De boekverfilming Tonio laat zien wat er in het hoofd omgaat van een rouwende auteur die wanhopig greep probeert te krijgen op verstreken tijd. De film gaat over het verwerken van een groot verlies en over de roman die daaruit voortvloeit. Tonio steekt boven andere recente Nederlandse boekverfilmingen uit, niet in de laatste plaats vanwege de uitmuntende hoofdrolspelers.

Bij matige Nederlandse boekverfilmingen wordt het verhaal regelmatig aan elkaar geregen door een commentaarstem. Tonio vermijdt die stoplap gelukkig en gebruikt de onzichtbare stem van schrijver Adri (Pierre Bokma) uitsluitend heel kort in het intro. De wording van het boek dat Adri schrijft over het fatale ongeluk van zijn zoon wordt in de rest van de film gevisualiseerd zonder dat een stem uitleg geeft over motieven en andere achtergronden.

Tijd is een terugkerend thema in het werk A.F.Th. van der Heijden en speelt ook in de film Tonio een belangrijke rol. Hoe langer de tijd verstrijkt hoe meer de herinnering vervaagt tot er helemaal niets meer overblijft om te kunnen herinneren. Schrijven is net als film een manier om vat op de tijd te krijgen. Adri zou het liefst elke seconde die aan de dood van Tonio voorafgaat willen reconstrueren en vastleggen. Het is een manier om de zoon in gedachten levend te houden en om van een knagend schuldgevoel af te komen. Nog liever zou de schrijver de tijd terugzetten naar het punt ver voor het ongeluk om zo de dood voor de gek te houden.

Tonio (Pierre Bokma & Rifka Lodeizen)

De poging om tijd te manipuleren wordt het krachtigst verbeeld in de scène waarin de schrijver geheel alleen in zijn werkkamer de dvd bekijkt waarop het ongeluk te zien is door de lens van een verkeerscamera op de hoek van de Stadhouderskade en de Hobbemastraat in Amsterdam. Adri heeft het moment lang uitgesteld en had er misschien beter aan gedaan om het filmpje ongezien te laten en te vernietigen, zoals zijn vrouw Mirjam (Rifka Lodeizen) heeft voorgesteld. Met de camerabeelden in handen kan Adri de tijd stilzetten, terugspoelen en beeldje voor beeldje verplaatsen. De schrijver heeft heel even de illusie dat hij het ongeluk kan voorkomen door de dvd vlak voor de botsing op pauze te zetten.

Tonio (Pierre Bokma)

Pierre Bokma speelt zijn rol zo goed dat het fysiek pijn doet om naar hem te kijken. Hij geeft de kijker meer dan eens de gelegenheid om de emoties zelf in te vullen, zoals bij de zeer beheerste grafrede. Daar had de dominante filmmuziek van Fons Merkies een voorbeeld aan kunnen nemen. Tijdens het kijken naar de dvd heeft Bokma slechts twee herhaalde woorden nodig om de gekmakende machteloosheid van zijn personage te verwoorden. Op papier stellen de eenvoudige woorden ‘niet doen’ weinig voor, maar wanneer ze door de acteur worden uitgesproken zijn ze hartverscheurend.

8/10