Documentairemakers Albert en David Maysles, pioniers van Amerikaanse direct cinema, zijn onder meer bekend van What’s Happening! The Beatles In The U.S.A. en Gimme Shelter, de documentaire over The Rolling Stones en hun desastreuze optreden tijdens Altamont. Begin jaren zeventig werden de broers gevraagd een film te maken over de kindertijd van Lee Radziwill, een zus van Jackie Kennedy. Een van de locaties in haar jeugd was het huis op Long Island van twee familieleden: Edith Bouvier Beale (bijna tachtig jaar oud) en haar dochter Edie (midden vijftig), een tante en een nichtje van Jackie Kennedy. De gebroeders Maysles werden verrast door wat ze in dat huis aantroffen.
De twee dames hadden een geïsoleerd bestaan in een door wildgroei overwoekerd landhuis. Hun woning was dusdanig vervallen en vervuild dat de lokale overheid wilde ingrijpen. Dankzij hulp van de familie werd dat voorkomen. De gebroeders Maysles filmden er een paar dagen en wonnen het vertrouwen van de twee excentrieke vrouwen. Na het zien van de eerste beelden distantieerde Lee Radziwill zich van het geschoten materiaal en de filmmakers startten hun eigen project: een spontaan portret van Edith en Edie, gefilmd over een intense periode van ongeveer zes weken, gemonteerd door Ellen Hovde, Muffie Meyer en Susan Froemke en resulterend in de bijzondere documentaire Grey Gardens.
Edith en Edie Bouvier Beale vormen een van de wonderlijkste paren in de filmgeschiedenis. Moeder Edith was voor de oorlog een vrouw van stand met een carrière als zangeres. Haar dochter Edie een plaatselijke schoonheid met interesse voor poëzie en dans. Nadat de mannen uit Ediths leven waren verdwenen was haar aristocratische achtergrond niet veel meer waard en werd ze afhankelijk van de zorg van haar dochter. Edie liet haar ambities achter in New York en kwam terug bij haar veeleisende moeder. Samen deelden ze het 28 kamers tellende huis en leefden ze in het door hen zo gewaardeerde verleden. Edith zong graag met zichzelf mee wanneer ze haar eigen 78-toerenplaten afspeelde, zoals het liedje Tea For Two waarin ze op piano wordt begeleid door een zekere Mr. Gould. Edie danste in de foyer en op de veranda in telkens weer een nieuwe, zorgvuldig uitgezochte outfit uit de jaren dertig. Haar kapsel hield ze constant verborgen onder een hoofddoek.
Edie weigerde een bril te dragen waardoor haar ogen steeds slechter werden. Haar eigen spiegelbeeld zag ze enkel wanneer ze de spiegel tegen haar neus hield. Ze las het gewicht op de weegschaal via een verrekijker. Moeder lag voornamelijk in bed, omringd door afval, etensresten, parafernalia en snorrende katten. Tegen de muur leunde een geschilderd portret uit jongere jaren. De zolder was ingenomen door wasberen die door Edie regelmatig op droog brood getrakteerd werden en als dank een originele Rembrandt opvraten. Dagelijkse levensmiddelen werden door een plaatselijke kruidenier voor de deur afgeleverd. Meestal kwam er wel iemand uit de buurt langs voor klusjes in en om het huis, onder wie de jonge Jerry.
Grey Gardens maakt ons getuige van de tomeloze energie van de kinderlijke en constant pratende Edie en het constante gekibbel met haar moeder. Ze kunnen hard zijn tegen elkaar. Zeker in de slotfase kan Edith het niet nalaten Edie te confronteren met haar artistieke tekortkomingen, wat door Edie wordt gepareerd met het non-stop zingen van een liedje van de door Edith verafschuwde Marlene Dietrich. De vrouwen vertrouwen de filmmakers en laten de twee toe in hun privévertrekken tijdens zeer persoonlijke bespiegelingen. Albert en David Maysels portretteren de vrouwen met respect en vormen een onderdeel van het spel dat Edie en Edith van hun afwijkende leven maken.
De voormalige zangeres en de danseres hebben dankzij de aanwezigheid van de filmende broers alsnog hun publiek gevonden. Ze buiten de aanwezigheid van de camera uit om hun gedroomde wereld met de wereld te delen. Ondanks de hoog opslaande ruzies (vooral over de door Edith afgewezen vriendjes van Edie en de daardoor verspeelde kansen op een huwelijk) is er een liefdevolle band tussen de twee vrouwen. Ze kunnen niet zonder elkaar.
Grey Gardens werd door veel critici indertijd gezien als uitbuiting van de twee eigenaardige dames, wat soms tot zeer harde woorden in recensies van toonaangevende journalisten leidde. In een ongepubliceerde ingezonden brief, naar aanleiding van een harde kritiek van Walter Goodman in The New York Times, verdedigt Edie de film:
You use many unkind words about us – I don’t know where to begin. ‘Grotesque’, ‘sagging flesh’, ‘sideshow’, ‘wackiness’. My dear, it appears you don’t want to be faced with people past a certain age doing much of anything. You don’t want to see an older person singing or having a personality. I have Bouvier blood and Southern blood in me and nobody is going to stop me from doing anything. I’m going to have this pep until I’m 100. (…) All this talk about the film exploiting us. We didn’t exploit David and Albert and they didn’t exploit us. Two highly talented people met up with two highly talented ladies and collaborated on a new kind of motion picture.
Uiteindelijk vond Grey Gardens een steeds groter publiek en groeide de documentaire uit tot een cultfilm. Er bestaat zelfs de musical Grey Gardens die binnenkort verfilmd schijnt te worden. Grey Gardens is de grootmoeder van tv-programma’s als Showroom en onze dagelijkse reality soaps. De film is in Europa op dvd uitgebracht via The Masters Of Cinema Series van Eureka! met als extra’s een interview met Albert Maysles, een gesprek in de New Yorkse taxi van voormalige tuinman Jerry en een bezoek samen met Jerry aan het landhuis anno 2006, plus een veertig pagina’s tellend boekje met een uitgebreid essay geschreven door Jonathan B. Vogels.