Estafetterace: de tien beste actrices

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Nostra van filmblog De Filmkijker zet zijn schrijvende collega’s graag aan het werk. Zo nam hij in augustus 2016 het initiatief voor een estafette blogathon waarbij de deelnemers een bijdrage mogen leveren aan een lijst met de tien beste acteurs. In oktober volgde onvermijdelijk een estafette met de beste tien beste actrices. Vorige week kreeg ik het stokje aangereikt uit handen van Bob van der Sterre, een van de recensenten van Indebioscoop.com. Welke actrice mag vandaag haar biezen pakken en welke actrice wordt met open armen ontvangen?

Eerlijk gezegd was ik niet van plan mee te doen aan de tweede estafetterace van De Filmkijker, want mijn favoriete actrice Isabelle Huppert heeft dankzij De Protagonisten al een plek in de lijst gekregen en wist die gelukkig te behouden. De estafette bleef daarna op koers met keuzes die meer geleid werden door de filmcanon dan door de waan van de dag. Hans Beerekamp koos voor filmicoon Marilyn Monroe, Nico van den Berg verraste met de Nederlandse actrice Annie Bos, Cor Oliemeulen liet ons in de ogen kijken van Bette Davis en Bob van der Sterre brak een lans voor Delphine Seyrig. Zij hielden zich allemaal keurig aan de regels die De Filmkijker aan iedere deelnemer meegeeft:

  • Wanneer een blogger de update publiceert en jou het stokje overhandigt heb je precies een week om jouw update van de lijst te plaatsen (het liefst zo snel mogelijk natuurlijk, het is per slot van rekening een race). Lukt dit niet, dan ben je gediskwalificeerd en moet een andere blogger worden genomineerd;
  • Gebruik het logo van deze estafetterace in je post en link naar dit bericht. De Filmkijker blijf deze updaten zodat je alle gerelateerde artikelen kan vinden (een link naar het artikel van degene wie je het stokje kreeg is overigens ook makkelijk voor je lezers);
  • Je kan alleen een artikel plaatsen als je daadwerkelijk gekozen bent als de volgende in de race.

De negen actrices die hun plek in de lijst hebben behouden

Cate Blanchett

De Australische actrice Cate Blanchett valt direct op vanwege haar markante uiterlijk. Het lijkt wel alsof ze een masker draagt, wat goed van pas komt bij rollen als koningin Elizabeth I en engel elf Galadriel. Je moet soms raden welke emoties achter haar gezicht schuilgaan. Blanchett wordt pas echt interessant als haar masker scheuren begint te vertonen, zoals in de rol van de verwarde narcist Jasmine in Blue Jasmine (2013).

Annie Bos

Annie Bos is zonder twijfel de outsider in deze lijst. Ze heeft zichzelf onsterfelijk gemaakt dankzij haar huiveringwekkende stuntwerk in de slotfase van Het Geheim Van Delft (1915). In de rest van die film komt de actrice niet helemaal uit de verf, wat onder meer veroorzaakt wordt door het totale gebrek aan close-ups, want die waren in die tijd nog niet uitgevonden in Nederland. De jongere Lily Bouwmeester maakt op mij meer indruk in haar rol als zusje Lilly. In een historisch overzicht van Nederlandse actrices mag de allereerste Nederlandse filmdiva natuurlijk niet ontbreken, maar als we de acteerprestaties van Bos tegen het licht houden van de mondiale filmgeschiedenis dan moet ze het afleggen tegen tijdgenoten als Asta Nielsen, Brigitte Helm, Lillian Gish, Mary Pickford of Louise Brooks.

Bette Davis

Toevallig zag ik onlangs voor het eerst Marked Woman (1937). Het was de eerste film die Bette Davis maakte na haar mislukte poging om via een rechtszaak af te komen van haar contract bij Warner Bros. Ze eiste meer vrijheid bij het uitkiezen van haar rollen. De vechtlust is kenmerkend voor de actrice en past bij de beste rollen die ze heeft gespeeld. Ook in Marked Woman is ze een sterke vrouw die probeert overeind te blijven in een door mannen gedomineerde (onder)wereld. Ze kijkt met haar beroemde doordringende oogopslag recht in de camera wanneer ze haar eerste confrontatie heeft met een wrede gangsterbaas (Eduardo Ciannelli). Zo kijkt ze tegelijkertijd op uitdagende en intimiderende wijze recht in de ogen van het bioscooppubliek. Probeer een dergelijke blik maar eens te negeren.

Audrey Hepburn

Audrey Hepburn heeft meerdere klassiekers op haar naam staan om een plek in deze lijst te rechtvaardigen. Ze brak wereldwijd door als prinses in Roman Holiday (1953). Gregory Peck was niet de enige die vanwege die film verliefd op haar werd. De actrice is ook geliefd vanwege Holly Golightly in Breakfast At Tiffany’s (1961), een film die niet een van mijn favorieten is vanwege de wanstaltige karikatuur die Mickey Rooney neerzet. Ik kies dan liever voor Two For The Road (1967), een originele komedie waarin we binnen één vakantietocht door Frankrijk tien jaar uit het huwelijk van Audrey Hepburn en Albert Finney meemaken. De actrice krijgt in de film alle ruimte om verschillende facetten van haar veranderende persoonlijkheid te laten zien.

Isabelle Huppert

Isabelle Huppert staat wat mij betreft op de eerste plaats van deze lijst. Van alle genoemde actrices durft zij de meeste risico’s te nemen. Ze is niet bang om grenzen te overschrijden en thema’s aan te snijden waar anderen hun vingers niet aan durven te branden. De masochistische pianolerares in La Pianiste (2001) is daar een extreem voorbeeld van. Vele grote regisseurs profiteerden van Hupperts veelzijdigheid, zowel in eigen land (Godard, Tavernier, Chabrol) als daarbuiten (Cimino, Haneke en ‘onze eigen’ Verhoeven). Ze kan zowel een muurbloempje spelen in het aangrijpende La Dentellière (1977) als een sterke vrouw zoals in White Material (2009). Ze overtuigt als serieuze actrice én als comédienne. In komische rollen houdt ze zich soms op gepaste wijze in (Home, 2008) terwijl ze het in andere films niet kan laten om haar rol juist lekker dik aan te zetten (8 femmes, 2002).

Julianne Moore

Julianne Moore viel me voor het eerst op als nieuw gezicht in het uitgebreide ensemble in de mozaïekfilm Short Cuts (1993). Een paar jaar later werkte ze voor het eerst samen met regisseur Todd Haynes in Safe (1995). Die film draaide pas tien jaar na de internationale première in de Nederlandse bioscopen, maar was gelukkig wel al eerder via import op video verkrijgbaar. De actrice is in Safe onvergetelijk als vrouw die fysiek ten onder gaat door toedoen van de hedendaagse maatschappij. Niemand kan zo indrukwekkend lijden als Moore. De vertolking van een Alzheimerpatiënt in Still Alice (2014) leverde haar een Oscar op. Ze wisselt zware rollen af met lichter werk en laat zich van haar komische kant zien in onder meer The Big Lebowksi (1998). Het is jammer dat ze ook de kost verdient met pulp als The Forgotten (2004) en routineklussen als The Hunger Games (2014-2015), maar daar staan gelukkig The Hours, Boogie Nights, Magnolia en Children Of Men tegenover.

Delphine Seyrig

De Franse actrice Delphine Seyrig zou ik onterecht over het hoofd hebben gezien als ze niet in de huidige lijst had gestaan. Ze maakte haar eerste twee speelfilms L’Année Dernière À Marienbad (1961) en Muriel Ou Le Temps D’un Retour (1963) met de experimentele filmmaker Alain Resnais en toonde daarmee haar avontuurlijke inborst. Ze heeft haar naam verbonden aan meerdere moderne filmklassiekers waarin wordt afweken van geijkte narratieve paden, zoals Accident (1967) en het surrealistische Le Charme Discret De La Bourgeoisie (1972). Ze weet met haar aristocratische voorkomen een artistiek bedoelde vampierfilm als Daughters Of Darkness (1971) allure te geven en speelt met net zoveel gemak zonder opmaak een huisvrouw die uitgebreid aardappels zit te schillen in het feministische meesterwerk Jeanne Dielman, 23, Quai Du Commerce, 1080 Bruxelles (1975).

Tilda Swinton

Als er een biopic gefilmd gaat worden over het leven en werk van David Bowie dan mag wat mij betreft Tilda Swinton de hoofdrol spelen. Ik heb het vermoeden dat de zanger en de actrice afkomstig zijn van een andere planeet. Waarschijnlijk is het dezelfde planeet en zijn ze familie van elkaar. De twee acteren gezamenlijk in de videoclip bij het nummer The Stars (Are Out Tonight). Net als bij Bowie weet Swinton te verwarren vanwege haar androgyne verschijning, een gegeven dat regisseuse Sally Potter ten volste heeft benut in Orlando (1992). De buiten- en bovenaardse kwaliteiten van Tilda Swinton keren terug in films als Constantine (2005), The Chronicles Of Narnia (2005-2010) en Only Lovers Left Alive (2013). Dat de actrice zich niets aantrekt van het schoonheidsideaal blijkt uit films als Young Adam (2003), Snowpiercer (2013) en The Grand Budapest Hotel (2014). Een van haar specialiteiten is de kille zakenvrouw, met als hoogtepunt Karen Crowder in Michael Clayton (2007). De manier waarop ze in die film haar nederlaag incasseert is fenomenaal.

Kate Winslet

Bij Kate Winslet moet ik altijd denken aan de honderden tieners die in een uitverkocht Tuschinksi 1 hun tranen de vrije loop lieten tijdens de slotscène van Titanic (1997). De natuurlijk acterende, no-nonsense actrice viel meteen op in haar debuut Heavenly Creatures (1994). Ze heeft een zeer degelijke filmografie bij elkaar geacteerd, waarbij vooral Little Children (2006), Carnage (2011) en Steve Jobs (2015) positief opvallen. Echt gewaagde filmkeuzes zitten er niet tussen, behalve als je Movie 43 (2013) in die categorie plaatst. Vanwege het gebrek aan eigenwijze rollen volg ik Winslets carrière niet heel actief en ben ik niet nieuwsgierig naar haar bijdragen in bijvoorbeeld Divergent, Insurgent en Collateral Beauty. Favoriete film: Eternal Sunshine Of The Spotless Mind (2004).


De actrice die het veld moet ruimen

Maggie Smith

De populariteit van Maggie Smith zal ongetwijfeld te maken hebben met haar bijdragen aan de Harry Potter-reeks en de schattige oude dametjes die ze speelt in The Best Exotic Marigold Hotel (2011), My Old Lady (2014) en The Lady In The Van (2015). Haar filmlijst bestuderend ontwaar ik zo snel geen filmklassiekers die voor aardverschuivingen hebben gezorgd.


De actrice die we in de lijst mogen verwelkomen

Ingrid Bergman

In mijn bijdrage aan de acteursestafette had ik een naam toegevoegd waar latere deelnemers weinig affiniteit mee hadden. Onbekend maakt onbemind. Die fout maak ik geen tweede keer. Ik hoefde niet ver te zoeken en heb een actrice gekozen uit de suggesties die Hans Beerekamp in zijn bijdrage opsomde. Volgens hem verdient een actrice een plek in de lijst wanneer ze “iets van charisma met eeuwigheidswaarde” heeft en een ster is “die nog steeds helder schijnt”. Een van die namen is de Zweedse actrice Ingrid Bergman (1915-1982). Dat zij nog steeds tot de verbeelding spreekt bewijst onder meer de grote poster met haar portret aan de muur in de slaapkamer van Mia (Emma Stone) in La La Land (2016). Regisseur Damien Chazelle verwijst in zijn film meer dan eens direct en indirect naar Bergmans beroemdste film Casablanca (1942).

De naam van Ingrid Bergman is verbonden aan meerdere filmklassiekers en ook dat is voor mij een belangrijke reden om voor haar te kiezen. Het is eveneens prettig dat ze niet enkel met Hollywoodklassiekers geassocieerd kan worden, zoals For Whom The Bell Tolls (1943), Gaslight (1944) en de films met Alfred Hitchcock, maar ook met Europese filmauteurs als Roberto Rossellini, Jean Renoir en Ingmar Bergman (geen familie). De samenwerking met landgenoot Ingmar Bergman in Höstsonaten a.k.a. Autumn Sonata (1978) was haar laatste rol op het witte doek. In dit drama toont ze kwaliteiten die wat mij betreft ook onlosmakelijk horen bij iemand die zich tot de beste actrices mag rekenen. Bergman deinst er niet voor terug een onverwachte kant van zichzelf te tonen en een personage te spelen waar moeilijk sympathie voor is op te brengen.

Ingrid Bergman speelt in Höstsonaten de beroemde concertpianiste Charlotte Andergast. Het personage vindt haar muzikale carrière belangrijker dan haar moederschap. Tijdens een zeldzaam bezoek aan haar volwassen dochter Eva (Liv Ullmann) wordt ze geconfronteerd met het leed dat ze haar kinderen heeft aangedaan door toedoen van haar langdurige afwezigheid en haar gebrek aan liefde. In een van de beste scènes luistert Charlotte naar het schuchtere pianospel van Eva en lijkt er in een langdurige close-up heel even iets van genegenheid in haar blik te bespeuren. Eva’s ongeschoolde spel en haar interpretatie van het stuk beginnen Charlotte echter steeds meer te ergeren; ze luistert niet meer als moeder, maar als een teleurgestelde pianolerares die met medelijden aanhoort hoe haar leerling aan het stuntelen is. In bovenstaand filmfragment wisselen tegenstrijdige emoties zich af op haar gezicht en zien we een ingehouden en complexe mengeling van onder anderen liefde, medelijden, teleurstelling, frustratie en ergernis. Binnen een handjevol seconden maken we alle gevoelens mee van een vrouw die als moeder heeft gefaald.


Voor het gemak zet ik alle eerdere bijdragen nog even op een rijtje: Screendependent, Fresh Bananaz, Be Cool, Sodapop, Reviews & RosesSim’s Cup of Tea, Mcurl, ReadalongMiss Movie, De Protagonisten, Juweeltjes, Hans Beerekamp, Cine.nl, Indebioscoop en Bob van der Sterre.

7 thoughts on “Estafetterace: de tien beste actrices

  1. Mooie bijdrage weer Gert. Je zou filmcursussen moeten gaan geven, zo mooi en pakkend als je alles uitlegt. Ik heb ook altijd het idee dat je iedere film wel kent. Een wandelende filmencyclopedie. Een genot om te lezen in ieder geval.

    • Bedankt! Dat van die filmcursussen is helemaal geen slecht idee.

      Enkele films heb ik speciaal vanwege de estafette bekeken, zoals Höstsonaten en Het Geheim Van Delft (en nog een paar andere films met Annie Bos die op YouTube zijn te vinden). Dat is wat de estafette extra de moeite waard maakt.

  2. Bergman, alleen haar verschijning al….
    Ik ga Casablanca heel, heel snel kijken (overigens zag ik gister La La Land, dus leuk om dit nu zo te lezen).

    Eén correctie: Galadriel is geen engel, maar een elf (een stom detail natuurlijk, zeker gezien haar engelachtige verschijning, maar als enorme LOTR-fan kan ik het toch niet laten;)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *