Under The Skin (Jonathan Glazer, 2013)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

undertheskin1

Under The Skin is pas de derde film van Jonathan Glazer in dertien jaar. In zijn verhalen dringen buitenstaanders en vreemdelingen andermans wereld binnen om hun levens helemaal om te gooien en in de war te schoppen.

De monsterlijke sociopaat Don (Ben Kingsley) bedreigt in Sexy Beast (2000) het veilige, zonovergoten Spaanse leventje van de goeiige voormalige crimineel Gary (Ray Winstone) en betreedt ook Gary’s dromen in de vorm van een zwaar bewapende duivel met een konijnenkop. Het leven van weduwe Anna (Nicole Kidman) wordt in Birth (2004) danig door elkaar geschud wanneer ze wordt aangesproken door een jongetje (Cameron Bright) dat beweert de reïncarnatie te zijn van haar overleden echtgenoot. Elke film van Glazer begint met een val. Een losgeraakt rotsblok rolt in Sexy Beast van een heuvel af, mist Gary op een haar na en slaat een gat in de bodem van zijn zwembad. Birth opent met de val van Sean, de man van Anna, als hij tijdens het joggen in besneeuwd Central Park een hartaanval krijgt en tegen de grond stort. De buitenstaander in Under The Skin is Scarlett Johansson als the woman who fell to earth.

Perspectief
Het verschil tussen Under The Skin en de twee eerdere films is dat we wereld ditmaal niet zien vanuit het perspectief van de slachtoffers maar door de ogen van de bedreigende vreemdeling. In de abstracte openingsscène wordt een oog gecreëerd waarmee we de verregende straten van Glasgow aanschouwen. Eenmaal omgevormd tot een mens rijdt het naamloze ruimtewezen in het lichaam van Scarlett Johansson met haar witte busje rond, op zoek naar mannelijke slachtoffers. Omdat de vrouw van een andere planeet komt ziet de wereld er voor haar anders uit. Als ze door een winkelcentrum wandelt, op zoek naar geschikte kleren en make-up om de mannen mee te verleiden, neemt ze heel snel de dagelijkse bezigheden in zich op van de mensen om haar heen, eerst in een korte montage en later als een beeld waarin alle bewegingen en alle lichtbronnen als een kleurige mist door elkaar heen krioelen.

undertheskin2

Ze ervaart de voor haar vreemde wereld als een collage van betekenisloze handelingen, begeleid door de indringende soundscape van Johnnie Burn die zich als onontwarbare elektronische kluwen in het hoofd van de alien heeft genesteld. In een enkele scène klinkt langgerekte white noise die een oorverdovende stilte achterlaat wanneer het bruusk van de soundtrack verdwijnt. Beeld en geluid en de dominerende rusteloze score van componist Mica Levi vervormen het vertrouwde, saaie alledaagse straatleven tot een gevarenzone.

Sciencefiction
Under The Skin wordt in recensies met verschillende sciencefictionfilms vergeleken. De titel die daarbij het vaakst wordt genoemd is The Man Who Fell To Earth (Nicolas Roeg, 1976) met alien David Bowie. De eerste paar scènes roepen associaties op met 2001: A Space Odyssey (Stanley Kubrick, 1968), vanwege de zwevende cirkelvormige objecten, de abstracte kleuren die we kennen van de Stargate en de close-up van een oog dat kijkt naar een totaal onbekende wereld. De camera kijkt vanachter het autoraam naar mensen die over straat lopen en niet weten dat ze bedreigd worden door een gevaar van een andere planeet, net zoals in de straatscènes in Invasion Of The Body Snatchers (Philip Kaufman, 1978). (*)

Ik zie ook overeenkomsten met THX 1138, de debuutfilm van George Lucas uit 1971. Beide films hebben een rusteloze, intimiderende soundtrack gemeen. De ondergrondse wereld van THX 1138 is het fotonegatief van Under The Skin. Scarlett Johansson lokt mannen een buitenaardse duisternis in, terwijl de personages in de film van George Lucas zitten opgesloten in een ondergrondse, verblindend witte omgeving. Robert Duvall in THX en Johansson in Under The Skin hebben geen naam en geen eigen wil. Ze moeten doen wat van bovenaf wordt opgelegd. Voor individualisme is geen plaats. Beide personages worden zich steeds meer bewust van hun eigen identiteit, THX omdat hij de verplichte pillen niet meer inneemt en Scarlett nadat ze voor het eerst goed haar spiegelbeeld heeft bestudeerd. Allebei proberen aan hun situatie te ontsnappen waarbij ze op de hielen gezeten worden door mannen op motoren.

