Het bekijken van de documentaire Amy lijkt op het kijken naar de vertraagd afgespeelde opname van een auto-ongeluk. Het verbaast dan ook niet dat Asif Kapadia, maker van de veelgeprezen documentaire over de verongelukte Braziliaanse Formule 1-coureur Ayrton Senna, zich heeft ontfermd over het archiefmateriaal van de veel te vroeg overleden Amy Winehouse. Kapadia’s reconstructie van haar korte leven is een tragisch relaas over de ondergang van een muziektalent. Enkele opnamen zijn wel heel erg privé en hadden niet gebruikt hoeven worden, maar over het algemeen toont de filmmaker respect voor de zangeres. 

Ik heb de carrière van Amy Winehouse indertijd niet gevolgd en er staan geen cd’s van haar in mijn platenkast. Mijn mening over de zangeres was tot voor kort enkel gebaseerd op de negatieve verhalen die over haar in het nieuws verschenen. Haar identiteit werd bepaald door korte berichten over drank, drugs en desastreuze optredens. Ik herinner me fragmenten die in het najaar van 2006 werden vertoond (in De Wereld Draait Door?) uit de komische muziekquiz Never Mind The Buzzcocks van de BBC. De zangeres zat in een van de teams en reageerde heel chagrijnig op de grappen die presentator Simon Amstell over haar maakte.

Achteraf gezien, na het onlangs bekijken van de volledige uitzending, blijkt hoe die fragmenten volledig uit hun verband zijn gerukt en een vertekend beeld hebben gegeven. De zangeres maakt in de rest van de uitzending juist een hele vrolijke indruk. Ze is slechts tijdens één ronde uit haar doen wanneer weerloze mensen door de presentator zwaar worden beledigd. Dit voorbeeld geeft aan hoe eenvoudig je op respectloze wijze fragmenten uit hun context kunt halen om daarmee een negatief beeld van iemand te creëren.

Asif Kapadia heeft wel respect voor zijn onderwerp en plaats de onvermijdelijke negatieve aspecten uit Amy’s leven binnen de juiste context. Naast televisieopnamen en ander publiek toegankelijk beeldmateriaal had de regisseur de beschikking over video’s en foto’s uit privécollecties. Wellicht hadden enkele van die beelden achterwege kunnen blijven, zoals de screenshots waarop de extreem vermagerde Winehouse lijkt op een overlevende van een concentratiekamp. Wie bewaart zulke foto’s in godsnaam?

Het is in de documentaire heel pijnlijk om te zien hoe Amy Winehouse belachelijk wordt gemaakt door komieken en televisiepersoonlijkheden. Ze maken grappen over haar alcoholisme en drugsgebruik zonder zich te bedenken dat ze daarmee een ziek mens in het openbaar kwetsen. Ook de aasgieren van de rioolpers zijn alleen maar geïnteresseerd in de excessen en niet in achtergronden. De documentaire biedt een context waar paparazzi en hun opdrachtgevers geen boodschap aan hebben. De oppervlakkige, sensatiebeluste media krijgen ervan langs met hulp van de videobeelden die ze zelf hebben vastgelegd. Het soms schokkende beeldmateriaal is toegevoegd om te laten zien waar hun gedrag toe kan leiden.

Amy Winehouse wilde iets onmogelijks: als zangtalent gewaardeerd worden door een groot publiek zonder een publiek figuur te worden. De documentaire gaat over dat dilemma en laat zien hoe het is om publiek figuur te zijn en wat dat kan doen met iemand die niet tegen massale belangstelling opgewassen is. De details blijven de kijker niet bespaard. Gelukkig weet de film mensen die geen fan zijn van de zangeres te overtuigen van haar muzikale talenten. Ik wist zelf niet dat ze zo’n grote jazzkenner was en naast voorspelbare inspiratiebronnen als Billie Holiday en Sarah Vaughan ook een excentrieke muzikale vernieuwer als Thelonious Monk tot haar grote voorbeelden rekende. Ze keek ook op tegen de Amerikaanse jazzvocalist Tony Bennett.

Tony Bennett en Amy Winehouse

De zangeres, en met haar de film, bloeit op wanneer Bennett in het verhaal voorkomt. De eerste keer is tijdens de uitreiking van de Emmy Awards vanuit Los Angeles. Winehouse is in meerdere categorieën genomineerd en volgt de uitreiking vanaf een Londens podium via een satellietverbinding. Als Benett de naam van de zangeres noemt als winnaar in de categorie Beste Album kan de zangeres het nauwelijks geloven. Dankzij de zorgvuldig opgebouwde montage van Asif Kapadia komt haar reactie hard aan. De tweede keer dat de Amerikaan in beeld komt is in een studio tijdens de opname van een duet tussen Tony Bennett en Amy Winehouse. De oude zanger is voor heel even een vaderfiguur voor de bloednerveuze Amy. Het kost enige tijd voordat ze haar concentratie heeft hervonden en de opname afsluit met een zeer originele laatste noot.

Na afloop van Amy blijft de ellende lang nazingen, maar de muziek ook.

8/10