Ben-Hur: A Tale Of The Christ (Fred Niblo, 1925)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

036

De nieuwe Ben-Hur (Timur Bekmambetov, 2016) is opnieuw het bewijs dat Hollywood lijdt aan creatieve bloedarmoede. De historische vertelling is zelfs een remake van een remake. Het boek van generaal Lew Wallace werd al in 1907 verfilmd door de Canadese regisseur Sidney Olcott. De eerste lange verfilming was Ben-Hur: A Tale Of The Christ uit 1925. Volgens sommigen is die film beter dan de beroemde versie uit 1959 met Charlton Heston.

De allereerste Ben-Hur duurt slechts een ruim kwartier en is alleen interessant vanwege de rechtszaak die de erven van auteur Lew Wallace (1827-1905) aanspanden. De filmmakers hadden namelijk geen toestemming gevraagd voordat ze het boek gingen verfilmen. De affaire was een eerste stap in het vastleggen van filmrechten. De uiterst primitieve korte film uit 1907 staat in zijn geheel op YouTube.

000

Ben-Hur: A Tale Of The Christ ging eind 1923 ambitieuzer van start en werd niet op een strand bij New York opgenomen maar in eerste instantie in Italië. Een aaneenschakeling van problemen dwong producer Louis B. Mayer tot het nemen van drastische maatregelen. Dat de meeste Italiaanse figuranten tijdens de zeeslag niet bleken te kunnen zwemmen, was nog het minste probleem. Cast en crew keerden terug naar Hollywood waar regisseur Charles Brabin en hoofdrolspeler George Walsh werden ontslagen en vervangen door Fred Niblo en Ramon Novarro. Om het overzicht te bewaren tijdens de complexe megaproductie kreeg Niblo verspreid over de draaiperiode hulp van meer dan 60 assistent-regisseurs. Een van hen was William Wyler, de man die later aan het roer kwam te staan van de remake uit 1959.

054

De race
De strijdwagenrace in de filmversie uit 1925 is minstens zo spectaculair als die in de versie met Charlton Heston. De race werd vastgelegd door 42 camera’s, wat overigens zes camera’s minder was dan het aantal dat werd gebruikt voor het filmen van de zeeslag in Italië. Second unit regisseur B. Reeves Eason jutte de ruiters op door een bonus van $ 5000 uit te loven aan de ruiter die als eerste over de streep zou komen. Het fanatisme waarmee de paarden over het parcours werden gejaagd leidde tot ongelukken waarbij de dieren tegen elkaar botsten en over elkaar heen tuimelden. Deze bloopers kregen een plek in de film en maakten het eindresultaat extra realistisch.

Massascène in Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925)

Massascène in Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925)

Beroemde figuranten
Volgens de tagline die de PR-afdeling in 1925 gebruikte deden bij elkaar ruim 150.000 acteurs en figuranten mee aan de film. Onder de figuranten bevonden zich filmveteranen en aanstormende acteurs en actrices, zoals Joan Crawford, Harold Lloyd, Gary Cooper, Douglas Fairbanks, Clark Gable, Carole Lombard en Fay Wray.

Ben-Hur (Francis X. Bushman in de rol van Messala)

Francis X. Bushman in de rol van Ben-Hurs rivaal Messala

Verdwenen pupillen
De in Mexico geboren acteur Ramon Novarro (1899-1968) speelt de titelrol. Tegenover hem staat Francis X. Bushman (1883–1966) als Ben-Hurs oude vriend en latere tegenstander Messala. De ogen van Bushman waren eigenlijk te licht voor het filmmateriaal dat indertijd werd gebruikt. Zoals je in bovenstaand screenshot kunt zien lijkt het alsof de acteur geen pupillen heeft. Pas vanaf 1926 zou het gebruik van panchromatische filmmateriaal dat probleem oplossen, wat onder meer de redding was voor de carrière van de blauwogige komiek Stan Laurel.

