mother! (Darren Aronofsky, 2017)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Darren Aronofsky schrijft de titel mother! met een uitroepteken en filmt ook met uitroeptekens. Hij heeft de overdrijving tot hoogste kunstvorm verheven. De regisseur wil mensen met zijn film overdonderen en een boodschap overbrengen die net als The Fountain (2006) is vergeven van Bijbelse symboliek. Kijkers met basiskennis van het boek der boeken zullen in mother! vrij snel een allegorie herkennen en vervolgens niet meer van die gedachte los kunnen komen.

[spoilers!]
Een jonge vrouw (Jennifer Lawrence) woont met haar oudere echtgenoot (Javier Bardem) in een afgelegen huis dat uit de as is herrezen. De vrouw en de man hebben geen naam. Zij voorziet de muren van een kleurtje en hij wacht op inspiratie voor een nieuw gedicht. Zij decoreert en hij schept. Het is vanaf de digitale trucage aan het begin van mother! direct duidelijk dat het huis geen echt huis is en dat beide personages een symbolische functie vervullen. De man wordt in de aftiteling aangeduid als Him (met een goddelijke hoofdletter) en is niet zomaar een schepper maar dé Schepper. De rol van de vrouw is minder duidelijk. Volgens een zeer lezenswaardige analyse van Tim Bouwhuis vertegenwoordigt zij Moeder Natuur. Ze verft de muren met aardse kleuren.

De rust in het idyllische verblijf wordt verstoord door de komst van een naamloze man (Ed Harris) en zijn naamloze echtgenote (Michelle Pfeiffer). De dichter nodigt hen uit en biedt een logeerplek aan ondanks hun onbeschofte gedrag. Zijn vrouw heeft niets in te brengen. Ze mag met toenemende wanhoop toezien hoe de komst van de mensen het begin is van het einde. Haar huis (de wereld) zal onherroepelijk door de mensheid worden vernietigd.

mother! (Javier Bardem)

De Bijbelse symboliek ligt voor het oprapen en de verwijzingen kunnen tijdens het kijken aangevinkt of doorgekrast worden op de Bijbelbingokaart. De twee gasten komen uit het (verloren) Paradijs waar het huis door is omringd. Ze vertegenwoordigen met hun slechte gewoontes (roken, drinken, etc.) de zondige Adam en Eva. De ellende begint pas goed wanneer de twee zoons van de man en de vrouw arriveren en de ene zoon de hersens van de ander inslaat (op de Bijbelbingokaart te vinden onder het kopje Kaïn en Abel). Een herdenkingsdienst met toegestroomde vrienden en familie dreigt uit te lopen op Sodom en Gomorra. Een kikkerplaag blijft het gezelschap bespaard, maar er springt wel een verdwaalde pad rond in de kelder. Als de Messias eindelijk is geboren wordt zijn lichaam al opgegeten voordat hij zelf in staat is een symbool te bedenken voor het offer dat hij voor ons zal brengen.

De Bijbelvergelijkingen liggen er heel dik bovenop. Darren Aronofsky legt de woorden Paradijs en Apocalyps letterlijk in de mond van Jennifer Lawrence. Om een of andere reden laat de ondertiteling die twee woorden onvertaald. De regisseur heeft een sombere visie op de relatie tussen God en de mens – het bestaan is een oneindige loop waarbij na de totale vernietiging een nieuwe ronde volgt die opnieuw leidt tot destructie. De aanstaande moeder is de enige met gezond verstand maar zonder overredingskracht om de vicieuze cirkel te doorbreken.

De twee hoofdpersonages zijn gebonden aan de restricties die de allegorie met zich meebrengt – ze zijn geen echte mensen, dus ze handelen ook niet als mensen. Een verstandig mens zou de overlast veroorzakende gasten vrij snel de deur uitzetten. De man doet dat echter niet en is volledig doof voor de protesten van zijn vrouw. Hij is ziekelijk vergevingsgezind en zij is niet in staat hem op andere gedachten te brengen. De God in mother! is geen snuggere God. Hij laat de situatie keer op keer escaleren. De enige reden die ik kan bedenken waarom hij de mensen in het huis tolereert is omdat hij zonder hen geen bestaansrecht heeft. Zijn gedrag en haar toenemende wanhoop beginnen op den duur aardig te irriteren.

mother! (Javier Bardem & Jennifer Lawrence)

Als mother! geen allegorie was geweest had de vrouw allang haar biezen gepakt en de man en zijn onverstandige keuzes de rug hebben toegekeerd. Maar mother! is wel een allegorie en dus moeten we een hele film toekijken hoe de vrouw het onderspit delft. De vrouw is ondergeschikt in het verhaal. Haar ultieme taak is het baren van de Messias. Niet voor niets is baby haar eerste en laatste woord.

Zoals gebruikelijk neemt Aronofsky zichzelf heel erg serieus en is er ook in zijn zevende speelfilm geen enkele ruimte voor enige relativering. Hij is net zo koppig als het mannelijke hoofdpersonage. De ergernis over het domme gedrag van de man en de ondergeschikte positie van de vrouw wordt gedeeltelijk weggenomen door de spectaculaire wijze waarop het huis dient als decor voor de totale ondergang van de wereld. De Apocalyps speelt zich binnenshuis af op de vierkante meter en met een op hol geslagen verteltijd. Technisch gezien valt er weinig op de film aan te merken.

6/10

2 thoughts on “mother! (Darren Aronofsky, 2017)

  1. Dank voor je verwijzing, Gert:) Goed dat het je ook opviel dat de woorden paradise en apocalypse onvertaald bleven. Twee grote aanwijzingen.

    Ik snap je kritiek op het ongenuanceerde karakter van alle symboliek wel. Zelf heb ik daar minder last van, omdat ik het gegeven van zo’n grootse allegorie op zichzelf al mateloos intrigerend vind. Daarnaast blijven er voldoende elementen van de film ambigu, uitdagend of onverklaard. Denk bijvoorbeeld aan die bloeddruppels, daar kun je veel kanten mee op.

    Los van alle symboliek tilden het camerawerk en het sound design deze film voor mij naar grote hoogte.

  2. Een overdaad aan betekenis en symboliek maakt niet automatisch een goeie film. ‘Mother!’ deed me denken aan die symfonische rock-epossen uit de jaren ’70: virtuoze, knap gemaakte, op verhalen-uit-de-oude-doos gebaseerde, holle bombast.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *