Poëzie is een daad, schreef Remco Campert in 1955. Poëzie als daad is ook het credo van regisseur Alejandro Jodorowsky en een uitspraak in Poesía Sin Fin, het tweede deel van zijn autobiografische filmreeks. De excentrieke Chileense filmmaker, toneelschrijver, componist, muzikant en spirituele leermeester is terug in de belangstelling en na lange tijd van afwezigheid eindelijk weer te zien in de Nederlandse bioscopen.
Alejandro Jodorowsky was in de jaren zeventig een cultheld door toedoen van zijn surrealistische films El Topo (1970) en The Holy Mountain (1973). John Lennon was fan en Beatles-manager Allen Klein produceerde The Holy Mountain. De regisseur had zijn bescheiden succes te danken aan Amerikaanse bioscopen die in de jaren zeventig ’s nachts B-films en cultfilms programmeerden. Hetzelfde bioscoopcircuit was ook een springplank voor de loopbanen van onder meer George A. Romero, John Waters en David Lynch. Jodorowsky’s filmcarrière verliep minder voorspoedig dan zijn collega’s omdat hij jarenlang tevergeefs een poging deed om de sciencefictionklassieker Dune te verfilmen. Het duurde tot 1989 voordat hij met de horrorfantasie Santa Sangre kortstondig een comeback maakte. Daarna bleef het wat films betreft heel stil rondom Jodorowsky.
Vanaf 2007 kwam de in Parijs woonachtige Chileen terug in de belangstelling. Zijn films werden gerestaureerd en op dvd uitgebracht, over het mislukte Dune-project werd de uitstekend documentaire Jodorowsky’s Dune (2013) gemaakt en de regisseur was zijdelings betrokken bij films van zijn grootste fan Nicolas Winding Refn. Refn has saved me from my film depression, zegt Jodorowsky in een video-interview. De regisseur is ondertussen ruim in de tachtig. Hij blikt terug op zijn leven in een filmserie die in 2013 begon met de kindertijd in La Danza De La Realidad. Het tweede deel Poesía Sin Fin is een portret van de kunstenaar als een jonge man en speelt zich af in de straten van Matucana in Santiago waar de jonge Jodorowsky woonde voordat hij naar Parijs vertrok.
Poesía Sin Fin met Pamela Flores (midden) en Adan Jodorowsky (rechts)
Je hoeft La Danza De La Realidad niet per se gezien te hebben om Poesía Sin Fin goed te kunnen volgen. Als je onbekend bent met Jodorowsky’s oudere werk moet je misschien wel even wennen aan zijn extatische stijl. De film lijkt vaak op een musical zonder liedjes. De levensgeschiedenis wordt extreem gekleurd en verkleurd door fantasie, dromen en symboliek. In de ogen van de regisseur is alles is magisch en dus ook het alledaagse, en dat zullen we weten ook. Hij maakt het leven groter door middel van overdrijvingen; als zijn jongere alter ego poëzie en kunst ontdekt, wordt de hele stad getroffen door een aardbeving en wanneer hij afstand wil nemen van zijn conservatieve familie, zet hij een bijl in de stamboom in hun achtertuin. De kunstenaar ontpopt letterlijk als een vlinder wanneer hij zijn stem gevonden heeft en klaar is om de wereld in te trekken.
In Poesía Sin Fin ontmoeten we Jodorowsky’s belangrijkste inspiratiebronnen, zoals de excentrieke kunstenaars in het milieu van zijn vooruitstrevende tante Carmen, de duivelse dichteres Stella Díaz Varín (Pamela Flores) en de dichter en dubbelganger Enrique Lihn (Leandro Taub) met wie hij gedichten omzet in controversiële performances. De wandelende vulkaanuitbarsting Varín wordt door dezelfde actrice gespeeld als de constant zingende moeder Sara. Het Oedipuscomplex geldt ook voor de relatie tussen de zoon en de vader. De kunstzinnige aspiraties van de zoon zorgen voor onoverbrugbare meningsverschillen. Het feit dat beide personages worden gespeeld door Jodorowsky’s zonen Brontis en Adan maakt hun confrontaties nog surrealistischer dan de film toch al is, zeker wanneer de echte Jodorowsky de film binnenstapt en zich bij hen voegt.
Poesía Sin Fin met Alejandro Jodorowsky (links) en zijn zoon Adan
Alejandro Jodorowsky gebruikt nauwelijks computertrucages om zijn kleurrijke verleden te reconstrueren. Hij gaat terug in de tijd door straten aan te kleden met bordkartonnen constructies en uitvergrote zwart-witfoto’s van winkelpuien uit de eerste helft van de vorige eeuw. Figuranten lopen meestal rond met identieke maskers voor hun gezicht. In zwart gehulde anonieme personen bewegen zich in het decor als onzichtbare poppenspelers en reiken waar nodig decorstukken aan.
De grootste poppenspeler is natuurlijk Jodorowsky zelf. Iets minder vaak dan in La Danza De La Realidad stapt hij in beeld om gebeurtenissen te becommentariëren en zijn jongere zelf wijze lessen te geven. Een ontroerende interventie vindt plaats wanneer vader en zoon voor het laatst tegenover elkaar staan en de echte Jodorowsky de twee acteurs teksten in de mond geeft die ze tot zijn verdriet in werkelijkheid nooit hebben uitgesproken. Poesía Sin Fin is in alle opzichten een uiterst geromantiseerde terugblik op een rijk leven en mooie aanleiding om het oudere werk van Alejandro Jodorowsky weer te vertonen.
8/10