De Surprise (Mike van Diem, 2015)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

desurprise3

Een romantische komedie met Jeroen van Koningsbrugge en Georgina Verbaan zou me onder normale omstandigheden nooit naar de bioscoop hebben getrokken. De voornaamste reden om De Surprise te gaan zien, is de terugkeer van Oscarwinnaar Mike van Diem na achttien jaar afwezigheid. Het is een bonus dat zijn comeback een verfilming is van een verhaal uit het fantasierijke oeuvre van Belcampo. In Van Diems eerste speelfilm Karakter probeert hoofdpersonage Katadreuffe zich los te trekken van de invloed van zijn dominante vader. De personages in zijn tweede film De Surprise hebben ook een ontsnappingsdrang. Ze ontsnappen aan de rol die ze tot nu toe in hun leven gespeeld hebben.

[Spoilers!]
Jacobs moeder (Elisabeth Andersen) valt als eerste uit haar rol, al is het maar kortstondig. In aanwezigheid van haar zoon blaast ze op het sterfbed haar laatste adem uit. Jacob gaat gelaten naast haar lichaam zitten. Onverwachts doet moeder voor heel even haar ogen weer open en informeert ze naar zijn gevoelens omtrent haar overlijden. Jacob voelt niets. Zijn hele leven heeft hij niets kunnen voelen en ook deze ingrijpende gebeurtenis maakt geen emoties bij hem los. Jeroen van Koningsbrugge speelt Jacob met dezelfde emotieloze gezichtsuitdrukking als Peter Sellers in Being There (Hal Ashby, 1979). Er moet heel wat gebeuren voordat zijn personage uit zijn rol gaat vallen.

Jacob erft het landgoed van zijn moeder, maar heeft geen behoefte aan een leven als multimiljonair. Geld maakt hem niet gelukkig. Het liefst wil hij dood. Als meerdere zelfmoordpogingen mislukken, klopt hij aan bij een bedrijf dat hij toevallig ontdekt. Elysium noemt zichzelf eufemistisch een reisbureau. Het bedrijf biedt exclusief en illegaal verschillende euthanasiemethoden aan. Voordat ze hun klanten een aanbod doen worden zij bij binnenkomst in het geheim gescand met de modernste camera’s en computers. Pas als het bedrijf na de scan zeker is dat de klant daadwerkelijk een doodswens heeft, wordt hij onder meer gewezen op de opvallendste methode uit het pakket: de Surprise.

Bij de Surprise wordt de klant op een voor hem onbekend tijdstip en op onbekende wijze van het leven beroofd. Dat lijkt Jacob een prima idee. Hij tekent een contract en mag op de bovenste verdieping een mooie doodskist uitzoeken. Daar ontmoet hij Anne (Georgina Verbaan). Ze zegt ook een klant te zijn van Elysium en heeft net als Jacob voor de Surprise gekozen. In de daaropvolgende dagen merkt hij tot zijn verbazing dat de vrouw iets bij hem heeft losgemaakt. Verrast door de plotselinge verliefdheid wil hij het contract met Elysium verbreken, maar dat gaat zomaar niet.

Anne speelt een dubbelrol. Ze doet zich voor als een klant met een doodswens, maar in werkelijkheid is ze een werknemer van Elysium, de geadopteerde dochter van de directeur en degene die Jacob om gaat brengen. Waarom ze zichzelf aan Jacob heeft voorgesteld is een beetje een raadsel, want dat compliceert haar taak alleen maar. Het is ook best wel vreemd dat ze haar wonderlijke werkzaamheden denkt te kunnen combineren met een deeltijdbaantje bij de spirituele winkel van Marissa de la Rue (Tamar Baruch met een lollig bedoeld overdreven accent).

desurprise2

De film houdt de ware identiteit van Anne lang geheim en speelt daarbij een beetje vals. Als tijdens een gezamenlijke stadswandeling een vrachtwagen vanuit de verte stuurloos op hen afstormt, denkt Jacob dat de wagen zijn surprise is. Hij blijft midden op de weg staan, klaar om de fatale klap op te vangen. Anne gaat naast hem staan en houdt zijn hand vast. Deze scène is belangrijk omdat door het lichamelijk contact de gevoelens voor Anne bij Jacob worden versterkt. Achteraf gezien is het raar dat Anne naast hem gaat staan, want ze heeft helemaal geen doodswens. Ze neemt haar dubbelrol wel heel erg serieus en mag blij zijn dat de vrachtwagenchauffeur op het nippertje aan het stuur trekt.

De film verandert zelf ook van rol. Voordat De Surprise de doldwaze romantische komedie wordt die de publiciteitscampagne en de olijke blikken op de poster ons hebben beloofd, is de film een donkere komedie met een prikkelend fantasievol uitgangspunt. Het definitieve keerpunt is de onbesuisde actie van Anne’s halfbroers die ook werken voor Elysium. Ze worden geïntroduceerd als beleefde jongemannen in strakke pakken en vallen op extreme wijze uit hun rol wanneer Anne hen duidelijk heeft gemaakt dat Jacobs verliefdheid wederzijds is. Ze is niet langer meer van plan haar klant om te brengen en gaat er met hem vandoor in een auto.

De mannen achtervolgen het stel en schieten midden in de stad wild op de vluchtauto. Daarbij nemen ze het risico voor lief dat ze onschuldige passanten raken. De achtervolging past totaal niet bij het ingetogen karakter van hun bedrijf. Waarom gebruiken ze de eerder in de film geïntroduceerde supercomputer niet om Anne op te sporen? Elysium lijkt nu meer op een schietgrage boevenclub die helemaal niet geïnteresseerd is in hun geheime status. Subtiele humor heeft plaatsgemaakt voor overdreven luide actie.

desurprise1

Omdat Anne een dubbele agenda heeft, is het moeilijk om haar handelingen volledig te doorgronden. Ze spreekt vloeiend meerdere talen maar maakt verder een tamelijk onprofessionele indruk. Je vraagt je af waarom haar vader haar geschikt acht voor zijn bedrijf. Het wilde mij niet lukken een efficiënt opererende, koelbloedige moordenaar in haar te zien.

Anne’s plan om haar halfbroers om de tuin te leiden is behoorlijk onhandig en doorzichtig. De vrouw weet dat ze door de mannen in de gaten wordt gehouden en doet net alsof ze Jacob alsnog van het leven berooft. Ze laat een pistool afgaan in een afgelegen zomerhuisje en sleept het in een laken gewikkelde lichaam van de springlevende Jacob naar de auto. Het is een beetje dom van haar om tijdens deze actie naar de spiedende halfbroers te zwaaien, want als zij weten dat Anne hen heeft gezien dan kunnen ze bedenken dat zij de dood in scène heeft gezet.

De Surprise is gebaseerd op een verhaal van Belcampo dat in 1984 al eens voor de Belgische televisie is verfilmd met een hoofdrol voor Jo ‘Dagboek van een Herdershond’ De Meyere. Het verhaal vertoont overeenkomsten met de Finse zwarte komedie I Hired A Contract Killer (Aki Kaurismäki, 1990) dat op zijn beurt is geïnspireerd door de Duitse slapstick Der Mann, Der Seinen Mörder Sucht (Robert Siodmak, 1931). Zou Belcampo ook door die Duitse film zijn beïnvloed?

6/10

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *