De Britse film Frank gaat over een markante zanger met een hoofd dat is gemaakt van papier-maché. Wie gaat achter het grote masker verscholen?
Het fenomeen Frank Sidebottom zal geen onbekende zijn voor wie eind jaren tachtig wekelijks de Britse popbladen las. Nieuwsberichten en artikelen in Sounds, New Musical Express en Melody Maker deden vermoeden dat we hier te maken hadden met de mascotte van Madchester. Omdat ik, met uitzondering van The Residents, geen liefhebber ben van verklede popmuzikanten met maskers op heb ik me verder nooit in Frank Sidebottom verdiept. Muzikaal stelde het niet voor, zoals is te horen in het onderstaande filmpje. Frank komt over als een parodie op outsidermuzikanten als Wesley Willis. Hij kon niet zingen en liet de muziek het liefst over aan de Japanners die in zijn Yamaha-keyboard zaten opgesloten. De grappig bedoelde, abominabele liedjes werden in zijn eigen land wel door een select publiek gewaardeerd en dus tourde Sidebottom door Groot-Brittannië en had hij op de zender ITV zijn eigen televisieprogramma Frank Sidebottom’s Fantastic Shed Show. Vervolgens ging het bergafwaarts met Frank.
Frank Sidebottom was het uitdrukkingsloze alter ego van Chris Sievey. De man achter het masker overleed in juni 2010 aan de gevolgen van kanker. Hij liet drie kinderen en een flinke schuld achter zodat er geen geld was voor een fatsoenlijke begrafenis. Dat popicoon Frank zeker niet vergeten is in het Verenigd Koninkrijk bleek vorig jaar toen zijn ronde kop onderdeel vormde van een subplot in Filth (Jon S. Baird, 2013), onder meer in een scène met James McAvoy en Eddie Marsan. Dit jaar verscheen een film die op het personage Frank Sidebottom is gebaseerd, maar dan verplaatst naar het heden en met het titelpersonage omgetoverd tot een Amerikaan. Een van de schrijvers is Franks voormalige toetsenist Jon Ronson.
Frank zit vol met verwarde zielen die tezamen een band vormen met de onuitsprekelijke naam Soronprfbs. Would-be muzikant Jon Burroughs (Domhnall Gleeson) ontmoet de muzikanten langs de kust van het slaperige stadje waar hij woont. Tot zijn eigen verbazing wordt hij gevraagd als vervanger van de toetsenist die in een vlaag van verstandsverbijstering zichzelf in de branding probeerde te verdrinken. Het duurt een tijdje voordat Jon gewend is aan het feit dat het hoofd van de geheimzinnige Amerikaanse leadzanger Frank (Michael Fassbender) constant verborgen blijft achter een reusachtig masker, zelfs als hij slaapt. Jon laat zijn saaie kantoorbaantje achter zich en belandt in een vakantiehuis in de Ierse wildernis. Frank en zijn bandleden hebben voor afzondering gekozen om in alle rust te werken aan een ambitieus album dat vele malen beter is dan de verzameling flauwe deuntjes van de echte Frank Sidebottom.
De opnamesessies van Soronprfbs roepen associaties op met de vermaarde sessies in maart 1969 van The Magic Band onder productionele leiding van een andere Frank: Frank Zappa. De markante bandleider was Captain Beefheart, het alter ego van Don Van Vliet. Het zal geen toeval zijn dat het belangrijkste lid van Franks begeleidingsband ook luistert naar de naam Don (Scoot McNairy). Beefheart componeerde nummers door onder meer voorwerpen als een asbak op de grond te gooien waarna hij zijn bandleden de opdracht gaf van het resulterende geluid een afgeronde compositie te maken. Frank gebruikt ook ongewone methoden en alledaagse voorwerpen als inspiratiebron, zoals dichtslaande deuren, tandenborstels en sigarettenvloei.
Het album waar Beefheart en zijn Magic Band aan werkten heet Trout Mask Replica, inderdaad een plaat met een masker in de titel. Op de hoes lijkt het alsof de kapitein een masker van een vis draagt. Beefheart hield van maskers. Een van zijn favoriete films is het bizarre Mexicaanse Brainiac (oorspronkelijke titel: El Barón Del Terror) een hilarisch mislukte horrorfilm van Chano Urueta uit 1962 waarin het titelpersonage uit een neergestorte meteoriet kruipt en bij ongelukkige passanten de hersenen uitzuigt. De onuitstaanbare acteur Abel Salazar draagt daarbij een goedkoop ogend monstermasker dat vermoedelijk vervaardigd is uit hetzelfde materiaal als Franks masker.
Beefheart, Brainiac & Frank
De opnamesessies in Ierland vormen de kern van de film Frank. We volgen het creatieve proces en leren samen met Jon het groepje eigenaardige muzikanten kennen. Ze willen Frank beschermen tegen de buitenwereld en tegen alles wat zijn creativiteit kan belemmeren. Jon wekt als buitenstaander automatisch wantrouwen op bij de overige bandleden. De Franse bassist weigert Engels met hem te spreken, drumster Nana (Carla Azar uit de Amerikaanse band Autolux) zegt helemaal geen woord. De toetsenist wordt met het grootste achterdocht bejegend door Clara (Maggie Gyllenhaal). De moeizame relatie die ze heeft met Frank reageert ze zo hevig van zich af op haar theremin en Korg MS20 synthesizer dat de vonken er letterlijk vanaf vliegen. Botsingen kunnen niet uitblijven in de vele maanden die muzikanten in volledige isolatie met elkaar doorbrengen. Jon leert dat iedereen in de groep een psychiatrische verleden heeft. Komt hun creativiteit voort uit gekte of is muziek juist een middel om te gekte te beteugelen?
Frank wil meer onderwerpen aanstippen dan de film eigenlijk aankan. De invloed van sociale media wordt aangestipt via de berichten die Jon buiten medeweten van de band de wereld instuurt. Zijn ambities om een beroemde muzikant te worden staan haaks op de wens van Frank om zijn vrije expressie zoveel mogelijk in obscuriteit te uiten. Dat conflict vormt de kern van het laatste gedeelte van de film wanneer de band in de Verenigde Staten aankomt voor een optreden tijdens een editie van South By South West. In de Amerikaanse episode staat weer een andere muzikant model voor het hoofdpersonage en doet Frank nog het meest denken aan Daniel Johnston. Het leven van Johnston is echter te complex om in de laatste fase van de film slechts even aan te stippen.
7/10
Frank is sinds vorige maand via Britse import verkrijgbaar op dvd en Blu-ray