Irrational Man (Woody Allen, 2015)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

irrational man 2

Woody Allen had tijdens het schrijven van Irrational Man Misdaad & Straf van Dostojevski op zijn nachtkastje liggen, net zoals bij zijn meesterlijke Crimes and Misdemeanors (1989) en de herhalingsoefening Match Point (2005). In zijn meest recente film laat Allen de sombere alcoholistische filosofieprofessor Abe (Joaquin Phoenix) uit nieuwsgierigheid onderzoeken of hij in staat is om ongestraft iemand te doden door middel van een perfecte moord. De onderneming geeft Abe weer energie, tot groot genoegen van adorerende studente Jill (Emma Stone) die geen weet heeft van zijn plan. Abe leeft helemaal op bij de gedachte aan de moord en viert zijn goede humeur door samen met Jill een bezoek te brengen aan een kermis. Woody Allen laat met deze scène zien dat hij naast de hoogtepunten uit de wereldliteratuur ook zijn filmklassiekers nog steeds niet is vergeten.

De kermis staat sinds Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) in films symbool voor een bezoek aan de diepste krochten van het brein, een plek waar waanzin op de loer ligt. Daar waar de jeugd zich luid vermaakt in diverse attracties en zich laat bedwelmen door de zoete geur van suikerspinnen, staat ook het spookhuis en drommen nieuwsgierigen samen bij de ingang van de freakshow. Mensen laten zich graag bang maken door sinistere slaapwandelaar Cesare (Conrad Veidt in Caligari), de permanente grimas van The Man Who Laughs uit 1928 (eveneens met Veidt) en de freaks in de gelijknamige curieuze cultklassieker uit 1932 van voormalige kermis- en circusmedewerker Tod Browning. De confrontatie met de freaks en geeks veroorzaakt naast angst ook een misplaatst superioriteitsgevoel. Het publiek denkt beter af te zijn dan de onfortuinlijke schepsels, maar vergeet daarbij de eigen kwetsbaarheid en de zwakte van de geest. Het verschil tussen de freak en de toeschouwer is helemaal niet zo groot. In de film noir Nightmare Alley (1947) verliest oplichter Stan (Tyrone Power) zijn verstand wanneer hij werk zoekt op de kermis en wordt gedegradeerd tot sideshow geek.

Rita Hayworth in The Lady From Shanghai (1947)

Rita Hayworth in The Lady From Shanghai (1947)

Op kermissen en amusementsparken toont de mens zijn ware kwaadaardige natuur, zoals schrijver Holly Martins (Joseph Cotten) merkt als hij in The Third Man (1949) zijn dood gewaande vriend Harry Lime (Orson Welles) spreekt in het reuzenrad op het terrein van het Weense amusementspark Wurstelprater. In Strangers On A Train (1951) brengt de verknipte Bruno Anthony (Robert Walker) zijn moorddadige fantasieën in de praktijk en vindt de climax plaats op een op hol geslagen draaimolen. Orson Welles eindigt zijn film The Lady From Shanghai (1947) met een confrontatie in een house of mirrors van een kermis waar de spiegels een weergave zijn van de gefragmenteerde en doorgedraaide geesten van de hoofdpersonages. Woody Allen citeert deze scène overigens in Manhattan Murder Mystery (1993). De makers van Carnival Of Souls (1962) en The Funhouse (1981) zagen het kermisterrein als ideale plek voor een horrorfilm. Liam Neeson kan in Darkman (1990) tot grote schrik van vriendin Frances McDormand op de kermis niet langer meer het monster verbergen dat achter zijn masker verborgen zit.

Candace Hilligoss in Carnival Of Souls (1962)

Candace Hilligoss in Carnival Of Souls (1962)

Woody Allen koppelde tot voor kort kermisamusement aan nostalgie zoals tijdens de herinneringen aan Coney Island in Radio Days (1987). In Irrational Man plaatst hij de kermis in de duistere traditie van bovengenoemde films. Op deze locatie wordt het lot van Abe bepaald in de vorm van een prijs die hij wint door bij een van de kermisattracties het juiste getal te raden. Bij het bezoek aan de lachspiegels lachen Abe en Jill om hun vervormde lichamen terwijl er niets te lachen valt over de moorddadige plannen die zich definitief in Abe’s mismaakte geest hebben vastgeklampt. Zonder het te weten moedigt Jill hem aan met een onverwachte kus. Zij weet op de kermis zeker dat ze haar vriendje Roy (Jamie Blackley) gaat dumpen en verruilen voor de oudere professor.

Joaquin Phoenix en Emma Stone voor de lachspiegel in Irrational Man

Joaquin Phoenix en Emma Stone voor de lachspiegel in Irrational Man

Irrational Man maakt verder een weinig bevlogen indruk. De film is thematisch gezien een herhaling van zetten die Woody Allen in het verleden veel interessanter heeft uitgewerkt. Het verhaal wordt afgehandeld aan de hand van niet één maar twee voice-overs, afgewisseld met telkens hetzelfde neutrale jazzdeuntje. De twee stemmen sommen om beurten feiten op en geven de film daardoor een vaart die de vertelling heel erg vluchtig maakt. Volgens het script is Abe een vrouwenmagneet, maar Joaquin Phoenix maakt hem als slonzige, drankzuchtige brompot met bierbuik zo onaantrekkelijk dat je je mag afvragen waar zijn reputatie op is gebaseerd. De belangrijke plotwending tijdens een ontbijt in een restaurant wordt geïntroduceerd op een manier die lijkt alsof iemand aan de noodrem heeft getrokken.

5/10

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *