The Apology King

Afgelopen weekend werd in Kriterion het Camera Japan Festival 2014 afgesloten met een selectie van films die eerder deze maand in Rotterdam hadden gedraaid. Ik koos willekeurig vier titels die op zaterdag en zondag ’s middags werden vertoond. Het was een mooie gelegenheid om te zien waarom Japanse publieksfilms zelden de Nederlandse bioscopen halen. 

The Apology King (Nobuo Mizuta, 2013)
De meest commerciële Japanse film die ik afgelopen weekend zag was The Apology King, een drukke satire over de Japanse sorry-cultuur. Japanners zeggen in het dagelijkse leven bij voorbaat al suimasen. Als de spijt heel groot is wordt veel en langdurig gebogen. Directeuren van falende bedrijven willen daarbij ten overstaan van de pers nogal eens met overslaande stem tranen plengen. De spijtbetuigingen zijn zo’n formele aangelegenheid dat het er bijna niet meer toedoet of de spijt ook gemeend is. Komiek Sadao Abe steekt 126 minuten lang de draak met dit gegeven en spaart daarbij zijn landgenoten niet. Japanners zullen zichzelf maar al te goed herkennen.

Abe’s personage Mamoru Kuroshima heeft een eigen bedrijfje dat van spijtbetuigingen een kunstvorm heeft gemaakt. In verschillende episoden staat hij diverse klanten bij: een onbehouwen brokkenpiloot, een jonge naïeve seksistische salary man, een advocaat, een verwaand gescheiden acteursechtpaar en een regisseur die een fictief buitenlands vorstendom heeft beledigd. The Apology King is een bonte commercial op speelfilmlengte waarin met grote regelmaat de vierde muur wordt doorbroken. Sommige episodes zijn geslaagd, zoals de zaak van de twee acteurs die vanwege hun beroep gewend zijn medeleven te veinzen, maar andere episodes, zoals die met de salary man, worden te lang opgerekt en bezwijken onder te veel extra overdreven geacteerde onzinnigheid. Het grenzeloze absurdisme is soms erg vermoeiend. In plaats van een rake linkse directe is de punch line in de finale een uitsmijter die over minstens tien minuten wordt uitgesmeerd.

Uzumasa Limelight (Ken Ochiai, 2014)
De minst geslaagde publieksfilm was wat mij betreft Uzumasa Limelight. Die mening werd niet gedeeld door de meerderheid van de bezoekers want de film ging er uiteindelijk met de publieksprijs vandoor. De 71-jarige Seizô Fukumoto vertolkt voornamelijk zichzelf in de rol van Seiichi. De alleenstaande bejaarde acteur heeft als zwaardvechter in een recordaantal films op galante wijze in de strijd het leven gelaten. Hij zou het liefst in het harnas willen sterven, maar de televisieserie waar hij deel van uitmaakt wordt door de producers geschrapt. Van de ene op de andere dag is hij zijn vaste baan kwijt. Voor figurantenrollen in detectiveseries heeft hij niet het geschikte hoofd. Als het televisiestation een gemoderniseerde serie over samoerai start wordt de oude acteur genegeerd. Hij hoort zwijgend aan hoe andere oudere acteurs in het stamcafé klagen over het verdwijnen van een tijdperk. Seiichi ontmoet een jonge actrice (Chihiro Yamamoto) die hij de fijne kneepjes van het duelleren met zwaarden leert, zodat zij de traditie levend houdt.

Uzumasa Limelight

Seizô Fukumoto heeft na duizenden figurantenrollen eindelijk een hoofdrol, maar ook in deze film wordt hij regelmatig naar de zijlijn verplaatst. Twee flashbacks geven summiere achtergrondinformatie. In de ene bezoekt een jonge Seiichi een zieke vrouw waar hij heel erg op is gesteld (een collega? zijn vriendin? zijn echtgenote?) en in de andere flashback zien we de jonge versie van de acteur in actie op een van de hoogtepunten uit zijn carrière. Een handeling uit de laatstgenoemde flashback wordt op sentimentele wijze later in de film herhaald. Sentimentaliteit steekt vaker de kop op, begeleid door een piano die drijft op weeïge strijkers. Filmmuziek dicteert de emotie.

Uzumasa Limelight is geïnspireerd door Limelight van Charlie Chaplin en heeft de uitstraling van een brave televisiefilm. De makers proberen net als Chaplin drama en komedie af te wisselen, wat betekent dat beheerst spel vaak botst met overdreven acteerwerk. De oude Seiichi is een man van heel weinig woorden. Als hij niet met een zwaard in zijn handen staat te zwaaien komt er weinig uit zijn stramme vingers en is hij een passief personage. Er zijn meerdere scènes waarin de bejaarde acteur toevallig een gesprek opvangt dat over hem en zijn toekomst gaat. Hij staat dan stil en onbewogen te luisteren en staart met waterige ogen veelbetekenend langs de camera. Zulke veelbetekenende blikken zijn een terugkerend fenomeen, bijvoorbeeld in het stamcafé waar de maaltijd wordt bereid door een oude voormalige actrice die alles hoort en een paar keer opkijkt als het gesprek haar steeds meer begint te interesseren. Dit soort stijve scènes wordt gelukkig regelmatig afgewisseld met opnamen van complexe gevechtshandelingen. De film is het aardigst wanneer we een kijkje achter de schermen krijgen bij het productieproces van een televisieserie.

