De middagvoorstelling in Kriterion van Fruitvale Station werd gisteren georganiseerd in samenwerking met omroep Human en Gawie Keyser van filmblog Gawie Weet Raad. Na afloop van de film en de daaropvolgende discussie vroeg ik me af waarom een speciale voorstelling in deze vorm niet veel vaker plaatsvindt. Fruitvale Station kreeg dankzij de collectieve evaluatie de diepgang die werd beloofd in de slogan op de flyer van Human.
De film reconstrueert de laatste dag uit het leven van Oscar Grant (Michael B. Jordan), een 22-jarige, zwarte ex-gedetineerde die vastbesloten is zijn leven met vriendin Sophina (Melonie Diaz) en hun dochtertje Tatiana (Ariana Neal) terug op de rails te krijgen. In een schokkerige flash forward aan het begin van de film, afkomstig van een mobiele telefoon, zijn we getuige van een arrestatie op het station uit de titel en horen we hoe de schermutselingen tussen zwarte arrestanten en blanke agenten eindigen met een pistoolschot. Wie de ware geschiedenis kent van Oscar Grant weet dat zijn verhaal slecht afloopt.
Gawie Keyser schrijft op zijn webpagina van 2 januari dat Fruitvale Station gaat over het noodlot. Vermoedelijk speelt racisme een rol tijdens het fatale incident, maar dat is niet het centrale thema van de film. Op meerdere momenten wordt juist benadrukt hoe zwart en blank in San Francisco op gelijkwaardige wijze met elkaar omgaan. De bewoners hebben een volledig tegenovergestelde houding ten opzichte van elkaar dan de inwoners van Los Angeles in Paul Haggis’ opgeklopte drama Crash uit 2004. Het enige conflict tussen Oscar en een blanke is tijdens een flashback in de gevangenis. De confrontatie komt voort uit een vete tussen straatbendes en heeft niets met huidskleur van doen.
Fruitvale Station gaat over hoe iemand ‘door een samenloop van omstandigheden op de verkeerde plaats op het verkeerde moment’ kan belanden. Het uitgangspunt is zeer fatalistisch. Hoe je ook je best doet, aan het lot is niet te ontsnappen. Oscar maakt uitgerekend een dag voor zijn dood een belangrijke keuze. Hij neemt afstand van zijn criminele verleden en is vastbesloten zijn leven te beteren. Die beslissing valt helaas vlak voordat hem alle kansen wreed worden ontnomen. Zijn goede voornemens worden ‘beloond’ met een politiekogel in zijn rug.
In Fruitvale Station wordt controle nadrukkelijk tegenover chaos geplaatst. Oscar denkt dat hij in staat is de richting van zijn leven te bepalen door weloverwogen handelingen te verrichten. Dankzij een liefhebbende familie en vriendenkring heeft hij een gezonde voedingsbodem voor het nemen van juiste beslissingen. Tegenover de schijnbare controle staat de chaos die nu eenmaal gepaard schijnt te moeten gaan met de viering van Oud & Nieuw. Chaos neemt een mens het initiatief uit handen. Hij is overgeleverd aan de ongestructureerde opeenvolging van gebeurtenissen. Chaos is de ideale voedingsbodem voor het noodlot.
De film was sterker geweest als de aanleiding tot de dramatische gebeurtenissen een schermutseling was geweest waar Oscar en zijn vrienden toevallig bij betrokken raken. In plaats daarvan wordt de schokkende finale halverwege de film voorbereid met hulp van de eerder genoemde flashback. Een beetje oplettende kijker weet tijdens die scène dat de brede, getatoeëerde gangster, waar Oscar in de gevangenis mee op de vuist wilde, op een cruciaal moment in het verhaal gaat terugkeren. De voelbare controle in het script ondermijnt de chaos. Het lot van Oscar komt niet voort uit een toevallige samenloop van omstandigheden, maar komt over als een ingreep van hogerhand.
7/10