Tussen haar 201 minuten durende magnum opus Jeanne Dielman, 23, Quai Du Commerce, 1080 Bruxelles (1975) en de Europese road movie Les Rendez-vous d’Anna (1978) maakte de eerder deze maand overleden Belgische cineast Chantal Akerman (1950-2015) de experimentele documentaire News From Home. Het zijn drie sombere films over eenzame zielen: huisvrouw Jeanne en haar dagelijkse banale beslommeringen, Anna die in hotelkamers leeft en verlangt naar contact met een onbereikbare geliefde en de eenzame Chantal Akerman zelf die in News From Home anoniem opgaat in het stadsgedruis van New York. Laatstgenoemde documentaire is een filmgedicht over eenzaamheid in een metropool.
De stad ontwaakt op een warme zomerdag, een jaar nadat Travis Bickle er in Taxi Driver over het asfalt reed. Veel is er niet veranderd. De straten zijn nog steeds vuil en langs de randen van de stad staan veel gesloten winkels en afbraakpanden. Iedereen is onderweg, lopend over drukke straten en in metrogangen of rijdend in auto’s over de brede avenues. Kinderen zoeken aan de stoeprand verkoeling bij een spuitende brandkraan of spelen provisorisch baseball tussen passerende auto’s.
New York is geen plek waar je naartoe gaat als je veel behoefte hebt aan communicatie. Het is een stad waar je opgaat in de massa en jezelf kunt verstoppen. Een van die verstopte mensen is Chantal Akerman zelf. Wie goed oplet, ziet haar een kort moment als weerspiegeling in de ramen van een metrostel. De mensen die we in beeld zien communiceren nauwelijks met elkaar. Alle mogelijke gesprekken worden door het verkeer overstemd. In een van de metrostellen kijken enkele mensen emotieloos recht in de camera. Een oudere man in een geel shirt stapt binnen. Hij staart ons vanaf een afstand aan en voelt zich ongemakkelijk onder onze spiedende blik. Hij loopt van de camera weg en zoekt een veiliger heenkomen ver achter in de rijdende metro.
Naast New York is Akermans moeder het hoofdpersonage in film. Ze is aanwezig in de vele brieven die ze vanuit België naar haar dochter stuurt. Moeder schrijft minstens elke week. Haar toon is bezorgd. Steeds wanhopiger vraagt ze of het geld dat ze heeft verzonden al is aangekomen en klaagt ze dat ze te weinig brieven terugkrijgt. Akerman leest de brieven op onbewogen toon in voice-over voor. Sommige passages van moeders brieven gaan in het verkeersgeruis ten onder.
New York trekt zich helemaal niets van de brieven aan. Het laat de stad volledig koud hoe het met moeder is gesteld. Er is geen tijd om bij haar geweeklaag stil te staan. Het contrast tussen de afstandelijke registratie van het stadsleven en het verlangen naar contact wordt sterker naarmate we inhoud van meerdere brieven hebben gehoord. Dat contrast zorgt uiteindelijk voor een emotionerend effect, alsof de stem de muziek is die verder ontbreekt op de soundtrack.
Het is aan de kijker om de eenzaamheid van de briefschrijfster te koppelen aan het afstandelijke stadsleven en de wens naar contact te herkennen bij zowel moeder als bij het zoekende oog van Akermans camera. Slechts heel even is er een moment waarop voor de camera menselijk contact tussen twee passanten plaatsvindt dat verder gaat dan een vluchtige groet. Het moment is zo kort dat je het bijna zou missen.
Aan de overkant van het perron op een metrostation staat een stel op een perron met elkaar te praten. Ze staan dicht bij elkaar. De jonge man houdt de vrouw bij haar schouders vast. Hij kijkt naar de naderende metro om te zien hoeveel tijd ze nog met zijn tweetjes hebben. Ze nemen voor het laatst afscheid van elkaar vlak voordat de metro arriveert. De binnenrijdende metro ontneemt ons het zicht op de twee. Als het voertuig stilstaat, is achter het raam nog heel even te zien dat de vrouw de coupé binnenstapt. Zullen de twee elkaar nog een keer ontmoeten of zijn ze genoodzaakt voorlopig van grote afstand met elkaar te communiceren? Is dit een beeld waar Akerman naar heeft gezocht of is het een kort communicatiemoment waar ik als kijker in de film naar op zoek ben?
9/10
News From Home maakt onderdeel uit van de box Eclipse Series 19: Chantal Akerman In The Seventies, in 2010 uitgebracht door het Amerikaanse label Criterion.