Ben-Hur (Betty Bronson in de rol van Maria)

Betty Bronson in de rol van Maria

Technicolor
Kleurenfilms waren in de jaren twintig nog niet gebruikelijk. Ben-Hur: A Tale Of The Christ is grotendeels getint zwart-wit afgewisseld met enkele scènes die opgenomen zijn in zogenaamd two-color Technicolor. Het eerste gebruik van kleuren is te zien in het eerste kwartier van film dat geheel in beslag wordt genomen door het Bijbelverhaal over Jozef en Maria, de drie wijzen uit het oosten en de geboorte van Jezus. De aanwezigheid van Jezus geeft later in het verhaal vaker aanleiding tot kleurcomposities die duidelijk door de schilderkunst zijn beïnvloed. Een van de cameramannen was Karl Struss (1886–1981), de latere winnaar van de allereerste Oscar voor cinematografie die hij kreeg voor het zwijgende meesterwerk Sunrise: A Song Of Two Humans (F.W. Murnau, 1927).

020

Scène uit Ben-Hur: A Tale Of The Christ (1925)

De arm van Jezus
Het leven van Ben-Hur loopt parallel aan dat van de zoon van God. Het enige dat verspreid over de film van Jezus wordt getoond, zijn z’n armen. Dat levert een onbedoeld komisch effect op wanneer de twee mannen voor het eerst elkaars paden kruizen. De Joodse slaaf Ben-Hur komt na een barre tocht aan bij het huis van timmerman Jozef. Zijn Romeinse bewakers weigeren hem water te geven. De arm van Jezus stopt met zagen, schept water uit de put, geeft de dorstige Joodse slaaf te drinken en zegent hem. Het lijkt net alsof het ledemaat een eigen leven leidt.

011

Bloot
Ben-Hur: A Tale Of The Christ toont opvallend veel wreed geweld en bloot. Zoiets verwacht je niet bij een Amerikaanse film uit 1925. Tijdens de zeeslag hakken Romeinse soldaten en piraten flink op elkaar in. Een gevangen Romein wordt aan een scheepsromp vastgebonden waarmee de piraten een gat in een Romeins schip rammen. Het is opmerkelijk dat de korte blootscènes heelhuids door de anders zo strenge censuur zijn gekomen. Ik dacht dat alleen bij Europese films uit die tijd weleens een ontklede figurant in beeld kwam, maar in Ben-Hur gebeurt het zelfs drie keer. Romeinse soldaten trekken op straat de kleren van een passerende vrouw, een galeislaaf hangt voor straf ontkleed vastgebonden in het scheepsruim en de bloemenmeisjes laten tijdens een in kleur gefilmde parade ook weinig aan de verbeelding over.

Architectuur in Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925)

Architectuur in Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925)

Analoge trucages
De film uit 1925 doet wat betreft massascènes en actiescènes niet onder voor de beroemdere versie uit 1959. Met behulp van matte painting wandelen personages door gigantische steden en woeste berglandschappen. Door een uitgekiende camerapositie ten opzichte van decor en miniatuurmodellen lijkt de racewedstrijd zich af te spelen in een kolossale arena. De opzwepende orkestrale muziek die Carl Davis speciaal voor de gerestaureerde versie van de film componeerde doet je snel vergeten dat je twee uur en 23 minuten lang naar een zwijgende film zit te kijken.


Ben-Hur: A Tale Of The Christ is verkrijgbaar als extra film bij de speciale dvd- en Blu-ray-edities van Ben-Hur uit 1959 die respectievelijk in 2005 en 2011 zijn uitgebracht. De versie met muziek van Carl Davis staat sinds afgelopen week ook op YouTube (zolang de voorraad strekt).

5 thoughts on “Ben-Hur: A Tale Of The Christ (Fred Niblo, 1925)

    • Thanks! De film lag al tien jaar onaangeroerd thuis in de kast. De komst van de overbodige remake was een mooie gelegenheid om ‘m eindelijk eens te bekijken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *