De Steadicam in Atonement (2007), Children Of Men (2006), Russian Ark (2002) & The Shining (1980)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

atonement

Het twee deel van Atonement (Joe Wright, 2007) bevat een indrukwekkend langgerekt shot met hulp van de Steadicam van operateur Peter Robersten. Dankzij The Shining ben ik sinds mijn prilste cinemajaren vertrouwd met de glijdende blik van dit stabiliserende hulpmiddel voor de cameraman.

Ik wist natuurlijk als tiener nog lang niet de naam van deze constructie waarmee de camera zo gemakkelijk achter de personages aan, of voor hen uit, door hotelkamers en het doolhof van The Shining drijft. Ook was ik me niet bewust hoe vers de uitvinding van het apparaat op dat moment was. De Steadicam bewijst zijn grootste nut tijdens lange, ononderbroken shots. Ik ben dol op zulke shots. De montage heeft op zulke momenten geen kans het realisme tot illusie te verknippen. Wat je ziet is wat werkelijk gebeurt, zonder manipulatie door postproductie. De camera zweeft als een spook door de ruimtes, zoals die in het Overlook Hotel of die in het museum in Russian Ark (Alexander Sokurov, 2002). Laatstgenoemde film bevat het ultieme ononderbroken shot van 90 minuten.

Russian Ark

Russian Ark

Niet iedereen voelt zich prettig bij een film waar anderhalf uur lang geen montage aan te pas komt. Tijdens het wachten op Russian Ark in de foyer van het Filmmuseum hoorde ik vijf jaar geleden een medewerkster met een bevriende bezoeker praten over de Russische film en ving ik de reden op waarom zij de film voorlopig links liet liggen. Ze was bang dat, ondanks de pracht en praal van de getoonde gangen en paden in de Hermitage te Sint Petersburg, ze overmand zou worden en beangstigd zou raken door het claustrofobische gevoel dat een zo extreem lang ononderbroken shot haar zou geven. Als je de neiging hebt de adem in te houden bij een lang aangehouden camerabeweging zijn de overlevingskansen bij het ondergaan van Russian Ark gering.

Children Of Men

Children Of Men

Zelf had ik de aandrang de adem in te houden bij het magnifieke lange shot in Children Of Men (Alfonso Cuarón, 2006), wanneer hoofdpersonage Theo (Clive Jones) in een vluchtelingenkamp in een vuurgevecht belandt terwijl hij probeert een moeder met baby te redden uit een beschoten gebouw. De Steadicam zweeft achter Theo aan, moet wegduiken voor verdwaalde kogels en onderweg de bloedspatten van de camera vegen. Het onderbroken shot maakt het moment intenser dan het geweest zou zijn als het flitsend was gemonteerd.

Het gebruik van de Steadicam in Atonement versterkt zowel intensiteit van het moment als het spookachtige karakter. De camera volgt soldaat Robbie (James McAvoy) die samen met zijn twee maatjes een barre terugtocht heeft gemaakt na een mislukte strijd tegen het Duitse leger. Op het strand van Duinkerken hopen ze versterking te vinden en een rechtstreekse weg terug naar Engeland, maar in plaats daarvan treffen ze er duizenden soldaten, massaal doorgedraaid vanwege verveling en uitputting. We beleven het bizarre schouwspel zonder de ogen te knipperen: beschonken dansende soldaten, mannen die in de masten van een gestrand schip hangen en naar de overkant van Het Kanaal schreeuwen dat ze eraan komen, paarden die uit hun lijden worden verlost middels een genadeschot, een soldaat die met ontbloot bovenlijf ligt te zonnen zonder zon, voorbij rennende soldaten met hun lijven onder de olie en klaar voor een duik in de veel te koude golven, een soldatenkoor dat de zee toezingt met Bijbelse liederen, een draaimolen die in de verte op een geblakerde kermis draait terwijl aan de horizon zwarte rook naar boven drijft, laveloze soldaten aan de reling nabij de dichtstbijzijnde bar.

Atonement

Atonement

De radeloze soldaten lijken gesneuvelden, met tegenzin en grote angst wachtend op de boot die hen naar de hemel of de hel zal varen. Tijdens de wandeling door de waanzin zijn we Robbie even kwijt, misschien wel omdat we door zijn ogen kijken. Wat we samen met hem zien is zo overtrokken krankzinnig dat het wel een waanbeeld moet zijn (en Robbie is al dagenlang gewond en doodvermoeid van de lange wandeltocht, dus het kan best zijn dat hij maalt). De camera knippert niet met de ogen, dus wat we zien is zoals het is. Pas als Robbie via het café achter het filmdoek van een bioscoop is belandt, bij de slotscène uit de Franse klassieker Quai Des Brumes (1938) van Marcel Carné (Michèle Morgan en Jean Gabin nemen voor het laatst afscheid), heeft montage grip terug op Atonement en kunnen we weer rustig ademhalen.