar huidige werk als bioloog onderzoekt. Ze had eerder op de avond al een opname laten horen van een onaards klinkend nachtelijk kikkerconcert en laat Tom ’s nachts de plek zien waar ze de opname heeft gemaakt.

De film betreedt geheel onverwachts een sprookjesachtige fantasiewereld met een duister bos waar een immens kikkerkoor door maanlicht wordt beschenen. Het is een plek waar een mens doorheen moet als hij of zij een totale transformatie wil ondergaan, net zoals kikkervisjes veranderen in volwassen kikkers en kikkers op hun beurt in prinsen kunnen veranderen. In deze scène is Complete Unknown heel even magisch. (*)

Toni Erdmann 9/10 | Complete Unknown 6/10


(*) De nachtelijke magie werpt een heel ander licht op de film. Bij de tweede kijkbeurt viel het me op dat Alice meer een fantasiefiguur is dan een realistisch personage. Ze gebruikte in haar vorige levens regelmatig onnatuurlijke manieren om te verdwijnen, zoals door middel van een goocheltruc in China en een diepe duik in de oceaan. Alice lijkt uiterlijk ook heel erg op Toms vrouw Ramina. De vrouwen hebben dezelfde kleur haar en dragen op het feestje vergelijkbare zwarte kleren. Het is Ramina die in werkelijkheid aan Tom vraagt of hij zijn leven drastisch wil veranderen. Ze gaat namelijk vanwege haar succesvolle werk als juwelenmaakster enige jaren aan de andere kant van het land wonen. Tom heeft een hele avond de gelegenheid om te beslissen of hij met zijn vrouw meegaat en of hij daar zijn oude vertrouwde leventje voor wil opofferen. Je zou de film kunnen beschouwen als een droom waarin Tom zijn angst voor verandering moet zien te overwinnen. De Complete Unknown uit de titel is zijn toekomst.

One thought on “Toni Erdmann, Complete Unknown en de noodzaak om het leven te veranderen

  1. Sterk stuk! Ik heb zelf Toni Erdmann ook gezien onlangs, en vond vooral die scène waarin Hüller the Greatest Love of All zingt echt prachtig (met name binnen de bredere thematiek van de gehele film).

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *