Vlak voor het einde van het jaar zag ik een van de beste muziekdocumentaires van 2014: The Possibilities Are Endless over de Schotse popmuzikant Edwyn Collins. Zijn leven veranderde ingrijpend na een ernstige hersenbloeding.
Edwyn Collins was ooit zanger van Orange Juice, een postpunkband uit Glasgow. Hij brak in 1994 wereldwijd door met zijn solosingle A Girl Like You. De documentaire The Possibilities Are Endless begint met zijn optreden in de talkshow van Conan O’Brien. Opeens gaat het beeld op zwart en valt het geluid volledig weg. Als je de film in de bioscoop had gezien zou je denken dat de stroom was uitgevallen. Een hersenbloeding leidde Edwyn Collins naar een duisternis waar hij ternauwernood aan wist te ontsnappen. De zanger lag zes maanden in het ziekenhuis en ontwaakte tergend langzaam uit zijn coma. De enige woorden die hij na het ontwaken kon uitspreken en keer op keer herhaalde waren de naam van zijn vrouw en the possibilities are endless.
Het duurt lang voordat Collins voluit in beeld komt. In de eerste helft van de film horen we hem op de soundtrack in fragmentarische zinnen, en met woorden die wegen als rotsstenen, met moeite zijn angsten uiten. Wat er nog over is van Collins’ geheugen ligt in ontelbare stukjes verbrokkeld in zijn brein. Met veel inspanning probeert de zanger zijn oude ik terug te vinden. Hij komt erachter dat de persoon die hij was hooguit een vreemdeling is die hem bekend voorkomt. De beelden die de woorden begeleiden zijn restanten jeugdherinneringen uit de tijd dat hij opgroeide in het rustieke Helmsdale nabij de Schotse kust. De chronologie ligt aan gort en omdat de documentaire de vorm aanneemt van de beschadigde flashbacks is ook de film enige tijd een ontwrichte collage van losstaande filmfragmenten. In een van de beangstigende beelden springt een kleine jongen in zee waar hij kopje onder gaat in de schaduw van de golven. Help me, zegt de oude Edwyn zacht.
De manier waarop de voorbije jeugd van Collins in verbrokkelde vorm voorbijkomt, doet denken aan de jeugdherinneringen van Sean Penn in The Tree Of Life (Terrence Malick, 2011). Dat maakt dat de eerste helft van The Possibilities Are Endless meer op een speelfilm lijkt dan op een doorsnee muziekdocumentaire. De filmmakers zetten de kijkers daarbij heel sluw op het verkeerde been. Gaandeweg blijkt dat we niet naar reconstructies van het verleden kijken, maar naar het heden. Het heeft voor Collins weinig zin om te lang in het vaag geworden verleden te blijven hangen. In de tweede helft van de film zien hem terugkeren naar de studio en eerste stappen zetten in een hernieuwde muzikale carrière. Geholpen door zijn vrouw Grace raapt hij zichzelf op alsof zijn leven bestaat uit sprokkelhout. Rip it up and start all over again, zong Collins ooit met zijn oude bandje. Een film die eerst over nauwelijks te bevatten angst ging, gaat uiteindelijk over kracht.
9/10