De Aziatische cinema is deze maand goed vertegenwoordigd in de Amsterdamse bioscopen, niet alleen dankzij het CinemAsia Film Festival. Eind maart gaat de spectaculaire Zuid-Koreaanse zombiefilm Train To Busan in roulatie en op dit moment kun je kiezen tussen het barokke The Handmaiden, het drama After The Storm en de subtiele thriller Harmonium. In de laatstgenoemde film lijkt een mysterieuze moordenaar een uitgeblust huwelijk weer tot leven te brengen.
Het gezin in Harmonium leeft in disharmonie. Akié (Mariko Tsutsui) is van protestante komaf en bidt voor aanvang van de maaltijd samen met dochtertje Hotaru (Momone Shinokawa). Vader Toshio (Kanji Furutachi) doet niet aan religie en zit tijdens het gebed al uitgebreid te eten. Hij doet net alsof zijn vrouw en dochter niet bestaan. De dagelijkse impasse wordt doorbroken wanneer aan het begin van een nieuwe werkdag geheel onverwachts oude vriend Yasaka (Tadanobu Asano) aan de overkant van het huis staat. Vanwege de belichting en het smetteloos witte overhemd lijkt Yasaka een geestverschijning. Hij is onlangs ontslagen uit de gevangenis en op zoek naar werk. Nog dezelfde dag kan Yasaka aan de slag in Toshio’s kleine bedrijfje dat zich in de garage van het huis bevindt. Zonder overleg met Akié biedt Toshio de nieuwe gast ook onderdak aan.
In de sterke eerste helft van Harmonium wordt minimale informatie gegeven over de achtergronden van Yasaka. Hij is de vriendelijkheid zelve en gaat met meer warmte om met Akié en Hotaru dan de afstandelijke Toshio ooit heeft gedaan. Yasaka lijkt een substituut voor Toshio en een betere versie van de vader. Hij helpt Hotaru in de huiskamer een muziekstuk oefenen op het harmonium, als voorbereiding op een uitvoering in de kerk. Door het gebrek aan kennis over Yasaka’s verleden en zijn huidige motieven hangt er heel lang een hoogst ongemakkelijk gevoel van dreiging als een schaduw boven de scènes. Dat gevoel wordt versterkt door de camera die meestal onbeweeglijk blijft en alleen tijdens enkele dialogen op bijna onzichtbare wijze dichter naar de personages toe kruipt.
De acteerprestaties zijn over de gehele linie van hoog niveau. Als acteur Tadanobu Asano in de tweede helft van de film minder in beeld komt, blijkt dat hij tot dan toe het meest heeft kunnen domineren en fascineren. Vanwege zijn afwezigheid neemt de film iets in kracht af. Verschillende plotpunten worden niet helemaal op bevredigende wijze aan elkaar gekoppeld. Ik had ook het idee dat de tijdlijn niet helemaal klopt (1). Het raadsel van Yasaka houdt wel de aandacht vast tot aan de laatste seconden.
Het thema van een geheimzinnige vreemdeling die de verhoudingen binnen een gezin overhoop gooit keert sinds Teorema (Pier Paolo Pasolini, 1968) met enige regelmaat terug in films. Een extreme Japanse variant is Visitor Q van Miike Takashi uit 2001. Landgenoot Kôji Fukada pakt het veel subtieler aan door op kalme wijze de verstoorde relaties in beeld te brengen. De pijnlijk slechte verhouding tussen Toshio en Akié en de stuntelende manier waarop Yasaka zo beleefd mogelijk een plaats binnen het gezin probeert te verwerven zorgen meerdere keren voor een ongemakkelijke lach.
Het motief van harmonie en disharmonie wordt op verschillende manieren uitgewerkt, onder meer in de manier waarop de twee filmhelften door middel van beeld en geluid aan elkaar gekoppeld worden. De scène waarin het gezin tijdens een uitje ligt uit te rusten keert later terug binnen een geheel andere context. Het ritme van de tikkende metronoom uit het begin van de film sluit aan op een vergelijkbaar ritme in de slotscène. Het rijmende beeld en ritme hebben in het tweede filmdeel hun onschuld verloren.
8/10
(1) [Spoiler!] De tweede helft van de film speelt zich acht jaar later af. De nieuwe werknemer in Toshio’s bedrijfje blijkt de zoon van Yasaka. Hij is ongeveer even oud als dochter Hotaru. Dat roept de vraag op hoe het Yasaka is gelukt zijn zoon te verwekken, want hij zat in die periode immers in de gevangenis. Ik vind het ook vreemd dat de privédetective helemaal niets heeft ontdekt over het huwelijk dat Yasaka had voordat hij in de gevangenis terechtkwam.
Helaas kon ik destijds niet bij de persvoorstelling zijn, waardoor deze nog steeds op m’n lijstje staat.
Net zoals ‘After the Storm’ trouwens. Overal goede reacties, en the Handmaiden was ook al zo goed (die zag ik wel). Aziatische cinema lijkt in de lift te zitten, ook hier in NL.
De eerste helft erg goed, de tweede helft is minder geloofwaardig en sleept m.i. wat te veel naar het einde toe.
Wat die privédetective betreft heb je helemaal gelijk – en het versterkt Toshio en Akie’s vermoeden dat ze geld aan het weggooien zijn. Wat betreft die tijdlijn: Hotaru is en jaar of zeven, acht in het eerste deel, en acht jaar later dus vijftien, zestien jaar oud. Takashi zegt ergens dat zijn vader de bak inging toen zijn moeder zwanger was. Pa zat tien jaar, plus de acht jaar tijdsverloop maakt Takashi zeventien, achttien jaar. Oftewel: ze schelen één, hooguit twee jaar. Dat klopt dan toch?
Eens met John P. En dat de detective hen leegmelkt blijkt ook uit die foto’s vanop de rug. Harmonie vs disharmonie is niet het meest centrale thema. Intrusie van geweld & wat erna, en ook fundamentele eenzaamheid (en hoe gezin of geloof daar een antwoord op zouden bieden) blijken uit interviews met de regisseur de voornaamste thema’s. Overigens praat de vader wel met de dochter over die spinnen, en neemt hij zijn lasbril wel voor haar af (maar niet voor zijn vrouw).