THX 1138 versus Under The Skin

THX 1138 versus Under The Skin

Mieren
De ondergrondse wereld van THX 1138 is een mierennest waar geen ruimte is voor menselijke gevoelens. Een mier loopt heel even voorbij aan het begin van Under The Skin, vlak nadat Scarlett de kleren heeft overgenomen van een dode vrouw die erg op haar lijkt. Vlak voordat ze wegloopt merkt ze het diertje op en laat ze het over haar vingers wandelen. Mieren nemen luizen mee naar hun nest om ze daar uit te melken. De enige functie van Scarlett is om mannen het witte busje in te lokken en mee te nemen naar haar verblijf. Daar worden ze gehypnotiseerd door haar verschijning en opgezogen door een zwarte vloer. Wat zou een mier doen als het zich bewust zou worden van zichzelf?

Under The Skin speelt zich af in een kille, door instincten geregeerde wereld. Van compassie of empathie is geen sprake. Het ruimtewezen is net zozeer een gebruiksvoorwerp als de mannen die ze in haar web vangt. Ze laten zich door Scarlett Johansson verleiden zoals de actrice de bioscoopbezoekers verleidt en meesleept in een droom waar zij zich helemaal aan haar overgeven. Iedereen reduceert de ander tot een object. De filmkijker incluis.

9/10


(*) Under The Skin heeft ook overeenkomsten met films buiten het sciencefictiongenre. Alle personages in Under The Skin zijn naamloos. In de credits onder de recensie van Under The Skin in Sight & Sound van april 2014 heeft de alien vreemd genoeg wel een naam gekregen. Ze heet Laura, net zoals het titelpersonage in de film van Otto Preminger uit 1944. In die film is Laura (Gene Tierney) een geschilderd portret waar detective Mark (Dana Andrews) verliefd op wordt tijdens zijn onderzoek naar haar moordenaar. Mark voelt zich niet aangetrokken tot een mens, maar tot het oppervlak van een schilderij en de beeltenis van een vrouw net zoals de mannen in Under The Skin aangetrokken worden door het uiterlijk van Scarlett Johansson zonder dat zij weten wie er onder haar huid verscholen gaat.

Andere invloeden zijn onder meer Pasolini’s Teorema uit 1968, over een anonieme vreemdeling die het leven van een gezin binnendringt, en Bressons Au Hasard Balthazar (1966) en Mouchette (1967) waarin dieren en mensen door anderen voor eigen gewin worden gebruikt en misbruikt.

One thought on “Under The Skin (Jonathan Glazer, 2013)

  1. Fijne recensie van een fijne film, Gert!

    Je schrijft: “Van compassie of empathie is geen sprake.” Maar m.i. is daar juist wél sprake van: Scarlett/Laura begint langzaam gevoelens van mededogen te ontwikkelen. In het begin is daar nog geen sprake van maar na de ontmoeting met de man van het vervormde gezicht wordt ook háár zelfbeeld vervormd en blijkt er een minuscuul, rudimentair hartje ‘under the skin’ te kloppen. Dat besef brengt haar zó van haar stuk dat ze wil ontsnappen aan de haar opgelegde missie. En dat maakt haar wel degelijk ook tot een slachtoffer.

    Mag ik nog een paar associaties noemen? The Elephant Man (vanwege de man met het vervormde gezicht en de boodschap: het gaat er niet om hoe je eruit ziet, maar om wat er onder dat uiterlijk zit), Michelangelo’s beroemde schilderij De Schepping (als de twee slachtoffers elkaar ’treffen’ in het zwarte niets, alleen is er hier geen sprake van Schepping, maar van Destructie) en tenslotte de ’70 jaren cultfilm Liquid Sky, waarin een buitenaardse schone op missie is om het chemische stofje te stelen dat mannenhersens aanmaken tijdens een orgasme. Ook daar loopt het met de mannen niet goed af.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *