Nocturne is een speelfilm over film, in het bijzonder film noir. Het regiedebuut van Viktor van der Valk vertoont in beeld en geluid kenmerken van film noir, maar heeft inhoudelijk nauwelijks iets met deze filmstijl te maken. Nocturne is bovenmatig gestileerd met opgeplakte sterren aan de nachtelijke hemel.
Voordat Nocturne echt van start gaat wordt de kijker tijdens de kleurige openingstitels bestookt met filmreferenties. Jean-Luc Godard voert de boventoon, op de voet gevolgd door een waarschuwing in hoofdletters in de stijl van Gaspar Noé. In plaats van de voornaamste cast- en crewleden worden allerlei, veelal filmgerelateerde termen na en door elkaar vertoond. De credits worden in navolging van Orson Welles’ The Magnificent Ambersons (1942) voorgelezen door een voice-over.
Nocturne is film noir à la Godard. Aan noir-clichés geen gebrek: de nachtelijke setting zorgt voor de duistere sfeer, personages worden omringd door sigarettenrook en een dubbelganger komt uit de schaduw tevoorschijn. Wat aan Nocturne ontbreekt, is een hoofdpersonage dat is overgeleverd aan het noodlot, zoals meestal gebruikelijk in film noir. Jonge filmmaker Alex (Vincent van der Valk) maakt hooguit een gestreste indruk.
Zou Alex vernoemd zijn naar het titelpersonage in Alex In Wonderland (1970)? Ook in die film begint een fictieve filmmaker (Donald Sutherland) film en werkelijkheid door elkaar heen te halen. De Amerikaanse Alex ontmoet zijn idool Federico Fellini. De Nederlandse Alex moet met minder genoegen nemen. Hij wordt op de filmset door crewleden aangesproken terwijl ze, net als in Fellini’s Otto E Mezzo (1963), recht in de camera kijken.
Iedereen praat heel snel en voornamelijk op fluistertoon. Zeker een derde van de film is daardoor nauwelijks te verstaan, wat zeker geldt voor Alex’ producers, door Tom Dewispelaere (met ooglap) en Bart Slegers (*) (zonder ooglap) vertolkt alsof ze deel uitmaken van een gangsterfilm. Scriptconsultant Frans (Gijs Scholten van Aschat) adviseert Alex om zich tot de essentie te beperken, want dat is goed voor de kijkcijfers. Alex blijft dwars volharden in zijn drukke nachtmerriescenario, want hij weet dat de essentie van Nocturne wel heel erg schamel is. Iets met een zieke moeder, problemen met meisjes en gebrek aan inspiratie.
Nocturne oogt vanwege het celluloid lekker ouderwets analoog. De filmdroom van Alex speelt zich af in een wereld waarin nog telefooncellen bestaan en nieuwe invallen met pen worden vastgelegd in plaats van op de iPad. Eren Önsoy schreef de filmmuziek, maar het is Schuberts Onvoltooide die voor de meeste dramatiek zorgt. De ongedurige montage houdt de vaart erin.
Van der Valks film wijkt net als het eerder dit jaar verschenen Retrospekt af van de gemiddelde (Nederlandse) speelfilm door te kiezen voor een extreme vorm. Dat kan alleen maar toegejuicht worden, want wat is een kunstwerk waard zonder het nemen van risico’s? Film noir is als stijl nog steeds relevant als weerspiegeling van de huidige tijdgeest. Daar heeft Nocturne geen boodschap aan. Deze film gaat vooral over zichzelf en heeft daarom niet veel meer te bieden dan verstrooiende navelstaarderij.
5/10
(*) Acteurs Bart Slegers en Vincent van der Valk zijn geen onbekenden voor elkaar. Ze speelden vader en zoon in Gluckauf (2015).