Mute (Duncan Jones, 2018)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Sciencefiction neo noir Mute is onder zware omstandigheden tot stand gekomen. Regisseur Duncan Jones stond zijn ernstig zieke vrouw Rodene bij en verloor kort achter elkaar zijn vader David Bowie en zijn geliefde kinderjuf Marion Skene. Deze gebeurtenissen hebben hun sporen nagelaten in een film die helaas nogal onevenwichtig is.

Mute speelt zich voornamelijk ’s avonds en ’s nachts af in een Berlijn dat zoveel overeenkomsten vertoont met Los Angeles in Blade Runner (1982) dat je ieder moment een gastrol verwacht van Harrison Ford of Rutger Hauer. Ditmaal is een mengeling van Duits en Engels de voertaal. Hoofdpersonage Leo (Alexander Skarsgård) hoort vanwege zijn Amish-achtergrond niet thuis in deze hypermoderne metropool. Het blijft onduidelijk waarom hij de stad boven het platteland verkiest.

Leo kan niet praten vanwege een verwonding aan zijn keel die hij als tiener opliep tijdens het zwemmen. Hij mocht indertijd vanwege zijn geloofsovertuiging geen operatie ondergaan. Tegenwoordig werkt Leo in futuristisch Berlijn als zwijgende barman in een nachtclub. Hij heeft een prille relatie met collega Naadirah (Seyneb Saleh), een barvrouw met blauw haar. Op een nacht vertelt Naadirah dat ze een geheim met zich meedraagt waar ze liever over zwijgt; de waarheid zou hun relatie in gevaar kunnen brengen. De volgende ochtend is de vrouw spoorloos verdwenen. Desperate Leo begint een uitgebreide zoektocht naar zijn geliefde.

Mute (Noel Clarke, Alexander Skarsgård & Seyneb Saleh)

[Spoilers!]
De Amish-achtergrond van Leo staat het verhaal meer in de weg dan dat het een zinvolle aanvulling is. Leo lijkt streng in de leer, want hij kijkt principieel geen televisie en neemt schoorvoetend aan het begin van de film een smartphone van Naadirah als presentje in ontvangst. Hij zou vanwege zijn geloof eigenlijk niet mogen werken in een nachtclub, maar heeft er blijkbaar geen moeite mee om geheel tegen zijn principes in alcohol te serveren. Leo doet aan gemengd zwemmen, wat binnen Amish-kringen ongewenst is. Hij mag van zijn geloof ook geen auto rijden en toch weet hij, wanneer de nood aan de man is, zonder veel problemen een auto aan de praat te krijgen. Amish zijn tegen geweld, maar dat weerhoudt Leo er niet van om fysiek geweld gebruiken. Uiteindelijk moeten we concluderen dat de Amish-principes van Leo alleen bedoeld zijn om te verklaren waarom hij in het technologisch superieure Berlijn geen stembanden operatief heeft laten implanteren.

De stomme Leo heeft nooit gebarentaal geleerd. Hij communiceert via woorden in een schriftje dat hij altijd bij zich draagt. Het schriftje bevat een belangrijke aanwijzing voor het vinden van Naadirah, aangezien zij het heeft gebruikt om een adres te noteren. De manier waarop Leo deze aanwijzing ontdekt, verdient op z’n zachtst gezegd geen originaliteitsprijs. Papier speelt ook een belangrijke rol bij het opsporen van het adres dat hoort bij een belangrijk telefoonnummer waar Leo later in de film tegenaan loopt. In plaats van het dichtstbijzijnde internetcafé op te zoeken, loopt Leo een grote openbare bibliotheek binnen en neemt hij alle telefoonboeken mee. Thuis gaat hij uren (of misschien wel dagenlang) alle pagina’s langs om het adres te vinden dat bij het nummer hoort. Daarbij gaat hij er gemakshalve van uit dat oude telefoonboeken actuele telefoonnummers bevatten. Geen wonder dat zijn toch al weinig enerverende speurtocht niet wil vlotten.

De speurtocht van Leo wordt doorsneden met de avonturen van Cactus Bill (Paul Rudd). De Amerikaanse arts is AWOL en houdt zich schuil voor de Amerikaanse overheid. Om terug te keren naar de VS heeft hij een nieuwe identiteit nodig voor zichzelf en zijn dochtertje Josie (Mia-Sophie Bastin). Hij verdient het verschuldigde bedrag door samen met maatje Duck (Justin Theroux) ondergronds schimmige operaties uit te voeren in opdracht van crimineel Maksim (Gilbert Owuor), de eigenaar van de nachtclub waar Leo en Naadirah werken.