Kids Return: The Reunion (Hiroshi Shimizu, 2013)
Vroeger, heel lang geleden, draaide elke nieuwe film van Takeshi Kitano in de Nederlandse bioscoop. Kids Return (1996) draaide hier in 1997. Sinds zijn film Takeshis’ (2005) is de Japanse acteur/regisseur/producer/komiek uit de gratie gevallen en wordt zijn werk alleen op festivals vertoond. Het vervolg op Kids Return is mede door hem geschreven en geproduceerd door zijn maatschappij Office Kitano. De regie van Kids Return: The Reunion is in handen van Hiroshi Shimizu. Zonder kennis van de eerste film is de nieuwe fase in het leven van voormalige schoolvrienden Shinji en Masaru prima te volgen. Hun oudere versies worden overigens door andere acteurs gespeeld.

Shinji de bokser (Yûta Hiraoka) en Masaru de boef (Takahiro Miura) zijn elkaar enkele jaren uit het oog verloren. Shinji heeft het boksen voorlopig verruild voor een saai baantje langs de kant van de weg en Masaru is zojuist ontslagen uit de gevangenis. De twee levens worden in de film per scène afgewisseld en vertonen veel overeenkomsten. Allereerst hebben beide mannen een sidekick. Masaru wordt vergezeld door de enige overgebleven trouwe onderdaan van zijn clan. De chronisch gokkende collega van Shinji zorgt voor comic relief. Beide jonge mannen bevinden zich laag op de sociale ladder. Hun leven ligt in handen van bazen die weer worden gestuurd door bovenbazen. Shinji gelooft niet meer dat hij zelf de richting van zijn leven kan bepalen. Dat was ook al lastig toen hij nog bokste. In de bokswereld worden wedstrijden van bovenaf geregeld en met een beetje pech staat de uitslag bij voorbaat vast.

Kids Return: The Reunion

Ondanks het criminele milieu waar het verhaal zich voor een gedeelte in afspeelt toont de film geen buitensporig geweld. In het kalm vertelde Kids Return: The Reunion staat de psychologische ontwikkeling van de personages centraal. De vraag die de hele film lang de aandacht probeert vast te houden is wie van de twee hoofdpersonages een weg naar boven weet te vechten. Masaru neemt het meeste initiatief. Ondanks een verlamde linkerarm weet hij rake klappen uit te delen. Zo probeert hij zich een weg omhoog te vechten binnen de hiërarchie van de yakuza. Zijn slagkracht wordt beperkt omdat verhoudingen tussen de yakuza-clans drastisch zijn veranderd tijdens zijn afwezigheid. Zijn eigen clan heeft nauwelijks nog invloed en niemand trekt zich iets aan van de code. Masaru raadt zijn oude schoolvriend aan zijn bokscarrière weer op te pikken en haalt kracht uit Shinji’s energie. Als zijn vriend het Japanse kampioenschap kan winnen dan is er weer hoop op een glorende toekomst. Waar ze echter niet tegen kunnen opboksen is het onverbiddelijke lot. De schaduw van het lot wordt vroeg in de film verbeeld door de grote lange muur waar Masaru langsloopt.

Aan het eind wordt een optie voor een derde deel in de serie Kids Return opengehouden. Daardoor voelt deze film een beetje aan als een tussendoortje.

Capturing Dad (Ryota Nakano, 2012)
De charmantste van de vier films die ik zag tijdens Camera Japan was Capturing Dad (Ryota Nakano, 2012). Het slechts 74 minuten durende drama volgt de jonge zussen Hazuki (Erisa Yanagi) en Koharu (Nanoka Matsubara) tijdens de reis naar de stervende vader die ze al meer dan tien jaar niet meer hebben gezien. Wat ze van hem hebben onthouden is slechts een vage jeugdherinnering. Moeder (Makiko Watanabe) is altijd ontstemd gebleven over de scheiding en heeft haar dochters gevoed met negatieve verhalen. Ze blijft zelf thuis achter en geeft Hazuki en Koharu de opdracht een foto van vader op zijn sterfbed te maken. De meisjes arriveren te laat om afscheid te nemen en zijn niet meer in de gelegenheid om met eigen ogen te zien in hoeverre ze zichzelf in hun vader herkennen.

Capturing Dad

De jonge hoofdrolspelers worden geïntroduceerd als een geloofwaardig zusterpaar. De innigheid van hun relatie wordt niet uitgesproken maar in het begin van de film getoond in de scène waarbij de jongste zus achter op de fiets van de oudste zus zit en zich onbewust vasthoudt aan een borst van haar zus. De oudste zus vindt het een beetje ongepast, maar de twee kunnen er wel om lachen. De scène geeft ook vroeg aan dat Capturing Dad een minder zware film is dan de korte inhoud doet vermoeden. Bij films over stervende familieleden ligt het gevaar op de loer dat het verhaal wordt overstroomd door tranen. Gelukkig is dat niet waar regisseur Ryota Nakano op mikt. Elke keer als het sentiment de kop op dreigt te steken wordt dat geneutraliseerd met een komische wending zonder dat het ernstige thema daarmee wordt aangetast. Alleen het surrealistische einde valt heel erg uit de toon.

The Apology King 6/10 | Uzumasa Limelight 5/10 | Kids Return: The Reunion 6/10 | Capturing Dad 7/10