Rude 66
Bij het tweedaagse festival Grauzone 2015 mocht de alternatieve muziekliefhebber zich weer even schön und jung und stark voelen, zoals Gabi Delgado-López tegenover een volle Melkweg Max riep tijdens het optreden van D.A.F. Het afgelopen weekend werden oude helden afgewisseld met potentiële nieuwe helden in een programma waarbij oude punk en new wave het blokkenschema deelden met modernere synthipop en electro. Het optreden van The Fall zorgde voor enige consternatie en dat kwam deze keer voor de verandering niet door het humeur van de eigengereide zanger Mark E. Smith.
DAG 1
Grauzone had voor deze derde editie een paar muzikale pioniers naar Amsterdam gehaald. De oudste stond vrijdag in de Max geprogrammeerd. Legendarische krautrocker Michael Rother had een beetje last van de wet van de remmende voorsprong. Anno 2015 klinkt zijn muziek niet meer zo vooruitstrevend als in de jaren zeventig. Hij is links en rechts voorbijgestreefd door latere generaties muzikanten en kan zichzelf alleen nog maar herhalen. De computer trok de muziek tijdens het optreden automatisch in rechte banen waardoor het allemaal te gepolijst en minder spontaan klonk in vergelijking met de hoogtijdagen van Rothers bands NEU! en Harmonia.
Michael Rother
Vrijwel iedereen die ik na afloop sprak was weinig gecharmeerd van de instrumentale nummers. Een enkele keer vond ik de dubbele melodielijnen ook wat aan de simplistische kant en kreeg ik last van herinneringen aan Aurora van de Nederlandse synthesizergroep Nova. Het was vrijdag minder goed te horen dat NEU! onder meer van invloed is geweest op experimentele gitaarbands als Sonic Youth en de drumpatronen en herhalende riffs in nummers van The Fall. Op de beste momenten kwamen de goedlachse Michael Rother, drummer Hans Lampe en gitarist Franz Bargmann met hun netjes uitgevoerde reproducties redelijk dicht in de buurt van het trance-effect dat ze vroeger veroorzaakten. Dat je voor een optimaal effect juist zoveel mogelijk buiten de lijnen moet stappen, liet de jonge Britse band The Oscillation een dag later op het festival horen.
Esben and the Witch
Van de jongere generatie bands op Grauzone sprak Esben and the Witch mij vrijdagavond het meeste aan. Vanwege hun derde, live in de studio door Steve Albini opgenomen album A New Nature (2014) wordt de band uit Brighton vaak vergeleken met het vroege werk van PJ Harvey. Esben and the Witch is melodisch minder sterk dan de Britse zangeres, maar live een stuk opwindender dan de statische presentatie van Harvey’s eerste band. Omdat zangeres Rachel Davies bas speelt in plaats van gitaar heeft het trio een hele andere dynamiek en hebben de lange nummers een meer open geluid en extremere volumewisselingen. De kleine Davies was de blikvanger vanwege haar intense uitvoering, drukke bewegingen en de creatieve manier waarop ze haar instrument te lijf ging. Soms liet ze een heel nummer lang haar linkerhand over de frets glijden terwijl haar andere hand stevig de bovenste punt van de gitaarbody vasthield. Het podium was iets te groot voor het trio. Gitarist Thomas Fisher moest een flinke afstand afleggen om naast de zangeres te staan voor een stemmig gezamenlijk moment.
Tr/st
In de Oude Zaal verving het Canadese duo Psyche de door familieomstandigheden uitgevallen Agent Side Grinder met een optreden dat de luisteraar meevoerde naar het Eurovisie Songfestival. Het trio Tr/st uit Toronto probeerde tijdens hun optreden Eurohouse te mengen met synthwave. De basale synthesizerthema’s klonken vaak te fleurig voor liedjes die donkerder waren bedoeld. Het opvallendste aan het optreden waren de lichtgevende stalagmieten die als reusachtige fallussen achter de bandleden waren geplaatst. The Wytches riepen met hun opgewonden, licht ontvlambare garage-grunge de geest van Kurt Cobain op. Bo Høyer Hansen (Hand Of Dust) zorgde solo voor verstilling in de Theaterzaal. Hij begeleidde zijn melodiearme, getergde zang met eenvoudige gitaarakkoorden. Zijn zielenpijn leverde regelmatig onzuivere uithalen op. De grote ernst waarmee de Deen het Grote Lijden vormgaf werkte bij mij voornamelijk op de lachspieren.
Het voorprogramma van The Fall was minder om te lachen. De band uit Manchester had het lumineuze idee opgevat hun optreden vooraf te laten gaan door een lange videoset. De VJ stond links achter op het podium, een strategisch verstandige keuze want naarmate zijn verknipte video’s vorderden vlogen er steeds meer voorwerpen in de richting van zijn hoofd. De filmpjes werden geprojecteerd op gesloten gordijnen zodat op de hoofden Roy Orbison, Elvis Presley en The Moody Blues ongezonde ribbels vormden. De VJ manipuleerde de zangers en liet ze langgerekte noten zingen die hij begeleidde met bescheiden industriële drumtracks, soms met angstaanjagend resultaat dat nog het meeste leek op een punkversie van John Oswalds Plunderphonics. Uit het ongeduldige publiek steeg een toenemend gefluit en boegeroep op. Toen dat geen resultaat opleverde werd naar zwaardere middelen gegrepen. De VJ bofte dat het bier duur is in De Melkweg en mensen enkel lege plastic glazen in zijn richting wierpen. Geen enkel glas raakte het doel.
The Fall
Eindelijk stapte The Fall het podium op en werd het eerste nummer ingezet, echter zonder de aanwezigheid van zanger Mark E. Smith en toetseniste Elena Poulou. Ze hadden hun jas nog aan toen ze minuten later arriveerden. Poulou hield haar damestas stevig tegen zich aangedrukt en trok halverwege het optreden haar jas weer aan, alsof ze op het punt stond ons hals over kop te verlaten. Wat volgde was een typische Fall-show waarbij de chaotische Mark E. Smith in het gareel werd gehouden door een onverstoorbare ritmesectie met twee drummers en een bassist. Ze hielden het motto Dedication Not Medication van het aanstaande nieuwe album in ere. Omdat Smith zijn mond verborg achter een microfoon en een hand waren zijn cryptische declamaties ook voor liplezers niet te ontcijferen.
Sommige glazenwerpers hadden niet door dat de band was begonnen en bleven plastic naar het podium gooien. Poulou was de glazenregen zat en probeerde tussen twee nummers door een van de boosdoeners vermanend toe te spreken. Smith leek het wel leuk te vinden dat een van de glazen zijn jas raakte. Een rebelse glimlach krulde zijn lippen. Als de zanger in een goede bui is, kan er weinig fout gaan bij The Fall, zelfs als hij pogingen tot sabotage onderneemt. Ontregelen is de regel. Hij begon weer als vanouds als een stout kind aan knoppen van de Korg-synthesizer en de gitaarversterkers te draaien. De muzikanten deden net alsof er niets aan de hand was. Alleen de geluidsmix raakte af en toe uit balans. Het duurde even voordat de moshpit in beweging kwam, maar dat gebeurde uiteindelijk en zeer plotseling in alle hevigheid.
Boven in de Theaterzaal ging het er op de dansvloer bij Rude 66 gemoedelijker aan toe. De live gespeelde electro van de Amsterdamse muzikant en zijn door een vocoder zingende partner Shaunna is verfrissend omdat hij geen dogmatische kijk op het genre heeft en ongehinderd andere ondergrondse danceinvloeden toevoegt.
DAG 2
The Membranes
Het was even wennen dat de tweede festivaldag al aan het eind van de zaterdagmiddag begon. Het avondmaal zou er vandaag bij inschieten. Postpunkband The Membranes uit Blackpool startte rond afternoon tea, wat voor de meeste bezoekers nog een beetje vroeg was voor een dansje. Bassist, zanger en vliegend voorwerp John Robb gaf zelf het goede voorbeeld door zijn basgitaar af te doen en een paar keer in het publiek te springen. Op het podium liep de manische Robb met ferme passen heen en weer, zijn grote ogend schichtig gericht op de donkere zaal tegenover hem alsof hij elk moment iemand zou gaan bespringen. Zijn driftige speelhouding deed heel erg denken aan gitarist Wilko Johnson van Dr. Feelgood. Tussen de eerste nummers schudde de zanger de handen van mensen in de voorste rij. Daar stonden voornamelijk fotografen die moeite hadden de immer bewegende Robb scherp vast te leggen. De gespierde punkrock werd losgeschud door vervormde, zwaar ronkende basnoten zoals je ze gewoonlijk hoort bij optredens van The Fall. Een nummer in reggaeritme zorgde voor een kortstondig bedaard moment, maar de rust was van korte duur tijdens het opzwepende optreden.
Toy
Na The Membranes viel extra op hoe statisch de bandleden van Toy op het podium van de Max stonden. Een charismatische gangmaker als John Robb past echter niet bij de dromerige psychedelische noisepop. Door het drastisch gereduceerde energiepeil kostte het me moeite om mijn gedachten bij de muziek te houden en was ik meer gebiologeerd door de rusteloze, felle lichtshow. Boven in een afgeladen Theaterzaal speelde Mick Harvey een relaxte soloset, zichzelf begeleidend op gitaar en geleid door een ritme dat werd veroorzaakt door delay-effecten. Het liedje van PJ Harvey (geen familie) dat hij uitvoerde was verrassend maar niet verwonderlijk. De muzikant vertelde later op de avond in de filmzaal aan interviewer John Robb dat hij heel even uit Londen was overgekomen waar hij twee weken lang meespeelt tijdens de openbaar toegankelijke opnamesessies in Somerset House voor het nieuwe album van de zangeres. In hetzelfde interview werd verder onder meer gesproken over de invloed van The Cramps op zijn oude band The Birthday Party en de reden waarom Harvey na vele jaren trouwe dienst The Bad Seeds van Nick Cave verliet.
Zounds
Zounds is een oude Britse punkband waarvan ik slechts één nummer op plaat in de kast heb staan. Op een compilatie van Rough Trade deelt Demystification de groeven met spannendere bands The Fall, Pere Ubu, This Heat en Wire. De hoge zang van gitarist Steve Lake, het enige originele bandlid van Zounds, deed me in de Oude Zaal heel erg denken aan John Lydon. De begeleiding bestond uit droge, primaire postpunkakkoorden en rommelige, gehaaste drums. Een enkel kraakliedje klonk zeer gedateerd, maar het antiracistische Dancing was nog steeds akelig actueel. Ik was het meest gecharmeerd van de aankondigingen waarin Lake zichzelf op komische en vals bescheiden wijze afschreef als muzikant, zanger en mens. De nagalm op zijn stem waar hij naar vroeg werd hem door de geluidsman niet gegund.
D.A.F.
Er waren naast The Membranes nog twee bands die ik op de tweede dag van Grauzone per se wilde zien: D.A.F. en The Oscillation. Het oude Duitse duo had onlangs aangekondigd dit jaar voor het laatste op tournee te gaan, dus het was voor mij zowel de eerste als de laatste kans om hun sequencerbassen live op volle sterkte te kunnen horen en voelen. Het optreden in een volgepakte Max had door technische onvolkomenheden een valse start. Na openingsnummer Verschwende Deine Jugend haperde de cd waar de basispartijen vanaf afgespeeld werden en in de eerste paar nummers kon drummer Robert Görl het tempo nauwelijks bijbenen. Daarna hervonden de Duitsers zichzelf en dreunden de monumentale bassen zonder tegenwerking in een aaneenschakeling van hoogtepunten uit hun electropunkrepertoire.
Vocalist Gabi Delgado-López probeerde het grote podium kleiner te maken door in zijn losgeknoopte overhemd veel heen en weer te rennen (und jetzt nach rechts/und jetzt nach links) en waar mogelijk de gedeclameerde Duitse teksten uit te beelden. De gestrekte arm bij Der Mussolini had hij wat mij betreft thuis kunnen laten. Hij kwam even op adem door tijdens het luchtige liedje Der Räuber Und Der Prinz op een monitor te zitten. Heel even werd hij onaangekondigd vergezeld door een dame uit het publiek. Ze probeerde een pas de deux uit te lokken, maar daar liep Delgado-López niet warm voor. Ik wilde pas weg nadat Kebab-Träume was gespeeld en aangezien dat de laatste toegift was, heb ik het volledige optreden bijgewoond. Volgens bevriende omstanders had ik daardoor een erg sterk optreden gemist van Lola Colt, maar je kunt op festivals nu eenmaal niet alles zien.
The Oscillation
De beste drummer van de avond was Valentina Magaletti van The Oscillation uit Londen. Aan de manier waarop ze met haar linkerhand de drumstok vasthield kon je zien dat ze een geschoold muzikant is, een zeldzaamheid op Grauzone. Magaletti zorgde voor een onwankelbare ritmische onderlaag waar de rest van de band vrijelijk en zonder zorgen hun gitaareffecten, drones en gierende synthesizersgeluiden op konden leggen. Invloeden van Spaceman 3 en Loop waarden rond in lange tollende nummers. Zanger/gitarst Demian Castellanos deed een greep uit vroege new wave en zong een psychedelische versie van Jigsaw Feeling van Siouxsie and the Banshees. Zo werd oud en nieuw in een enkel nummer moeiteloos bij elkaar gebracht, geheel in de geest van Grauzone.
The Oscillation (Valentina Magaletti)