Cactus Bill versus Trapper John McIntyre

Cactus Bill is met zijn druipsnor en bakkebaarden gemodelleerd naar Trapper John McIntyre, de militaire arts die Elliott Gould speelt in de satirische oorlogsfilm MASH (1970). Die associatie en de casting van Paul Rudd doen vermoeden dat zijn personage als komisch moet worden beschouwd. De aanwezigheid van de kauwgum kauwende Cactus Bill werkt in de praktijk eerder als een irritante stoorzender in de verhaallijn van Leo. Het gebeurt regelmatig dat Leo dankzij de aandacht voor Bill langdurig buiten beeld blijft en een vreemdeling wordt in zijn eigen verhaal. Door het grote verschil in toon en acteerstijl hebben beide verhaallijnen moeite om elkaar soepel af te wisselen. Het duurt heel lang voordat de directe link tussen Leo en Cactus Bill duidelijk wordt. Normaal gesproken hoeft gebrek aan informatie geen probleem te zijn, maar in het geval van Mute zorgt de lange uitstel voor een drastische afname in de interesse voor de motieven van de hoofdpersonages.

Mute (Justin Theroux)

Een van de minst geslaagde scènes in Mute is die waarin Cactus Bill ontdekt dat Duck een gevaarlijke pedofiel is. Bill ontploft en moet zich inhouden om Duck niet aan zijn scherpe mes te rijgen. De innige vriendschap tussen beide mannen lijkt definitief voorbij, want Bill zal zijn oude vriend nooit meer in de buurt van zijn dochtertje accepteren. Aan het eind van de gewelddadige confrontatie krijgt Bill goed nieuws, want zijn nieuwe identiteitspapieren liggen klaar. Dat moet natuurlijk gevierd worden en in de volgende scène rijden de twee vrienden vrolijk in de auto naar hun favoriete bordeel, alsof de vorige scène nooit heeft plaatsgevonden.

Je zou de laatstgenoemde scène met terugwerkende kracht kunnen verklaren als je het einde van de film hebt gehaald. Bill wordt namelijk ontmaskerd als een nog grotere psychopaat dan Duck en psychopaten zijn nu eenmaal onberekenbaar. Zelfs met die gedachte blijft het vreemd dat Bill wel Naadirah, de moeder van zijn dochter zonder probleem vermoordt en niet Duck, de man die in de praktijk een veel groter gevaar voor Josie vormt.

Er gebeuren regelmatig dingen in Mute die alleen zinvol zijn voor het script en niet voor de geloofwaardigheid van het personage. Neem bijvoorbeeld de eigenaardige drinkgewoonte van Leo. Hij schenkt een glas tot de rand vol water, haalt een paar keer diep adem en drinkt het water in één teug op. Waarom Leo dit doet, blijft een raadsel. Pas tijdens de climax van de film, bij een confrontatie op een brug boven diep water, blijkt het terugkerende ritueel uitsluitend te dienen als middel om op geforceerde manier verhaallijntjes aan elkaar te knopen.

Het mag duidelijk zijn dat de maker van het droomdebuut Moon (2009) hevig teleurstelt met zijn nieuwste film. Regisseur Duncan Jones was er begrijpelijkerwijs niet helemaal met zijn gedachten bij. Mute bevat vele verwijzingen naar de ingrijpende gebeurtenissen waar Jones tijdens het maken van de film mee werd geconfronteerd. De meeste daarvan zijn vakkundig op een rijtje gezet door Menno Kooistra in een video-essay voor Voor De Film. Wat ik aan Kooistra’s opsomming kan toevoegen is de opvallende aanwezigheid van mannen in vrouwenkleren (onder meer Robert Sheehan als Luba en een bijna onherkenbare Dominic Monaghan als Oswald) als verwijzing naar David Bowie’s androgyne voorkomen en zijn verkleedpartij in de videoclip voor Boys Keep Swinging. Het barmantenue van Leo is identiek aan wat Bowie op het podium droeg ten tijde van Station To Station.

Mute is te bekijken via Netflix.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *