Good Ol’ Freda
Kort achter elkaar verschenen op dvd twee muziekdocumentaires waarin sterke vrouwen centraal staan: een onmisbare secretaresse achter de schermen bij een wereldberoemde band en een zingend boegbeeld van een nieuwe feministische beweging.
De muziekwereld is een mannenwereld, merkte Freda Kelly nadat ze begin jaren zestig op uitnodiging van Brian Epstein ging werken als secretaresse voor The Beatles. Toch hield ze zich elf jaar lang moeiteloos staande, vanaf de eerste successen van het beroemde kwartet uit Liverpool tot vlak na het uit elkaar gaan van de band. Freda maakte onlosmakelijk deel uit van The Beatles en was de drijvende kracht achter het fanclubblad dat elke maand verscheen. Ze ontfermde zich over de ladingen fanmail die dagelijks bij haar huisadres werden afgeleverd en onderhield vriendschappelijke banden met de bandleden en hun families.
In het begin van de documentaire Good Ol’ Freda (Ryan White, 2013) giechelt Freda regelmatig meisjesachtig verlegen tijdens het vertellen van de talrijke anekdotes. Ze was een van de eerste grote fans van de Fab Four, maar in tegenstelling tot vele andere fans verloor ze nooit haar hoofd als John, Paul, George en Ringo zich in haar nabijheid bevonden. Omringd door haar vier favoriete muzikanten kwam haar grote organisatietalent naar boven en werd ze een onmisbare schakel in de zakelijke beslommeringen op het kantoor van Epstein. Uit de interviews met mensen die haar goed kennen komt in de film gaandeweg het beeld naar voren van een sterke, doortastende vrouw met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ze is loyaal tegenover haar werkgevers, medelevend met de fans en waar nodig streng tegenover werknemers die het werk minder serieus namen. Dat laatste aspect wordt bijna terloops ter sprake gebracht, maar toont wel een karaktereigenschap waarmee ze haar positie heeft kunnen standhouden en waarom ze een onmisbare schakel vormde in het bedrijf achter The Beatles. Zonder Freda lag organisatorische chaos op de loer.
The Punk Singer (2013) gaat ook over een sterke vrouw in de muziekwereld, maar dan over eentje die pontificaal op de voorgrond treedt. In tegenstelling tot Freda Kelly heeft zangeres Kathleen Hanna zich nooit bescheiden opgesteld. Geïnspireerd door onder meer punkdichteres Kathy Acker (1947-1997) richtte de zangeres in Olympia, Washington de punkband Bikini Kill op. Ze werd het boegbeeld van een nieuwe, radicale muzikale feministische stroming die opkwam in het kielzog van grunge. Het lijflied Rebel Girl is het openingsnummer van de documentaire van Sini Anderson.
Er zijn eerder documentaires gemaakt over het fenomeen riot grrrl. De enige andere die ik tot nu toe heb gezien is Don’t Need You: The Herstory Of Riot Grrrl (Kerri Koch, 2006) waarin veel persoonlijke verhalen in te korte tijd voorbij komen. The Punk Singer houdt de verhaallijn helder door de belangrijkste stem van de stroming centraal te stellen. De film ziet er niet uit als een goedkoop gestencild blaadje maar vertoont door de vormgeving en vlotte montage wel verwantschap met het knip- en plakwerk dat zo karakteristiek is voor fanzines uit die tijd.
Aan de hand van Hanna’s levenswandel is te zien en te horen hoe riot grrrl zich een plaats heeft weten te veroveren binnen de door haantjes gedomineerde punkscene en hoe het subgenre zich muzikaal heeft ontwikkeld. Na Bikini Kill zocht Kathleen Hanna nieuwe muzikale wegen in gelegenheidsband The Fakes (1995) en haar soloproject Julie Ruin (1988). Met haar elektronische band Le Tigre schudde ze het boze imago van haar eerste band van zich af en gaf ze samen met bandleden Johanna Fateman en JD Samson shows die in vrolijke kleuren waren gedrenkt. Het optreden van Le Tigre in Paradiso in april 2005 komt in een paar seconden ook even langs in een montage.
Naast de geschiedenis van een muziekstroming en Hanna’s ontwikkeling als muzikant gaat The Punk Singer ook over wat het voor een mens betekent om te laat gediagnosticeerd te worden met de ziekte van Lyme. De zangeres liep jarenlang met de ziekte rond zonder te weten wat haar mankeerde. Ze verloor niet alleen haar energie maar ook haar belangrijkste instrument: haar stem. Ze laat zich in een van de scènes door haar echtgenoot Adam Horovitz (Beastie Boys) filmen op het moment dat de effecten van Lyme toeslaan in combinatie met medicijnen. Liggend op de bank heeft Hanna nauwelijks controle over haar lichaamsfuncties. Ik wist niet dat de symptomen zo heftig kunnen zijn. De ziekte van Lyme is ingrijpend en kan een patiënt vele jaren blijven achtervolgen. De Europese tournee van Hanna’s band The Julie Ruin, met onder meer een optreden in Paradiso dat voor 11 augustus gepland stond, is door terugkerende complicaties afgelast.
Good Ol’ Freda 7/10 |The Punk Singer 8/10