De Amerikaanse versie van Kubricks The Shining is 25 minuten langer dan de versie die in de rest van de wereld uitkwam, maar is de langere versie ook beter?
Na een preview in Londen knipte Stanley Kubrick de oorspronkelijke slotscène uit The Shining. Zonder deze scène, die zich afspeelt in een ziekenhuis, duurt de moderne klassieke horrorfilm ±145 minuten. De recensies rondom de Amerikaanse première waren vervolgens in Kubricks ogen dusdanig kritisch dat hij alsnog rond de 25 minuten verwijderde voordat The Shining in Europa ging draaien. Deze ingekorte kopie kwam ook in de Nederlandse bioscopen uit en is te zien op de latere Europese video- en dvd-uitgaven. Het is vreemd dat de regisseur nooit de lengte gelijk heeft getrokken voor alle landen en dat zelfs met het uitbrengen van de speciale editie van The Shining in 2007 het publiek in de Verenigde Staten nog steeds mag beschikken over de complete editie en het publiek in de rest van de wereld zich opnieuw moet beperken tot de korte editie.
Stanley Kubrick was vrij eigenwijs wat betreft het uitbrengen van zijn films op video en voor televisie. Hij was een van de weinige filmmakers die zijn werk buiten de bioscoop het liefst beeldvullend presenteerde in plaats van widescreen, ook al benadert widescreen veel meer het formaat waarin films in de bioscoopzaal geprojecteerd worden. Acht jaar na zijn dood zijn de speciale edities van Full Metal Jacket, The Shining en Eyes Wide Shot eindelijk wel voor het eerst widescreen (en in het geval van Eyes Wide Shut ook ongecensureerd) uitgegeven. Concessies blijken nu wel mogelijk, maar voor de uitgebreide versie van The Shining helaas niet.
De opvallendste extra scène zit in het openingsgedeelte, in de episode getiteld The Interview, direct nadat het de kleine Danny thuis voor de spiegel zijn eerste, angstaanjagende visie krijgt van The Overlook Hotel waar zijn vader Jack Torrance (Jack Nicholson) op dat moment zijn sollicitatiegesprek afrondt. Het beeld gaat op zwart. Fade in: Danny’s slaapkamer. Een vrouwelijk huisarts (Anne Jackson) verzorgt de jongen terwijl moeder Wendy (Shelley Duvall) toekijkt. Wendy loopt vervolgens met de huisarts naar de belendende huiskamer. Deze scène is om meerdere redenen totaal overbodig. Allereerst zitten de dialogen vol informatie die elders in de film ook al wordt aangereikt. Danny vertelt over Tony. Zijn ouders kennen Tony als het imaginaire vriendje, maar de kijker weet dat de vreemde krakende stem een paranormale herkomst heeft.
De precieze betekenis van Tony en de uitleg over Danny’s paranormale gave (the shining uit de titel) wordt het best uitgelegd in de episode Closing Day, tijdens de dialoog in het hotel tussen het jongetje en de oude chef-kok Hallorann (Scatman Crothers). In het gesprek tussen de rokende Wendy en de huisarts komt het incident ter sprake over een beschonken Jack die enige tijd eerder in een woedeaanval zijn zoontje verwondde. Volgens Wendy is Jack sindsdien van de drank af en is er geen reden meer bezorgd te zijn.
Het incident komt nogmaals ter sprake nadat Danny de geheimzinnige hotelkamer 237 heeft betreden en daar gehavend en in shocktoestand uit tevoorschijn komt. Wendy beschuldigt de al reeds flink verwarde Jack van mishandeling, waarop Jack kwaad naar de balzaal stampt en zich aldaar beklaagt bij de uit het niets verschenen barman Lloyd (Joe Turkel), een dialoog die in de Amerikaanse versie overigens iets langer duurt. Voor Jack was het incident indertijd niets meer dan a momentarily lapse of muscular coordination en gefrustreerd drinkt hij na lange tijd weer een borrel.
Er is nog een belangrijkere reden waarom de scène met huisarts overbodig is. The Shining is het verhaal van een gezin dat zich tijdens de wintermaand in een gesloten berghotel begeeft, een van de buitenwereld afgesloten plek waar hoteltoezichthouder Jack begint door te draaien. Scènes buiten het hotel wijken te veel af van de kern van de film. Hoe meer de camera in het geïsoleerde hotel blijft, hoe groter het gevoel van claustrofobie.
In de Amerikaanse versie van The Shining zitten nog een paar overbodige momenten. Na de lange, langzame conversatie in het felrood geschilderde mannentoilet tussen Jack en de sinistere spookverschijning Delbert Grady (Philip Stone), de man die in 1970 in het hotel zijn verstand verloor en vervolgens zijn gezin in mootjes hakte, zien we Wendy nerveus ijsberen met een sigaret tussen haar bibberende vingers. In zichzelf mompelend bedenkt ze dat de sneeuwwagen de beste manier is om uit het hotel te vluchten. Het belang van die sneeuwwagen wordt de kijker later zelf duidelijk genoeg. Wel interessant aan het vervolg op deze scène is dat Danny met de krakende stem van Tony voor het eerst het geheimzinnige woord redrum uitroept.
In de Amerikaanse versie heeft Tony langdurig de identiteit van Danny overgenomen (Danny’s gone away, mrs. Torrance). Een extra scène waarbij ik onbedoeld in de lach moest schieten, is die wanneer Hallorann, gedreven door visioenen van het gezin in gevaar, het vliegtuig heeft gepakt om Danny en Wendy te hulp te schieten. Vanaf het vliegveld belt hij zijn maatje Larry (Tony Burton) om te informeren naar een huurauto. De locatie van Larry is een druk bevolkt kantoortje dat geteisterd wordt door een sneeuwstorm en dat volledig oogt alsof het uit een geheel andere film per ongeluk in The Shining is overgewaaid. Opnieuw is de kijker te lang verwijderd van het geïsoleerde hotel.
De overige extra scènes zitten op een natuurlijk wijze aan de voor Europeanen vertrouwde scènes gekoppeld. Soms betreft het inkortingen zoals tijdens de rondleiding door het hotel tijdens Closing Day, wat onder meer ten koste gaat van een mooi tracking shot. Meerdere malen start een scène bij een televisiescherm: in de keuken terwijl Wendy een immens conservenblik openmaakt en op tv een nieuwsbericht wordt voorgelezen over een verdwenen vrouw, en (beginnend in close-up) in de Colorado Lounge voordat Danny naar de slaapkamer van zijn ouders gaat en daar een verdwaasde Jack aantreft (op het beeldscherm wordt een fragment van de speelfilm Summer Of ’42 uit 1971 vertoond).
Het moment in de slaapkamer, met Jack en Danny op de rand van het bed, is de allerlaatste keer dat Jack op vaderlijke toon met zijn zoontje spreekt, totdat hij zoonlief in de ogen kijkt en bekent dat hij het liefst altijd in het hotel zou willen blijven (Forever, and ever, and ever). De muziek van Béla Bartók maakt het onschuldig ogende samenzijn tot een van de griezeligste onderdelen in de film – het bijbehorende kippenvel wordt verhevigd door Kubricks vlekkeloze timing.
In de climax van het verhaal (de gewonde Jack loopt met bijl rond en de hysterische Wendy met een groot mes) zit nog één scène die wijselijk uit de Europese versie is weggelaten. Tot het laatst zijn er slechts drie personages met een paranormale gave: Danny, Hallorann en Jack, waarbij Jack de enige is die zijn gave niet herkent en ook niet wil erkennen. Al rennend door de gangen van het hotel, op zoek naar haar in gevaar verkerende zoontje, ziet Wendy opeens ook verschijningen die eerder voor haar verborgen bleven, zoals de gasten van een eeuwig durend bal uit 1921 (netjes in pak of verkleed als konijn) en de vloedgolf aan bloed die vanuit de liftdeuren op de camera komt afstromen (een onvergetelijk beeld waar vele liters Kensington Gore aan te pas moesten komen). Wat Wendy in de Amerikaanse filmversie eveneens ziet is een verduisterde hal vol spinnenwebben waar aangeklede skeletten in hun stoelen eeuwig zitten te wachten. Zelfs Steadicam-uitvinder Garrett Brown kan 27 jaar na dato zijn teleurstelling over dit beeld niet onderdrukken tijdens het audiocommentaar op de dvd. De skeletten horen thuis in andere, goedkoper geproduceerde griezelfilms en niet in de perfectionistisch gefilmde psychologische horror van The Shining.
Een voordeel van de 25 minuten extra film is dat je de gevolgen van de keuzen van grootmeester Kubrick met eigen ogen kunt vergelijken met The Shining zoals die sinds 1980 in Nederland rouleert (en waarin overigens tijdens de begintitels acteurs voorbij rollen die geheel uit de film geknipt zijn, zoals Anne Jackson en Tony Burton). Het is opmerkelijk hoe Kubrick zich in het artistieke proces heeft laten leiden door de critici, maar als je de Amerikaanse versie naast de Europese legt is te zien dat de inkorting in veel opzichten toch niet zo’n heel gek idee was. Een ander voordeel van de uitgebreide Amerikaanse dvd-editie is dat een van mijn favoriete films lekker langer duurt. Nog belangrijker: hoe langer ik als toeschouwer in The Overlook Hotel verblijf, hoe begrijpelijker het wordt dat een mens op zo’n plek volledig kan doordraaien.