Film noir speelt zich meestal af in de grote stad, waar wolkenkrabbers voor schaduwen zorgen en nachtelijke misdaden schaars worden verlicht door neonreclames. De locatie van de film Moonrise is ergens in het zuiden van de Verenigde Staten. Ditmaal vinden de handelingen van het gedoemde hoofdpersonage plaats in donker en mistig moerasgebied onder het toeziend oog van de maan. Danny draagt de last van een misdaad waar hij geen schuld aan heeft en dreigt dezelfde fouten te maken als zijn vader. Aan de hand van screenshots laat ik hieronder zien op welke visuele manier regisseur Frank Borzage de link legt tussen Danny en het verleden dat hem blijft achtervolgen.

Danny (Dane Clark) is in Moonrise van kleins af aan een buitenstaander in zijn geboortedorp. Hij was nog maar een baby toen zijn vader een moord pleegde en door justitie tot de galg werd veroordeeld. Buurtkinderen en klasgenoten pestten en treiterden de jongen jarenlang dagelijks vanwege zijn achtergrond. Hij heeft andere mensen leren wantrouwen en leeft als een outcast.

De schaduw van het verleden hangt ook over de volwassen Danny. De man denkt dat Bad blood door zijn aderen stroomt. Hij heeft constant het gevoel dat hij vanwege de genen van zijn vader is voorbestemd om een misdaad te begaan. In een van de scènes wordt de man thuis gefilmd alsof hij zich al achter tralies bevindt.

Danny heeft moeite zich te beheersen en verweert zich op agressieve wijze tegen elke negatieve opmerking die betrekking heeft op zijn vader. Bij een uit de hand gelopen ruzie over een meisje doodt hij per ongeluk zijn rivaal Jerry (Lloyd Bridges, de vader van acteurs Beau en Jeff Bridges). Danny laat het lijk in paniek achter tussen de struiken. Kort daarna krijgt hij eindelijk een relatie met Gilly (Gail Russell), het meisje waar hij altijd een oogje op had (*). Ondertussen is de lokale sheriff (Allyn Joslyn) op zoek naar de verdwenen Jerry.

Cameraman John L. Russell filmt Danny alsof hij constant in een duistere nachtmerrie rondwaart. De nachtmerrie begint met een flashback waarin we zien hoe de vader naar het schavot wordt geleid en buiten het zicht van de camera wordt opgehangen. In de volgende scène hangt een pop boven de wieg van de huilende baby Danny. Het beeld van de hangende man en het macabere silhouet van de galg keren op meerdere manieren en meestal op subliminale wijze terug in de film, als aanwijzing dat Danny niet aan zijn aangeboren lot kan ontsnappen.

Als Danny zijn dode rivaal Jerry achterlaat en de plaats delict ontvlucht, verliest hij zijn zakmes. Het voorwerp blijft aan een tak hangen totdat de simpele en doofstomme Billy (Harry Morgan uit de tv-serie M*A*S*H) het vindt en meeneemt.

Danny en Gilly dansen samen in een verlaten landhuis terwijl een kroonluchter vervaarlijk boven hun hoofden bungelt alsof het elk moment op het paar kan neerstorten.

Op het politiebureau is tijdens een gesprek tussen de sheriff en lijkschouwer Jake (Clem Bevans) links een opvallend schilderij te zien van hangende vissen.

Danny bezoekt regelmatig zijn enige vriend Mose (Rex Ingram) aan de rand van het moeras. In het shot hierboven speelt Mose gitaar terwijl Danny op de achtergrond in het gras ligt, precies ter hoogte van een hangende jas.

Wat ook opvalt in het laatstgenoemde voorbeeld is hoe Danny in het beeld wordt gekaderd tussen houten pilaren. Het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt. De manier waarop het personage in het beeld wordt geplaatst is vergelijkbaar met de scène aan het begin van de film waarin de vader tussen het hout van het schavot staat op het moment dat de strop om zijn nek wordt geknoopt. Zoals je hieronder kunt zien wordt de executie van de vader meerdere keren via beeldrijm gelinkt aan Danny door de zoon meer dan eens te filmen tussen balken, boomstronken en vergelijkbare constructies.

Frank Borzage had een klein budget tot zijn beschikking en moest met beperkte middelen een maximaal effect zien te bereiken. Aan manier waarop hij de set belicht en speelt met het contrast tussen licht en donker kun je merken dat de regisseur zijn vak heeft geleerd in de periode van de zwijgende film, toen beeld het grootste deel van het verhaal moest vertellen. Zoals je kunt zien in de imponerende openingsscène streeft Borzage niet naar een realistische weergave van de werkelijkheid en gebruikt hij minimale middelen – zoals de lange schaduwen van takken, hoge cameraposities en projecties op een studiowand – om de kijker te verplaatsen in het hoofd van een personage dat zich constant belaagd voelt.

Moonrise is publiek domein en onder meer te bekijken via Archive.org en YouTube.

(*) Het is niet eenvoudig om te doorgronden waarom Gilly zich tot Danny aangetrokken voelt. Hij behandelt haar ruw wanneer hij haar het hof probeert te maken en betrekt haar vanwege roekeloos rijgedrag bij een heftig ongeluk. Het is een wonder dat de bestuurder en zijn drie passagiers zonder schrammen uit het autowrak tevoorschijn komen. Gilly valt desondanks kort daarna toch gewillig in de armen van Danny. Misschien speelt medelijden een rol want de vrouw heeft als lerares van dichtbij meegemaakt hoe een kind kan lijden wanneer het buiten de groep te valt.