Jaaroverzicht 2021 – Film

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Vanwege de lockdown was het de eerste vijf maanden van 2021 onmogelijk om een bioscoop te bezoeken. Ik zag desondanks niet minder films. Toen eind mei de zalen weer heropenden, bleek hoezeer ik het grote doek had gemist. Komedies brachten eindelijk weer een collectieve lach teweeg (of niet, zoals bij Don’t Look Up) en controversiële films waren weer in staat om mensen de zaal uit te jagen (Titane). Door de omstandigheden heb ik veel films misgelopen. Die hoop ik in 2022 alsnog te zien, onder meer aan de hand van jaarlijstjes van andere filmbloggers. In onderstaande lijstjes vind je films die thuis of in de zaal de meeste indruk maakten.

Net als vorig jaar moesten kleine schermen in 2021 uitkomst bieden en zat ik regelmatig met een film op schoot. Lang voordat de maatregelen versoepeld werden, wist ik welke film ik per se als eerste op een grote doek wilde zien. Eind mei was het eindelijk zover. Ik wachtte nog een weekend af voordat ik op maandagmiddag 7 juni naar Studio/K fietste voor David Byrne’s Utopia. De concertregistratie van Spike Lee combineerde waar ik op dat moment heel veel behoefte aan had: livemuziek en bioscoopbezoek. Vanaf rij twee vooraan waande ik me in een concertzaal bij een band die bijna net zoveel volume voortbracht als een band in levende lijve. Dat effect kan ik thuis nooit evenaren. De performance en muziek straalden broodnodige levensvreugde uit. Het leek alsof ik ontwaakte uit een lange winterslaap. Het leven kon weer opnieuw beginnen. David Byrne en co. hebben niet de illusie dat hun optimisme automatisch tot betere tijden zal leiden. Een utopie is immers een ideale wereld die nooit bereikt kan worden. We’re on a road to nowhere, met of zonder virus.

Onderstaande lijst met 15 titels is na David Byrne’s Utopia alfabetisch gerangschikt. First Cow en Undine ontbreken, omdat die films al in het jaaroverzicht van 2020 zijn genoemd.

Ook de moeite waard: After Love, Balloon, Minari, Riders Of Justice, Saint Maud, Son-Mother, Supernova, Surge en Violation.


Documentaires

Muziek is vaak een storende factor in hedendaagse documentaires. Natuurlijk niet als het gaat om muziekdocumentaires, zoals Todd Haynes’ rijkgevulde portret van The Velvet Underground en de herontdekking van het Harlem Cultural Festival uit 1969 in Summer Of Soul (…Or, When the Revolution Could Not Be Televised). De poëtische landschapssymfonie Berg wordt juist versterkt door muziek en de wijze waarop Rutger Zuydervelt (a.k.a. Machinefabriek) zijn minimalistische composities vermengt met natuurgeluiden. In het ongunstigste geval wordt muziek van begin tot eind ingezet als emotionele stoplap of om constant te benadrukken hoe spannend de gebeurtenissen toch zijn (denk bijvoorbeeld aan The Rescue). Het is alsof de makers bang zijn voor stilte en niet geloven in de kracht van hun onderwerp. Muziek wordt ook te vaak gebruikt om indirect commentaar te leveren en conclusies te trekken, alsof de kijker daar zelf niet toe in staat is. Bij twee van de meest indrukwekkende documentaires uit 2021 ontbreekt de naam van een componist. In Petite Fille zijn het de close-ups van de achtjarige Sasha die ontroeren en muziek ontbreekt volledig in het onopgesmukte leven varken Gunda.

  • Alien On Stage
  • Berg
  • Crock of Gold: A Few Rounds With Shane MacGowan
  • Gunda
  • My Octopus Teacher
  • The Painter and the Thief
  • Petite Fille
  • Summer Of Soul
  • The Truffle Hunters
  • The Velvet Underground

Blu-ray (heruitgaven)

Alias Nick Beal

De meeste Blu-rays die zich thuis opstapelen, laat ik uit Engeland komen van labels als Eureka (historische uitgaven), Arrow (cultfilms), Second Run (veel juweeltjes uit het voormalige Oostblok) en BFI (nadruk op Britse (cult)klassiekers). Slechts een handjevol films haalde ik afgelopen jaar uit de Verenigde Staten bij gebrek aan Europese edities, zoals Smile (Michael Ritchie, 1975), een in de vergetelheid geraakte satire met Bruce Dern als jurylid van een missverkiezing in Santa Rosa, Californië. In handen van Robert Altman zou het een klassieker zijn geworden.

Van Altman probeer ik de laatste jaren films te zien die over het algemeen niet tot zijn hoogtepunten worden gerekend, zoals Fool For Love (1985), de verfilming van het gelijknamige toneelstuk van Sam Shepard over een kibbelend echtpaar in een motel. Het is interessant om te zien hoe Altman verschillende verteltijden door elkaar heen laat lopen, met jonge versies van de hoofdpersonages in de motelkamers rondom de centrale lobby. Het zou me overigens niet verbazen als deze vertelconstructie rechtstreeks is overgenomen uit de toneelversie.

Fool For Love kwam uit via het label Kino Lorber, net als Alias Nick Beal (John Farrow, 1949). In deze film noir met fantasie-elementen verkoopt een eerlijke openbare aanklager (Thomas Mitchell) zijn ziel aan de duivel (Ray Milland) om zo een gevreesde bendeleider te kunnen arresteren. Het kwaad loert constant vanuit schaduwen die worden gecreëerd door director of photography Lionel Lindon.

In onderstaande alfabetische lijst beperk ik me tot de uitgaven die zijn geïmporteerd uit Engeland, aangevuld met een moderne klassieker on demand.

1. Adoption (Márta Mészáros, 1975)


2. The Black Room (Roy William Neill, 1935)

Volgens de statistieken van Letterboxd was Boris Karloff de acteur van wie ik in 2021 de meeste films zag. Zeven titels maar liefst. De voornaamste oorzaak van dat hoge aantal is de verzamelbox Karloff At Columbia van het Britse label Eureka. Vijf van de zes titels op de twee Blu-rays behoren tot een reeks waarin de Britse acteur een krankzinnige wetenschapper speelt die morele grenzen overschrijdt om zijn gelijk te bewijzen. The Black Room ging aan die succesvolle reeks vooraf en kwam uit in het jaar dat de censuur strenger was geworden in zowel de Verenigde Staten als Karloffs geboorteland Engeland. Deze gothic horror gaat over Tiroolse tweelingsbroers Gregor en Anton (beide gespeeld door Karloff). Zij leven begin negentiende eeuw toe naar een voorspelling over een moord die de kwaadaardige broer zal plegen op zijn zachtmoedige broer in de geheimzinnige zwarte kamer van het kasteel dat een van de twee heeft geërfd. Karloff laat in de dubbelrol meerdere kanten van zijn acteertalent zien en heeft zichtbaar plezier in een zeer dubbelzinnige scène met een peer. Net als de twee deskundigen op het audiocommentaar viel het me op dat Karloff wel heel erg veel lijkt op Jeremy Irons. Niets staat een biopic over de acteur nog in de weg.


3. Bleak Moments (Mike Leigh, 1971)

Bleak Moments is niet de beste film van Mike Leigh, maar zijn debuutfilm is wel mijn favoriet uit zijn oeuvre. De ontmoetingen tussen de hoofdpersonages leveren vele ongemakkelijke scènes op. Communicatie verloopt stroef. De film was voor een habbekrats gedraaid en daar heeft vooral het geluid onder geleden. Mensen mompelen en fluisteren, terwijl ze worden overstemd door bijgeluiden. Met name de dialogen in de beginfase van de film waren jarenlang zonder ondertiteling nauwelijks te volgen. Daarom heb ik Bleak Moments nooit tijdens de filmclub vertoond die we al een paar decennia thuis met vrienden organiseren. Beeld en geluid zijn opgepoetst op de gerestaureerde versie die dit jaar door BFI op Blu-ray werd gezet, inclusief optionele ondertitels. Mijn vrienden zullen er in het nieuwe jaar dus eindelijk aan moeten geloven.


4. Deep Cover (Bill Duke, 1992)

Kleurrijke neo-noir van acteur/regisseur Bill Duke met Laurence Fishburne als undercoveragent en Jeff Goldblum als foute advocaat.


5. The Fifth Horseman Is Fear (Zbyněk Brynych, 1965)

The Fifth Horseman Is Fear is een expressionistische, Kafkaiaanse vertelling over de Jodenvervolging en tegelijkertijd een kritiek op het onderdrukkende regime van Tsjecho-Slowakije. Deze film heeft samen met de Japanse film Heroic Purgatory (Yoshishige Yoshida, 1970) de mooiste zwart-witfotografie die ik dit jaar heb gezien.


6. I Start Counting (David Greene, 1969)


7. Maeve (Pat Murphy, 1981)

The Troubles in Noord-Ierland bezien vanuit een feministisch perspectief.


8. Out Of The Blue (Dennis Hopper, 1980)

Twee jaar geleden belichtte ik het werk van actrice Linda Manz (1961-2020) naar aanleiding van een redelijk goede Duitse dvd-uitgave van Out Of The Blue. De restauratie van de film verscheen dit jaar bij BFI. Out Of The Blue is behoorlijk punk voor oude hippie Dennis Hooper. De film zelf is nogal obscuur gebleven, maar samples met de stem van Linda Manz doken meermaals op, onder meer op de single Kill All Hippies van Primal Scream.


9. The Shakedown (William A. Wellman, 1929)

Eureka bracht in 2021 de eerste twee boxen uit onder de titel Early Universal, met zwijgende films uit de begintijd van Hollywoodstudio Universal. Deel 1 bevat onder meer The Shakedown, een combinatie van boksfilm en zogenaamde grifter movie. Regisseur William A. Wellman heeft een uitgesproken visuele stijl met veel deep focus en originele cameraposities. De opstijgende camera bij een olieboortoren zorgt ook bekeken vanaf het televisiescherm voor hoogtevrees. De humor, en met name de gekke bekken van komiek Harry Gribbon, had achterwege mogen blijven.


10. Straight Shooting (John Ford, 1917)


11. VIY (Konstantin Ershov & Georgiy Kropachyov, 1967)


What Happened Was… (Tom Noonan, 1994)

Het eerder genoemde Bleak Moments is van grote invloed op het tragikomische kamerspel What Happened Was… van Tom Noonan. Je kent de acteur wellicht van zijn rol als psychopaat Tooth Fairy in de thriller Manhunter (Michael Mann, 1986), de eerste verfilming van de boekenreeks over Hannibal Lecter. What Happened Was… gaat over een eerste afspraakje van twee collega’s (gespeeld door Noonan en Karen Sillas) in het appartement van een van hen. Noonan gebruikt op bescheiden wijze voldoende filmische middelen om te ervoor te zorgen dat zijn film meer is dan een toneelregistratie. Volgens Wikipedia is What Happened Was… een favoriet van scenarist, regisseur en schrijver Charlie Kaufman. De gerestaureerde versie is onder meer on demand te zien via Vimeo.


  • Ongemak in de bioscoop: Bad Luck Banging or Loony Porn + Titane
  • Grappigste rol: Adèle Exarchopoulos in Mandibules
  • Angstaanjagendste rol: Lance Henriksen in Falling
  • Opvallendste filmcomponist: Jonny Greenwood (The Power Of The Dog + Spencer)
  • Openingsscène waar ik heel blij van werd: Annette.

5 thoughts on “Jaaroverzicht 2021 – Film

    • Un Monde kwam hard aan vanaf het grote doek. Dat zou op de laptop veel minder indruk hebben gemaakt. Hopelijk krijgen we in 2022 vaker de gelegenheid om films weer op de plek te zien waar ze voor zijn gemaakt.

  1. als altijd dank! Helemaal eens met “Muziek is vaak een storende factor in hedendaagse documentaires.” (Docu ambient kan bijna een genrenaam zijn imiddels)

    Mooi dat we beiden Out of the Blue noemen. Bleak Moments ga ik zeker kijken. Heel benieuwd. What Happened Was is inderdaad het kijken meer dan waard. (Ooit verkocht de regisseur die film alleen zelf nog op dvd)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *