Timbuktu (Abderrahmane Sissako, 2014)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

timbuktu

In Timbuktu proberen jihadisten uit naam van Allah muziek, beeldende kunst en andere creatieve uitingen te vernietigen. Daarmee openen ze ook de aanval op hun eigen verbeeldingskracht.

Een Malinese veehoeder (Ibrahim Ahmed) ligt ’s avonds gemoedelijk in een woestijntent naast zijn gezin op een gitaar te tokkelen. Hij is niet de eerste in Timbuktu die in een liggende houding is te zien. Aan het begin van de film liggen houten beeldhouwwerken van mannen en vrouwen in het zand, zojuist aan flarden geschoten door een anonieme kogelregen. De link tussen de gehavende beelden en de herder is een verontrustend voorteken. Het lot van het herdersgezin is slechts één van de verhaallijnen in Timbuktu. We krijgen te zien hoe een hele gemeenschap lijdt onder de aanwezigheid van de gewapende mannen en hun rigide uitleg van de Koran.

De Arabische jihadist Abdelkerim (Abel Jafri) toont hoe opportunistisch en hypocriet deze extreme islamieten zijn. De man zou het liefst religie als excuus gebruiken om de vrouw van de herder (Toulou Kiki) in te pikken, maar hij mist de brutaliteit van zijn bendegenoten. De extremisten zeggen in vrede te komen, maar dreigen met geweld wanneer ze met verzet te maken krijgen op het moment dat ze zich een vrouw willen toe-eigenen. Roken is verboden, maar Abdelkerim doet het stiekem toch achter een groene struik die vanuit de verte gezien de vorm heeft van de vrouwelijke schaamstreek. Het beeld van een landschap als een vrouw is een poëtische gedachte waar Abdelkerim volgens de strenge interpretatie van zijn geloof niet aan mag toegeven. Uit frustratie schiet hij de struik aan flarden.

timbuktu2

De verbeelding is een onlosmakelijk onderdeel van het leven en uitsluitend te verdrijven als je mensen doodt. De vernietiging van de verbeelding is wat dat betreft een verkapte zelfmoord. Het enige wat je daarna overhoudt is een dor landschap waar niets meer wil groeien. Een paar keer ontsnappen de bewoners aan de onderdrukkende werkelijkheid door ruimte te geven aan hun fantasie. Voetballen is verboden en daarom speelt een groep jongens een wedstrijdje met een onzichtbare bal. Een ezel probeert de wedstrijd te verstoren door koppig dwars over het veld te sjokken. De zoon van de herder droomt over een kudde van veertig koeien. Ook Abdelkerim droomt, over een gelukzalige dans die hij uitvoert in het zand vlak bij de verblijfplaats van de enige vrouw die haar kritiek op de religieuze dictatuur zonder vrees kenbaar maakt. Zonder dromen slaat onherroepelijk de waanzin toe.

timbuktu-river-620

Abderrahmane Sissako gebruikt een enkele keer dik aangezette metaforen om het lot van de onderdrukten te benadrukken, zoals in de scènes met de gazelle die door een jeep met gewapende mannen wordt opgejaagd. De regisseur vertelt een verhaal over groot onrecht en ongekende wreedheden. Het absurdisme is regelmatig zo groot dat er soms toch nog gelachen kan worden. De paar luchtige scènes staan tegenover de gruwelijkheden die we kennen van het nieuws en die tegenwoordig onlosmakelijk zijn verbonden aan extreme vormen van de islam.

Ergens halverwege de film, als het verhaal een zeer dramatische wending neemt, komen poëzie en geweld bij elkaar in een prachtig shot waarin we langdurig vanuit de verte de nasleep van een gewelddadige confrontatie volgen in een groots landschap dat als stille getuige dienst doet. Misschien symboliseert de afstand waarmee we deze gebeurtenis gadeslaan de grote afstand tussen het Westen en het lot van de Malinezen.

9/10

One thought on “Timbuktu (Abderrahmane Sissako, 2014)

  1. Mooi om dit snel na het bekijken van de film te lezen. De snel aaneen gemonteerde beelden van het rennende meisje en de rennende gazelle (die uiteraard tijdens de opening al werd opgeworpen als een verontrustende vooruitwijzing) geven de film een weinig hoopvolle apotheose. Ook bij mij is het extreme long shot van het waterlandschap verder sterk, zo niet het sterkst blijven hangen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *