Love & Mercy (Paul Dano)
Biografische muziekfilms zijn vaak meer geïnteresseerd in de randverschijnselen in het leven van beroemde muzikanten dan in de manier waarop hun muziek ontstaat en wordt uitgewerkt. Meestal beginnen deze films bij de moeilijke jeugd waarna op chronologisch wijze wordt toegewerkt naar de eerste successen, gevolgd door de verleidingen van drank en drugs, verkeerde zakelijke beslissingen, echtelijke geschillen en in een enkel geval eindigend bij een geslaagde comeback. De muziek dient ter illustratie en als ijkpunt en in veel gevallen niet als directe oorzaak van conflicten. Love & Mercy, de film over Brian Wilson van The Beach Boys, is wat dat betreft een uitzondering en een geslaagde bovendien.
Love & Mercy bestaat uit twee verhaallijnen uit het leven van Brian Wilson die parallel worden verteld. Paul Dano speelt het jonge muzikale genie die na een paniekaanval in een vliegtuig niet meer met zijn band The Beach Boys op tournee gaat en in de studio ongestoord, als een kind in een speeltuin, de muziek vastlegt die hij in zijn hoofd hoort. John Cusack is de oudere versie van Wilson die in de jaren tachtig als een kluizenaar leeft onder het regime van een manipulatieve dokter. Het kost even tijd om Cusack te accepteren als oudere versie van Dano. De twee acteurs lijken namelijk niet op elkaar. Je moet door hun verschillen heen kijken, net zoals je moet doen bij de zes verschillende acteurs die Bob Dylan spelen in I’m Not There (Todd Haynes, 2007). Schrijver Oren Moverman is verantwoordelijk voor de scenario’s van beide films.
De eerste keer dat muziek voor een conflictsituatie zorgt, is meteen een van de sterkste scènes in de film. De filmmakers hebben een bijzonder moment uitgekozen om de destructieve invloed van vader Murry Wilson (Bill Camp) te introduceren. Niet door middel van clichématige flashbacks naar de pak slaag in de jeugdjaren, maar door de jong volwassen Brian thuis achter de piano voor het eerst God Only Knows te laten spelen, een van de mooiste popliedjes uit de popgeschiedenis. Het duurt even voordat we zien dat pa in zijn badjas vanaf de bank zit te luisteren en ongeïnteresseerd een sigaret rookt. Hij weigert na afloop toe te geven dat het een bijzonder liedje is, jaloers als hij is op het talent van zijn zoon en rancuneus omdat hij door de band uit zijn functie als manager is gezet. Zonder zijn stem te verheffen slacht hij zijn zoon af door middel van zijn lichaamshouding en een paar botte opmerkingen. Zijn verbale aanval komt harder aan dan klappen in het gezicht. Dat hij zijn zoon tijdens de jeugd van Brian ook fysiek te lijf ging en half doof sloeg zien we pas veel later in de film in een korte flashback.
Het tweede conflict met muziek als basis is als Brian de resultaten van de bijzondere sessies laat horen die hij tijdens de afwezigheid van de overige Beach Boys met sessiemuzikanten heeft opgenomen. Vooral neef en bandlid Mike Love (Jake Abel) snapt niets van de vernieuwende muziek. De liedjes klinken in zijn oren veel te somber en hebben volgens hem geen hitpotentie. De op de persoon gerichte negatieve opmerkingen van de vader en de kritiek van Love zijn mentale klappen die hard aankomen bij de onzekere Brian. De componist gaat zijn minderwaardigheidscomplex te lijf met LSD, verliest zijn verstand en raakt in een isolement. Dat de stemmen in zijn hoofd uit de koptelefoon komen is opnieuw een sterke vondst van de filmmakers. De veilige studio waar Brian zich thuis voelde en zijn creatieve geest de vrije loop kon laten gaan is veranderd in een plek waar dreiging op de loer ligt.
Love & Mercy (John Cusack)
De episodes met John Cusack gaan nauwelijks over muziek. Ze focussen op de relatie met de tweede destructieve vaderfiguur in het leven van Brian Wilson in de vorm van Dr. Eugene Landy (Paul Giamatti). Door het doelbewust stellen van een verkeerde diagnose en het toedienen van verkeerde medicijnen heeft Landy Wilson volledig onder controle. De muzikant heeft geen eigen wil meer en een zeer beperkte bewegingsvrijheid. De toevallige ontmoeting met autoverkoopster Melinda Ledbetter (Elizabeth Banks) biedt een mogelijke uitweg. Zij blijkt als enige opgewassen tegen het opgeblazen ego van de maniakale Landy. De botsingen tussen Landy en Ledbetter leveren vuurwerk op. Vooral Paul Giamatti kan zich na zijn ondankbare rol in de rampenfilm San Andreas (Brad Peyton, 2015) weer helemaal uitleven in de huid van een monsterlijk personage.
De transformatie van Brian Wilson, van kind (Oliver Pohlad), jong volwassene tot de oudere Wilson, wordt samengevat door de scène uit de film 2001: A Space Odyssee (Stanley Kubrick, 1968) te citeren waarin astronaut Bowman na de reis door de Star Gate in de geheimzinnige kamer belandt en uiteindelijk evolueert tot Star Child. Ik dacht in de scènes in het zwembad ook even een citaat voorbij te zien komen uit de videoclip bij de cover van Good Vibrations door de experimentele band Psychic TV, maar dat is waarschijnlijk inbeelding. Als je wilt horen op welke wijze de echte Murry Wilson zijn zoon en de andere bandleden indertijd in de studio bejegende kun je terecht bij de opnamesessie uit januari 1965 van Help Me Rhonda die te vinden is op YouTube. De vader doet vanaf 3:38 een wanhopige en vooral dronken poging zijn stempel op het geluid van The Beach Boys te drukken. Interessant detail: een paar weken na deze opname kreeg Brian de paniekaanval in het vliegtuig waar Love & Mercy mee begint.
8/10