Film is geschiedenis in beweging. De cinematografie is relatief jong en de eerste bewegende beelden niet ouder dan 1894. De filmpjes bestonden in de begintijd uit weinig aansprekende gebeurtenissen, zoals arbeiders die de fabriek verlaten, een trein die een station nadert en twee ruziënde baby’s. Dat is van een andere orde dan de bouw van de Egyptische piramides, maar door het historische karakter van deze prille beelden wordt het alledaagse plotseling heel fascinerend.
De fanatiekste filmvorsers kunnen voor historisch materiaal uit de begintijd van de film terecht bij dvd-boxen als The Movies Begin, uitgebracht door Kino Lorber. Je ziet per film de cinematografie de luier ontgroeien en de eerste voorzichtige stappen doen. Op de sprookjesachtige experimenten van Georges Méliès na stellen de eerste fictieve filmpjes lange tijd in filmtechnisch opzicht weinig voor. De klassieke western The Great Train Robbery (Edwin S. Porter, 1903) eindigt met een zeldzaam medium shot en is door een dergelijk, in onze hedendaagse ogen simpele ingreep meteen al een mijlpaal.
Een paar jaar geleden verscheen ook de box More Treasures From American Film Archives (1894-1931) met daarin veel obscure opgravingen uit internationale filmarchieven. Een van de 50 filmpjes in die set is de allereerste filmversie van The Wonderful Wizard Of Oz, gebaseerd op het boek (geschreven in 1900) en de musical (voor het eerst uitgevoerd in 1902). Uit deze versie blijkt dat de close-up in 1910 nog geen gemeengoed was. Zonder kennis van het boek, de musical of de beroemde filmversie van Victor Fleming uit 1939 is aan deze 13 minuten durende kopie van The Wonderful Wizard Of Oz geen touw vast te knopen, ondanks de tussentitels die vooral vertellen wat er nog te gebeuren staat.
De door Otis Turner geregisseerde versie uit 1910 lijkt meer een samenvattende reeks taferelen uit de musical. Elk tafereel speelt zich af in één decor en wordt vastgelegd door een onbeweeglijke camera. Het decor wordt gevuld door druk bewegende acteurs, wat soms leidt tot een warrig totaaloverzicht, zeker als Dorothy (Bebe Daniels) in het paleis van koninklijke tovenaar Oz belandt en tientallen figuranten door elkaar heen rennen, dansen en springen. De dansende dieren zijn overduidelijk acteurs in eenvoudige, aan elkaar vastgenaaide dierenpakken. De vogelverschrikker huppelt al levendig rond nog voordat de tornado heeft toegeslagen en Dorothy en haar hondje Toto naar het land van Oz worden overgewaaid. De speciale effecten zijn vertederend primitief met onder andere een eenvoudige overvloeier om de boze heks te laten verdwijnen nadat ze met water is besprenkeld.
Een meesterwerk kan dit zeker niet genoemd worden, maar alleen al het feit dat deze oude The Wonderful Wizard Of Oz bewaard is gebleven maakt het filmpje zo bijzonder. Het door de National Film Preservation Foundation samengestelde, bijgaand boekje van meer dan 200 pagina’s bij de box More Treasures plaatst deze en de andere filmpjes in filmhistorische context. Als je de eerste filmversie van The Wonderful Wizard Of Oz wilt aanschouwen zonder direct tot aanschaf van de (prijzige) boxset over te gaan, kun je ook gewoon terecht bij YouTube. Vanwege de ouderdom van het filmpje behoort The Wonderful Wizard Of Oz tot het publieke domein en is het voor iedereen gratis toegankelijk. Kijk hier en zoek zelf de verschillen en overeenkomsten met The Wizard Of Oz met Judy Garland.