De invloed van de gebroeders Dardenne is zo nadrukkelijk aanwezig in Ballast, dat het even schrikken is wanneer in de film Amerikaans Engels wordt gesproken in plaats van Belgisch Frans. Het landschap klopt ook niet – de rafelrand van een industrieterrein heeft plaats gemaakt voor de kale Mississippi Delta. Geen aaneenschakeling van vervallen fabriekscomplexen, maar laaghangende mist onttrekt het oog aan de horizon. Net als in Rosetta, Le Fils en L’Enfant benadert Lance Hammer het leven met een documentair registrerende camera en legt hij een realistisch drama op microniveau vast.
De drie belangrijkste personages bewegen zich op beperkte locaties, voornamelijk in en rondom het huis, langs een weg waar verkeer schaars is. Na de titel opent de film met een sterfgeval in een door twee zwarte broers bewoond huis. Een bezorgde blanke buurman treft Darrius levenloos in bed aan. We horen later dat het overlijden is veroorzaakt door een overdosis medicijnen. In de woonkamer zit Lawrence in shock onbeweeglijk op de bank. Nog voordat de ambulance arriveert, schiet hij zichzelf door de borst. De zelfmoordpoging mislukt en de man wordt enige tijd opgelapt in het ziekenhuis. Terug thuis ziet hij dat daar tijdens zijn afwezigheid is ingebroken, maar hij doet geen aangifte.
Het duurt een paar dagen voordat Lawrence energie genoeg heeft voor het verwijderen van zijn opgedroogde bloedvlekken op de muur. Geleidelijk aan komen we te weten dat Darrius en Lawrence tweelingbroers zijn (Lawrence spreekt vaak in de tegenwoordige tijd over zijn overleden broer), wat hun gezamenlijke droom was en wat hun relatie is met tiener James en diens moeder Marlee. We leren James kennen als een ontspoorde eenling. Uit verveling laat hij zich in met locale drugsdealers bij wie hij geldschulden heeft. Als er niets meer uit de portemonnee van moeder valt te stelen, klopt hij bij Lawrence aan. De man reageert gelaten wanneer James een pistool op hem richt en ook de laatste dollars opeist uit de portemonnee van de dode Darrius.
Lance Hammer werpt de kijker zonder voorbereiding in het verhaal, waardoor het lijkt alsof we beginnen in seizoen 2 van een televisieserie waarvan we seizoen 1 hebben gemist. De regisseur doet een beroep op ons vermogen zelf de ontbrekende voorgeschiedenis (de ballast uit de titel) in te vullen. Hij geeft mondjesmaat informatie en houdt de dialogen spaarzaam. Vooral de gesloten Lawrence biedt ons nauwelijks handvaten. Door het ontbreken van een verhelderende proloog of inleidende gebeurtenissen, zijn we genoodzaakt aan de hand van de getoonde handelingen uit te vinden wat James, Lawrence en Marlee bezielt en motiveert. Er is geen muziek op de soundtrack om interpretaties te vergemakkelijken.
Hammer dwingt een zeer actieve manier van kijken af. (*) Hij laat ons enige tijd in het duister, want zo kan hij onze betrokkenheid bij het belangrijkste personage James versterken. Moeder Marlee heeft veel van de familieachtergrond voor haar zoon verzwegen en enkel kwaad gesproken over de broers. Geen wonder dat de jongen Lawrence in eerste instantie zo agressief benadert. De kijker deelt James’ wens tot duidelijkheid en vereenzelvigt zich daardoor automatisch met hem. Het resultaat van deze verbondenheid heeft een keerzijde, omdat de kijker langer bij de personages wil blijven dan de lengte van de film toestaat. Na 96 minuten zijn we genoodzaakt afscheid te nemen van protagonisten in wie we emotioneel hebben geïnvesteerd. We willen eigenlijk verder met ze optrekken, maar Hammer sluit het boek.
9/10
(*) Dat deze werkwijze nog extremere kan bewijst de Franse regisseur Maurice Pialat met Le Garçu uit 1995 (de filmtitel had bedacht kunnen zijn door Jean-Pierre en Luc Dardenne). In dit portret van een kleuter (het zoontje van de regisseur), die opgroeit met een vaak afwezige vader (Gérard Depardieu), begint elke scène middenin de actie, waardoor de kijker telkens opnieuw, en met terugwerkende kracht, moet zien te achterhalen wat aan de scène vooraf ging. Pialat leert de kijker tussen de regels door te lezen.