Die Angst des Tormanns beim Elfmeter (Wim Wenders, 1972)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

Wim Wenders’ debuutfilm Die Angst des Tormanns beim Elfmeter is onlangs in Engeland op dvd en Blu-ray uitgekomen onder de titel The Goalie’s Anxiety At The Penalty Kick. Het is een essentiële uitgave omdat je kunt zien hoe belangrijke thema’s en motieven uit latere films van Wenders al vanaf het begin in zijn werk besloten liggen. Door toedoen van een domme actie van de jonge Wenders heeft het heel lang geduurd voordat de film eindelijk toegankelijk werd voor het grote publiek.

De officiële debuutfilm Die Angst des Tormanns beim Elfmeter van Wim Wenders heeft decennialang op de plank gelegen. De Duitse regisseur had indertijd in al zijn enthousiasme en naïviteit enkele favoriete liedjes op de soundtrack gezet, niet wetend dat hij daar rechten over moest betalen. De film kon in de originele versie geen internationale distributie krijgen en is daarom ook nooit op dvd heruitgebracht. Pas enkele jaren geleden werd een oplossing gevonden. De duurste liedjes werden door een gelegenheidsband opnieuw opgenomen en op ingenieuze wijze aan de mono-soundtrack toegevoegd. Popklassieker Gloria van de band Them kreeg Wenders cadeau nadat hij zanger Van Morrison persoonlijk het rechtenprobleem had voorgelegd.

Wim Wenders deed wel meer naïeve dingen toen hij in 1971 samen met onder meer de Nederlandse cameraman Robby Müller in Wenen van start ging met de filmopnamen. Ondanks zijn opleiding aan de Hochschule für Fernsehen und Film München leefde de regisseur in de veronderstelling dat je een speelfilm in chronologische volgorde moest opnemen. Volgens die methode ging hij dan ook te werk. Hij baseerde zijn film op de gelijknamige eerste bestseller van bevriende Oostenrijkse schrijver Peter Handke met wie hij het scenario schreef. De film volgt de omzwervingen van voetbalkeeper Bloch (Arthur Brauss), een typisch rusteloos Wenders-personage.

Bloch wordt van het veld gehaald wanneer hij zich tijdens een voetbalwedstrijd in Wenen op agressieve wijze bij de scheidsrechter komt beklagen. Hij verblijft enige tijd in een goedkoop hotelletje en zwerft door de stad. ‘s Avonds bezoekt hij dezelfde bioscoop, niet vanwege de films maar omdat hij geobsedeerd is door kaartjesverkoopster Gloria (Erika Pluhar). Hun ontmoeting leidt tot een onverwachte wending in het verhaal. Bloch reist daarna per bus af naar een grensdorp voor een mogelijke hereniging met zijn voormalige vriendin Hertha (Kai Fischer). De film laat in het midden of het dochtertje van de ongetrouwde vrouw ook het kind is van Bloch. De dorpsbewoners om hen heen zijn in de ban van het nieuws over een spoorloos verdwenen tiener.

Die Angst des Tormanns beim Elfmeter heeft thrillerelementen, maar is hooguit een existentiële thriller waarbij plot geen leidraad vormt. Wim Wenders is een fan van Alfred Hitchcock en liet dat in zijn debuut blijken door shots uit het oeuvre van de Britse grootmeester na te bootsen. De meest in het oog springende citaten zijn de busrit (The Man Who Knew Too Much) en een laag overvliegend propellervliegtuigje (North By Northwest). Bij een Hitchcock-imitatie hoort ook een cameo van de regisseur en dus zie je Wenders heel even in beeld als passant op een Weens busstation.

Arthur Brauss in Die Angst des Tormanns beim Elfmeter

Interessanter dan de verwijzingen uit de filmgeschiedenis zijn de vooruitwijzingen naar de films die Wenders vervolgens zou maken. Het eerste terugkerende element zijn de mensen met wie hij sinds zijn debuut meermaals heeft samengewerkt: de eerder genoemde Robby Müller, geluidsman Martin Müller (geen familie), componist Jürgen Knieper, editor Peter Przygodda en acteur Rüdiger Vogler. Vogler maakt zijn speelfilmdebuut met een korte rol als zwijgende dorpsidioot.

Hoofdpersonage Bloch is een keeper zonder doel en de eerste van vele Wenders-figuren die zonder vaste uitvalsbasis door het leven zwerven. De roadmovie is Wenders’ geliefde genre en met de Road Movie trilogie Alice in den Städten (1974), Falsche Bewegung (1975) en Im Lauf der Zeit (1976) zette de regisseur zich in de jaren zeventig internationaal op de kaart. In het daaropvolgende decennium vereeuwigde hij zijn bekendste dwalende ziel Travis (Harry Dean Stanton) in Paris, Texas (1984). Net als Bloch keert Travis terug naar de vrouw die hij ooit heeft verlaten. Beide mannen laten zelden merken wat er in hen omgaat. Bloch is niet in staat tot communicatie met anderen, zowel vanwege zijn eigen onvermogen als door technische mankementen. Telefoons zijn defect en telefoonverbindingen worden zomaar afgebroken. Van de strafschop heeft hij geleerd dat je nooit kunt anticiperen hoe de persoon tegenover je zich zal gedragen. Het maakt eigenlijk niet uit naar welke hoek je duikt, zowel bij voetbal als in het leven.

De carrière van Wim Wenders raakte na succesvolle engelenfilms Der Himmel über Berlin (1987) en In weiter Ferne, so nah! (1993) en de muziekdocumentaire Buena Vista Social Club (1999) zelf ook een beetje op drift. Zijn documentaires kregen meestal goede kritieken (zoals de dansfilm Pina), maar de speelfilms konden rekenen op weinig of geen bijval. Publieke belangstelling bleef gering ondanks de aanwezigheid van bekende filmsterren. Wat dat betreft lijkt de carrière van Wenders een beetje op die van land- en generatiegenoot Werner Herzog.

Submergence

Wenders’ laatste film Submergence (2017) is aan de Nederlandse bioscopen voorbijgegaan. Nog steeds leiden zijn hoofdpersonages een thuisloos bestaan, maar ditmaal hebben ze wel duidelijke doelen voor ogen. Oceaanonderzoekster Danielle (Alicia Vikander) wil de wereld verbeteren door per onderzeeër naar de aardmantel af te reizen en Britse spion James (James McAvoy) bereidt zich fysiek en mentaal voor op een gevaarlijke missie aan de Afrikaanse oostkust. Voordat zij naar Groenland vertrekt en hij gevangen wordt genomen door jihadisten, ontstaat een romance wanneer ze elkaar ontmoeten in een duur hotel aan de Franse kust. Danielle en James zijn in Submergence uiteindelijk meer bezig met de wereldproblematiek dan met hun persoonlijke problemen. Dat maakt hun personages eenduidig en daarom minder interessant.


Die Angst des Tormanns beim Elfmeter en Submergence zijn via import verkrijgbaar.

2 thoughts on “Die Angst des Tormanns beim Elfmeter (Wim Wenders, 1972)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *