Close-up (Hossain Sabzian)
Hossain Sabzian is een van de meest fascinerende filmpersonages. De kleine oplichter uit Teheran heeft de hoofdrol in een film waarin alle acteurs zichzelf spelen in de reconstructie van een waargebeurde geschiedenis. Close-Up gaat over een man die zich voordoet als een bekende regisseur en met die leugen enige tijd het leven van een familie in zijn greep houdt.
De afgelopen maandag in Frankrijk overleden Iraanse regisseur Abbas Kiarostami (1940-2016) zet in Close-Up een man centraal die normaal gesproken nooit meer bekendheid zou hebben gekregen dan een vermelding op de achterpagina van de plaatselijke krant. Hossain Sabzian is gek op cinema. In tegenstelling tot de meeste andere filmliefhebbers heeft hij grote moeite met het onderscheid tussen werkelijkheid en fictie. Tijdens een toevallige ontmoeting met een oudere dame in een bus beweert hij de Iraanse regisseur Mohsen Makhmalbaf te zijn. De vrouw gelooft zijn verhaal en stelt hem voor aan haar familie. Sabzian belooft de familieleden een hoofdrol in zijn volgende speelfilm. De rol van regisseur geeft hem een gevoel van macht, want de mensen doen wat hij hen tijdens de repetities opdraagt.
Close-Up (Hossain Sabzian in gesprek met Abbas Kiarostami)
Net als in het leven van het hoofdpersonage lopen in Close-Up werkelijkheid en fictie dusdanig door elkaar heen dat je soms moeilijk kunt bepalen wat een reconstructie is en wat een documentair verslag. Het is een vertelstijl die Kiarostami vaker in zijn oeuvre toepaste en daarom is het niet vreemd dat hij zich in de affaire Sabzian heeft verdiept. De regisseur herkent het machtsgevoel dat Sabzian korte tijd heeft gehad en speelt met dat gegeven. Kiarostami mag zelfs de rechter tijdens de rechtszaak even onderbreken om vragen te kunnen stellen.
Zoals in bijna alle films van Abbas Kiarostami is dat wat in de marge gebeurt minstens zo belangrijk als het hoofdonderwerp. Zijn latere meesterwerk Taste Of Cherry (1997) gaat niet alleen over een man die op zoek is naar iemand die hem wil begraven na zijn zelfmoord, maar is ook een humaan portret van gastarbeiders en etnische minderheden die hun leven proberen in te richten aan de rand van Teheran. Op de achtergrond speelt het leven zich af in al zijn facetten: de kindertijd, de schooltijd, de militaire dienst, het huwelijk, het werk en de oude dag. Kiarostami toont een dagelijks Iraans bestaan dat in het Westen jarenlang verborgen is gebleven achter eenzijdige journaalberichten.
Ook in Close-Up richt de camera zich op personen en gebeurtenissen die zich in de buurt van de tragedie bevinden, maar daar niet of slechts zijdelings bij zijn betrokken. Een chauffeur die tijdens de arrestatie van Sabzian buiten staat te wachten heeft meer interesse voor een paar kleine kleurige bloemen die hij tussen het afval vindt en voor een lege spuitbus die over de weg rolt. Vergeleken met het grote wereldnieuws is de affaire van Sabzian eigenlijk ook niet meer dan een over een zijstraat rollende spuitbus. Abbas Kiarostami legt de nadruk op die gedachte door het voorwerp te blijven volgen totdat het na enkele tientallen meters tot stilstand komt.
Kiarostami is er niet op uit om Hossain Sabzian voor schut te zetten vanwege zijn misdaad. De oplichter is gedreven door een zeer menselijk verlangen. De man probeert zijn dromen te realiseren en wil niet onzichtbaar door het leven gaan. Alleen is zijn aanpak op z’n zachtst gezegd nogal onbezonnen. Hossain Sabzian heeft gefaald in het leven, maar vanwege zijn misstap is hij wel het hoofdpersonage geworden in een film die door filmcritici en filmmakers wordt beschouwd als een van de beste films ooit gemaakt. Zijn grote liefde voor cinema leverde hem zowel een gevangenisstraf op als een plek in de filmcanon.
Close-Up laat de pijnlijke ontmaskering van Sabzian zien en is tegelijkertijd de film die de oplichter zijn slachtoffers had beloofd, weliswaar geregisseerd door iemand anders. De tragiek van de oplichter komt hard aan wanneer hij oog in oog komt te staan met de echte Makhmalbaf. Die ontmoeting levert een van de mooiste slotscènes in de filmgeschiedenis op.
10/10