What’s wrong? George Lucas en de verminking van THX 1138

Facebooktwitterpinterestlinkedin

THX 1138

THX 1138 is de eerste speelfilm van de man die enkele jaren later met Star Wars de filmindustrie drastisch zou veranderen. Dat George Lucas’ debuut na 45 jaar nog steeds een inspiratiebron is voor een nieuwe generatie filmmakers blijkt uit de film Equals die binnenkort in de Nederlandse bioscopen draait. Fans van THX 1138 waren niet blij toen de film uit 1971 in gewijzigde vorm opnieuw werd uitbracht in 2004.

De oorspronkelijke versie van Lucas’ eerste film was zo speciaal omdat de makers een geloofwaardige futuristische ondergrondse wereld wisten te creëren met hulp van beperkte middelen en bestaande locaties, zoals kernreactoren, telefooncentrales en in aanbouw zijnde tunnels in en rond San Francisco. Het bijzondere, claustrofobische geluidspalet van sounddesigner Walter Murch prikkelt de verbeelding van de kijker. Murch’ soundtrack was onder meer een invloed op elektronische popmuziek, zoals blijkt uit het veelvuldige gebruik van samples uit de film.

THX 1138 5

De naamloze onderwereld van THX 1138 is een metafoor voor het conformisme in de moderne wereld en de Amerikaanse consumptiemaatschappij. De opening van de film oogt als een strak gekaderde documentaire over een wereld die wordt geregeerd door een alomtegenwoordige onzichtbare overheid. De kaalgeschoren bewoners zijn verworden tot inwisselbare nummers. Een dieet van pillen voorkomt dat de bevolking gevoelens als angst, zorgen en onzekerheid kent. Ook het gevoel van liefde is taboe, want liefde is contraproductief. Alles en iedereen staat ten dienste van de productie van consumptiegoederen.

Titelheld THX 1138 (Robert Duvall) werkt overdag in een fabriek waar robots worden vervaardigd. Deze robots houden als gezichtloze agenten het werkvolk in het gareel. ’s Avonds deelt THX een smetteloos witte woonruimte met LUH 3417 (Maggie McOmie) met wie hij voor het slapen gaan zapt tussen thematisch onderverdeelde tv-kanalen waarin driedimensionale hologrammen de plaats innemen van acteurs.

THX 1138 (Robert Duvall & Maggie McOmie)

THX 1138 (Robert Duvall & Maggie McOmie)

Zonder dat THX het weet experimenteert LUH met hun pillenvoorraad waardoor zijn emoties vrij spel krijgen en hij genegenheid voor zijn kamergenoot begint te voelen. Big Brother houdt echter alle bewegingen nauwlettend in de gaten, dus ook de tegen de wet indruisende activiteiten van THX en LUH. Zonder de juiste medicijnen verliest THX tijdens het werk op een cruciaal moment zijn concentratie. Hij wordt voor het gerechtshof gedaagd en belandt in de gevangenis waar anonieme wetenschappers experimenten op hem uitvoeren. Geholpen door een gevluchte hologram en gevolgd door de bemoeizuchtige SEN 5241 (Donald Pleasence) gaat hij op zoek naar een vluchtweg.

THX 1138 (Donald Pleasence)

THX 1138 (Donald Pleasence)

THX 1138 maakte op mij veel indruk toen ik de film begin jaren tachtig voor het eerst op televisie zag als onderdeel van een serie met sciencefictionfilms die tijdens de zomer door de VPRO werd uitgezonden. Geluiden en stemmen uit de film keerden terug op platen die ik in de jaren tachtig en negentig kocht. Ik was in eerste instantie zeer verheugd toen de film in 2004 op dvd werd uitgebracht. Het vreugdegevoel was snel voorbij toen ik de dvd bekeek en tot mijn afgrijzen merkte dat perfectionist George Lucas het origineel drastisch had bewerkt, net zoals hij heeft gedaan met de eerste Star Wars-trilogie (1977-1983).

Het ergste is niet dat de regisseur onnodige scènes heeft toegevoegd en bestaand beeldmateriaal digitaal heeft aangepast, maar dat hij de fans geen kans meer geeft de originele versie van de film te zien. Zijn drastische bewerking ervaar ik meer als een remake dan een director’s cut.

Het is alsof Lucas plastische chirurgie op zijn film heeft toegepast. De mengeling van analoge en digitale technieken uit 1971 en 2004 levert een gedrocht op dat minstens zo lelijk is als ingekleurde zwart-wit films. De regisseur tovert dankzij de allerlaatste computertechnieken in detail een kunstmatige samenleving tevoorschijn die ondanks de gelikte, esthetische vormgeving nooit aanvoelt zoals tijdens de eerste kijkervaring. Het origineel laat ruimte over voor verbeelding; de remake heeft lak aan verbeelding.

Door het digitaal oppoetsen en uitrekken verliest THX 1138 veel van zijn charme. De toegevoegde scènes en effecten zijn veel te opvallend en soms zo lelijk dat je er met moeite omheen kunt kijken. De originele trailer op de dvd geeft de mensen die het origineel niet kennen een beetje een idee op welke plaatsen George Lucas THX 1138 voorgoed verprutst heeft. In plaats van de suggestie van de immense ruimtes, wordt de kijker vergast op weidse shots van het ondergrondse landschap. In de diepste diepten kruipen kreeftachtige wezens. Snelle metro’s en liften flitsen heen en weer.

Vooral in de slotfase zijn de CGI-effecten uitermate storend. Ze maken een computerspelletje van de autoachtervolging, laten hekken in ontelbare digitale stukjes uiteen barsten en veranderen de grenzen van de ondergrondse wereld in een mislukte grot van Moria vol verdwaalde digitale trollen. Zo brengt George Lucas zijn eigen vroege meesterwerk om zeep. Stel je voor dat hij tegenwoordig musicals in plaats van sciencefiction had gemaakt, dan had hij vast op digitale wijze een zingende en dansende Robert Duvall toegevoegd.

THX 1138 (Robert Duvall)

THX 1138 (Robert Duvall)

Op de verder goed verzorgde dubbel-dvd uit 2004 wordt met geen woord gerept over deze onvergeeflijke heiligschennis, alsof er niets aan de hand is en de originele versie nooit heeft bestaan. Dat geldt ook voor de Blu-ray uit 2010. Persoonlijk vind ik de originele THX 1138 een van de beste films die George Lucas ooit heeft gemaakt. Het is een wonder dat hij onder de vleugel van een grote filmmaatschappij in staat was pure en abstracte cinema te scheppen waarbij dialogen en plot ondergeschikt zijn aan krachtige beelden. Mijn herinnering aan het origineel is gelukkig nog steeds heel krachtig. Daar kan de overbodige remake niets meer aan veranderen.

Ondertussen heb ik medelijden met nieuwe generaties die het origineel niet kennen. Hopelijk zijn zij ooit alsnog in staat om de ongeschonden versie onder ogen te krijgen.


De originele versie van deze tekst is in 2004 gepubliceerd op de site van de Subjectivisten. De recensie over de film Equals vind je volgende week op deze site.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *