Ex Machina is minder futuristisch dan je op het eerste gezicht zou denken. Het voornaamste verschil is dat de computer in deze sciencefictionfilm de vrouwelijke vorm heeft van de verleidelijke Ava. De film gaat over kunstmatige intelligentie maar vooral over het gemak waarmee een mens zich overgeeft aan machines.
De computer is een life support system geworden. We kunnen niet meer zonder. In de gecomputeriseerde maatschappij is onze identiteit gaandeweg veranderd in een gebruikersprofiel. Ons bestaan is te definiëren aan de hand van onze zoekopdrachten. Ik google dus ik ben. Zonder het te willen zijn we een schakel geworden in een machine van mondiale omvang. We zijn dagelijks object van studie zonder te weten wie ons precies bestudeert. Kijkt de overheid over onze schouders mee? Een buitenlandse mogendheid? Multinationals? Worden we dagelijks geobserveerd en geanalyseerd door intelligente machines?
Wat computers betreft zijn we niet veel minder naïef dan alleman Caleb (Domhnall Gleeson) in Ex Machina. De jonge programmeur denkt intelligent genoeg te zijn om machines de baas te blijven. Hij werkt voor BlueBook, een bedrijf dat heel erg lijkt op Google. Hij wordt exclusief uitgenodigd op het verafgelegen landhuis annex laboratorium van zijn excentrieke baas Nathan (Oscar Isaac) en mag de door Nathan gebouwde androïde robot Ava (Alicia Vikander) onderwerpen aan intelligentietesten. De testen vinden plaats met Ava veilig opgesloten achter glas. Zoals te zien in onderstaande still lijkt het er echter meer op dat Caleb is opgesloten en wordt onderzocht, maar dat heeft hij zelf niet door. Hij laat zich gewillig door Ava verleiden zonder te weten wat haar motieven zijn. Kan een robot eigenlijk wel motieven hebben?
De invloed van zoekmachine BlueBook blijkt al vanaf de eerste scènes, wanneer Caleb op zijn werk achter de computer de uitnodiging leest die hij in zijn mailbox heeft ontvangen. We zien Caleb niet vanaf een webcam maar vanuit het perspectief van het computerscherm. Zonder dat de jonge man het merkt tast het scherm zijn gezicht af terwijl hij reageert op het mailbericht. Later in de film worden beeldschermen gebruikt om hem te manipuleren en in de gewenste richting te manoeuvreren. Het glas dat de man permanent van de robot scheidt is eigenlijk ook een groot scherm.
Er zijn meerdere manieren waarop computers mensen tot handelingen weten aan te zetten. Robot Ava heeft het voordeel dat ze is gebouwd in de vorm van een aantrekkelijke jonge vrouw, wat haar in de gelegenheid stelt haar vrouwelijke charmes in te zetten om Caleb te verleiden en misleiden. Ava gedraagt zich op dezelfde manier als The Female, het buitenaardse wezen in de vorm van Scarlett Johansson in Under The Skin (Jonathan Glazer, 2014). In beide films worden vrouwen als object ingezet om mannen te lokken ten behoeve van een geheimzinnig hoger doel. Beide vrouwen proberen aan de invloed van hun opdrachtgevers te ontsnappen en te ontdekken wat hun ware eigen identiteit is. De manier waarop ze zichzelf naakt voor de spiegel onderzoeken levert vrijwel identieke scènes op.
Ava heeft een sterkere uitgangspositie dan The Female omdat ze op haar harde schijf niet alleen alle benodigde informatie over Caleb opslaat, maar ook toegang heeft tot de kennis van Nathan. Als een machine zelfstandig in staat is zijn/haar schepper (lees: overheid, multinational) om de tuin te leiden, hebben we echt een heel groot probleem.
9/10