Hexenschuss in Butcher’s Tears
Het afgelopen weekend hoorde ik een gitaar die niet als zichzelf wilde klinken en zag ik een immens stuk alledaags papier dat veranderde in een kruipend muziekinstrument. Het was een weekend van uitersten in Studio/K in Amsterdam-Oost en Butcher’s Tears in Amsterdam-Zuid.
Butcher’s Tears is een kleine brouwerij annex bierkantine in Amsterdam-Zuid waar met enige regelmaat muziek wordt geprogrammeerd in een onooglijk maar wel huiselijk hok. Het duistere concertzaaltje bevindt zich achter een deur met letters die doen vermoeden dat er een herentoilet achter schuilgaat. Het interieur wordt voornamelijk belicht door een witte kaars op de rand van een laag podium.
Voorprogramma Raphael Vanoli had even de tijd nodig om zich voor te bereiden, zittend op een stoel die hij tegen de muur had gezet. De muzikant is bekend als gitarist van het duo Knalpot. Solo maakt hij deels geïmproviseerde muzikale minilandschappen met behulp van een reeks effectpedalen. Ik dacht eerst dat Vanoli de hals van zijn instrument zo dicht bij zijn gezicht hield omdat hij vanwege lichtgebrek de frets nauwelijks kon zien. Soms was de omhelzing zo innig dat het leek alsof hij de gitaar knuffelde zoals baasjes dat graag doen met hun geliefde hond. De muzikant was echter zo intiem met de gitaar omdat hij vaak zijn mond gebruikte in plaats van vingers of een plectrum.
De gitarist blies op de snaren en liet zo de akkoorden ademen. Ze verwaaiden zachtjes door de concertruimte. Deze ijle ambient had wat mij betreft lang aangehouden mogen worden, maar Vanoli had een fragmentarische set gepland waarbij geen tijd was om lang stil te staan bij een geslaagd effect. Delicate bewegingen zorgden voor delicate geluiden, af en toe onderbroken door het begin van feedback die telkens net op tijd werd onderdrukt. De gitarist voegde minimale glijdende baslijnen toe door aan de extra grote stemsleutel van de laagste snaar te draaien. Niet alle schurende, kloppende en tikkende manoeuvres leverden boeiende resultaten op. Door de fragmentarische opzet van de composities en improvisaties bleef de muzikale opbouw een beetje in het luchtledige hangen. Het optreden was het interessants wanneer de gitaar het minst als een gitaar klonk, zoals tijdens het korte moment waarop het instrument de versterkte hartslag van een ongeboren baby leek na te bootsen.
Hexenschuss
Hexenschuss sloot zondagavond een minitournee af in Butcher’s Tears. Staande toetsenist Giluz en zittende drummer Assi Weitz noemen hun muziek zelf progressive kindergarten pop. De toetsenpartijen waren inderdaad van een kinderlijke eenvoud. De baslijntjes bleven kaal, als strak gespannen waslijntjes waar de wapperende bonte was aan ontbrak. De bassen bestonden vaak uit simpele intervallen waarbij de tweeklank zich beperkte tot een octaaf, afgewisseld met bastonen die uit twee noten of twee akkoorden bestonden. Deze wat al te summiere basis werd aangevuld met halve themaatjes en motiefjes die werden gespeeld op de hoger gelegen toetsen. De meeste korte nummers klonken als een aanvang van iets dat uiteindelijk niet werd afgemaakt.
De orgelklanken werden lekker rauw vervormd, maar echt rocken deed het Amsterdamse duo niet. Er werd beduidend minder gezweet dan bij een vergelijkbaar duo als zZz. De toetsen en de drums stonden tegenover elkaar geplaatst met als gevolg dat de twee geconcentreerd spelende muzikanten vooral met zichzelf bezig waren. De afstand tussen band en publiek voelde groot aan, zelfs in het kleine zaaltje van Butcher’s Tears. De drums waren afgemeten, ingehouden en machinaal. Wat mij betreft had Weitz minder binnen de lijnen mogen blijven en zich meer moeten laten gaan om de lege plekken op te vullen die Giluz achterliet. De nummers waren te compact om net zo mee te slepen als de lange gejaagde toetsenjams van de Amerikaanse band Oneida.
Het opvallendste moment had niets met de muziek te maken. Tijdens het afsluitende nummer begon de geïmproviseerde lichtbalk achter de band langzaam uit elkaar te vallen en werden de muzikanten onbedoeld overspoeld door wit tegenlicht.
De meest extreme muzikale performance afgelopen weekend zag ik zaterdag in Studio/K tijdens de feestelijke presentatie van de eerste editie van Paper Jam. De uitgave is een combinatie van tijdschrift en kunstobject, gemaakt door grafisch ontwerper Philip Stroomberg in samenwerking met De Monsterkamer, en geheel geweid aan de schoonheid en de muzikale kwaliteiten van papier. Tussen de bladzijden zitten geluiden verborgen en sommige pagina’s kun je als een animatie bekijken wanneer je ze al ritselend door de vingers laat glijden.
Paper Jam bevat een uitgebreid interview met het Paper Ensemble. Het ensemble is in 2007 opgericht door Jochem van Tol voor het bedenken en uitwerken van muzikale performances en visuele geluidsinstallaties waarbij papier dient als basismateriaal. Het Paper Ensemble behandelt hun favoriete materiaal als een puur instrument en laat het nooit klinken als een bestaand muziekinstrument. Knippen en scheuren is ook uit den boze. Het resultaat is verstilde akoestische noise zonder ritme en melodie.
Performance #12 speelde zich toevallig of niet af op de 12de van de maand. In het korte solostuk voerde percussionist Mei-yi Lee (ook bekend van SonoLab) midden in de zaal een dans uit met 100 m² papier. Het papier was het leidende voorwerp terwijl de danser zich net als een poppenspeler zo onzichtbaar mogelijk hield. Regelmatig verdween Lee volledig uit het zicht en leek het alsof het papier een eigen leven leidde. De performer trok, kreukelde, vouwde en ontvouwde en bracht daarbij louter gekraak voort dat soms klonk als de takken van een boom die zojuist is geveld. Stilte maakt ook een essentieel onderdeel uit in het werk van het Paper Ensemble. Mei-yi Lee wist die stilte af te dwingen en het aanwezige publiek tot zwijgen te brengen. Het feit dat iedereen wist hoe kort het stuk zou gaan duren zal ook een rol gespeeld hebben.