De ware impact van een geregistreerd concert is pas te voelen wanneer het wordt afgedraaid in een grote bioscoopzaal met een hightech geluidsinstallatie op hoog volume. Zo heb ik niets met The Rolling Stones, maar werd ik in de bioscoop toch meerdere malen omver geblazen tijdens de concertopnamen in de eerste helft van de documentaire Gimme Shelter. De Britten waren in hun jonge jaren toch best heel erg goed, moest ik tot mijn eigen schrik erkennen. Regisseurs David en Albert Maysles wisten de op het podium en in het publiek aanwezige opwinding tastbaar te maken, en dat is op zijn minst wat je van een muziekregistratie mag verwachten.
Van de Amsterdamse avant-punkers The Ex heb ik meerdere concerten in volledige of gefragmenteerde vorm op video staan, waaronder een uitgebreid feestje met vrienden in het oude BIMhuis in 1991. De camera legt in laatstgenoemde voorbeeld op eenvoudige wijze en zonder artistieke pretenties vast wat zich voor de lens afspeelt, zoals een geconcentreerde vader het verjaardagsfeestje van zijn dochter zou filmen. Een dergelijke methode kan voldoende zijn, maar het mooiste is als je, na het zien van een concert op het grote doek of op televisie thuis, het gevoel hebt daadwerkelijk aanwezig geweest te zijn bij het optreden. Dat is de makers van Building A Broken Mousetrap gelukt.
Op 11 september 2004 nam de in Afghanistan geboren regisseur Jem Cohen samen met Matt Boyd in The Knitting Factory te New York het eerste concert op van The Ex tijdens hun toenmalige Amerikaanse tournee, zonder voorbereiding en zonder met de band gerepeteerd te hebben. De drie cameramannen hadden genoeg concerten meegemaakt en op video gezet om de vijf muzikanten goed aan te voelen. Hun camera’s improviseren net zoals The Ex dat regelmatig doet. Eigenlijk kan op het kleine podium geen zesde of zevende persoon een plek vinden zonder de band in de weg te zitten. De beperkte ruimte is een voordeel, want zo staan de filmmakers noodgedwongen bovenop de actie en is er geen gelegenheid tot afstandelijke totaalshots. En dat alles met gevaar voor eigen leven. Gitaristen Terrie en Andy lijken geen moment bewust van de spiedende lenzen en zwaaien onverminderd woest hun gitaarhalzen heen en weer, onderwijl de voeten op het podiumhout stampend voor extra ritmisch effect.
Het openingsnummer 3:45 AM wordt slechts met 1 camera vastgelegd, rechts op het podium. Het apparaat weet regelmatig minstens vier van de muzikanten binnen het frame te vangen. Zonder een detail te hoeven missen kan de toeschouwer, net als bij een echt concert, vaak zelf bepalen waar naar te kijken. Vanaf het tweede nummer Henry K. doet ook de camera links op het podium mee.
Building A Broken Mousetrap is meer dan een concertfilm. Cohen en Boyd splitsen de uur lange registratie op in twee delen. Het eerste deel is in zwart-wit gefilmd en het tweede deel in kleur. Tussen de nummers door, en regelmatig ook tijdens de nummers, monteren ze straattaferelen uit het nimmer slapende Manhattan. De momenten buiten het concert worden in beperkte mate toegevoegd en spelen zo geen afleidende maar een versterkende rol. The Ex maakt grotestadsmuziek, net zo rauw bonkend als de bouwvakkers op rijzende flatgebouwen en net zo luid als het verkeer dat over de avenues raast. De band speelt soms in het ritme van voorbij flitsende brugpilaren zoals te zien wanneer je uit het autoraam kijkt onderweg van Manhattan naar Brooklyn. De link tussen band en stad wordt het letterlijkst verbeeld wanneer tijdens The Idunno Law een close-up van het oppervlak van Terrie’s gitaar ongezien overgaat in het asfalt van de straat.
In de steegjes en in de verlichte portieken van gesloten winkels is een enkele keer plaats voor rust en contemplatie. Een zwarte zwerver praat moeilijk verstaanbaar over een onbereikbaar object in de etalage dat hij niet wil of kan kopen, omdat er gespaard moet worden voor betere tijden. Deel 1 wordt afgesloten met een lange instrumentale passage in I.P.Man. Een feedbackeffect van Terrie bots tegen de geagiteerd repeterende gitaarakkoorden van Andy terwijl op de achtergrond de ritmesectie van drumster Kat en Rozemarie op contrabas de improvisatie stapsgewijs voortduwen naar een late, maar onvermijdelijke climax waar vocalist G.W. Sok zich bij voegt. Ook de tweede, gekleurde helft van het optreden (Terrie rood, Rozemarie groen en Andy blauw) bouwt op naar een apotheose vol herhalingen, ditmaal in de vorm van Theme From Konono waarin de gitaren de duimpiano’s van Konono uit Congo nabootsen en daarmee de volgepakte Knitting Factory in beweging krijgen.
Terrie en Andy bewegen tijdens sommige gedeeltes zo snel heen en weer dat ze op het scherm veranderen in verfstreken op een abstract schilderij. En dat is wat is wat Building A Broken Mousetrap voorstelt: een bewegende schildering van een optreden waarbij de verfklodders uit de speakers druipen. Na afloop weet je niet beter dan dat je er echt bij geweest bent, zeker als je met koptelefoon geluisterd hebt, want het geluid van de band staat kraakhelder en levensecht op tape.