Moderne Iraanse vrouwen dragen in het dagelijks leven binnenshuis geen hoofddoek. In Iraanse films doen ze dat echter wel, want anders mogen die films in Iran niet vertoond worden. Vandaar dat in Oscarwinnaar A Separation (Asghar Farhadi, 2011) geen enkele vrouw thuis haar hoofddoek afdoet. Het titelpersonage in A Girl Walks Home Alone At Night kan dat wel straffeloos doen. Het opvallende, stijlvolle speelfilmdebuut van Ana Lily Amirpour is dan ook niet in Iran maar in de Verenigde Staten opgenomen.
Het is in Iran voor vrouwen verboden ’s avonds alleen de straat op te gaan. Als je wilt weten hoe deze en andere regels het leven van vrouwen beïnvloeden moet je zeker de film The Circle (Jafar Panahi, 2000) gaan zien. Vrouwen zijn bijvoorbeeld verplicht extra hoofdbedekking te dragen in het ziekenhuis, mogen zonder identificatiepapieren en zonder begeleiding niet met het openbaar vervoer en mogen niet in het openbaar roken. Als ze ’s avonds samen met een vreemde man worden aangehouden, krijgt de man een standje en wordt de vrouw in een politiecel gestopt. The Circle begint bij de gesloten deur waarachter tot schrik van de familie zojuist een dochtertje is geboren terwijl een jongetje was verwacht. De film eindigt bij een gesloten gevangenisdeur waar een groep vrouwen zwijgzaam hun lot afwacht.
The Circle (2000)
Vrouwen zijn in The Circle opgejaagd wild. Ana Lily Amirpour draait de rollen om in haar speelfilmdebuut A Girl Walks Home Alone At Night. The Girl (Sheila Vand) bijt van zich af. Ditmaal hoeft zij niet bang te zijn voor mannen, maar moeten mannen op hun hoede zijn voor haar. Thuis heeft ze posters van Westerse popsterren aan de muur hangen en danst ze op muziek van White Lies. Ze komt pas buiten als het donker is. De chador die ze ’s avonds aantrekt lijkt meer op het tenue van Dracula dan op een kledingstuk dat vanwege religieuze redenen gedragen wordt. Ze rijdt op een skateboard over het asfalt en laat de chador wapperen als vleermuisvleugels. The Girl is een vrijgevochten vampier. Ze kiest haar slachtoffers zorgvuldig uit. Mannen die vrouwen slecht behandelen maken de grootste kans om haar tanden in hun nek te voelen.
De fictieve Iraanse spookstad Bad City is een fantasiestad. De straten zijn leeg. De mensen die wel hun huis verlaten zijn meestal zwervers, junkies, dealers, pooiers, prostitués en andere randgroepen waarvan Iraanse autoriteiten het bestaan liever ontkennen. Een van de junkies is de verslaafde vader van Arash (Arash Marandi). De jonge man droomt ervan in zijn Amerikaanse bolide de wijde wereld in te trekken, maar voelt zich verplicht zijn vader te helpen en te beschermen tegen de agressieve drugsdealer Saeed ‘The Pimp’ (Dominic Rains). De zachtaardige Arash ontmoet de geheimzinnige Girl na het bezoek aan een gekostumeerd feestje waar hij zich heeft verkleed als Dracula. Zoiets schept direct een band.
Bad City is geen veilige haven. Aan de horizon van het stoffige, industriële landschap pompen lange rijen jaknikkers olie uit de grond en blazen fabrieksschoorstenen stoom en schadelijke rook de lucht in. Lange goederentreinen denderen af en aan. Regisseur Amirpour heeft een Iraanse achtergrond, maar ze is geboren in Engeland en opgegroeid in de Verenigde Staten. Haar film is opgenomen in zonovergoten Californië. Omdat iedereen Farsi spreekt heb je toch het gevoel naar een moderne Iraanse western zit te kijken met The Girl is als de eenzame outlaw.
The Girl (Sheila Vand) in A Girl Walks Home Alone At Night
Naast de wonderlijke mix van Amerikaanse en Iraanse culturele invloeden onderscheidt A Girl Walks Home Alone At Night zich door de sprankelende zwart-witfotografie. In de meeste scènes wordt gebruik gemaakt van shallow focus met personages scherp op de voorgrond tegen een onscherpe achtergrond of andersom. De zwarte chador doemt op uit de vage achtergrond en steekt scherp af tegen straatlampen en verlichte voetpaden. The Girl is een spookverschijning in het zwart. Ze draagt onder de chador graag een T-shirt met zwarte en witten strepen. De tegenstelling tussen goed (het vrouwelijke) en kwaad (het mannelijke) is regelmatig net zo zwart-wit.
De fotografie wordt in sommige recensies vergeleken met de films van Jim Jarmusch, maar A Girl Walks Home Alone At Night is lang niet zo minimalistisch als Jarmusch’ vroege werk. Amirpours film heeft meer verwantschap met The Addiction (Abel Ferrara, 1995) vanwege het ontbreken van kleur en de vrouwelijke vampier als protagonist. In The Addiction is gaat vampier Lili Taylor ’s avonds de straat op omdat ze verslaafd is aan mannenbloed. De film van Ferrara is een metafoor voor het treurige junkiebestaan. A Girl Walks Home Alone At Night is lichter van toon en een feministische wensdroom waarin een jongere generatie zich bevrijdt van het verziekte patriarchaat.
8/10